Tag: horeca

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

Jaarboek 39, pagina 57

Cafés en kasteleins in Bakkum

Net zoals de vele winkels die Bakkum heeft gekend, verdwenen er in deze dorpskern ook verschillende cafés. Alleen hotel-café-restaurant Borst wist zich 100 jaar te handhaven. Voor zover was na te gaan in archieven of via familieleden van vroegere eigenaren, passeren in dit artikel alle Bakkumse cafés de revue.

Kermis

Hoewel Bakkum ruim 100 jaar geleden een veel kleiner aantal inwoners had dan Castricum, werden er in Bakkum in verhouding meer drankvergunningen verleend. Ook de bouw van ‘Duin en Bosch’ (1904-1909) was aanleiding voor de opening van meer cafés. Een vestiging aan de Bakkummerstraat droeg zelfs enige tijd de naam van het provinciaal ziekenhuis.

Op basis van de drankwet van 15 oktober 1904, houdende bepalingen tot regeling van de kleinhandel in sterke drank en tot beteugeling van openbare dronkenschap, stelde de gemeenteraad van Castricum op 22 februari 1905 een verordening vast regelende het heffen van vergunningsrecht voor de uitoefening van de kleinhandel in sterke drank. Het recht bedroeg jaarlijks 12,50 gulden voor elke 50 gulden huurwaarde met een minimum van 25 gulden.

Cafébezoek en kermisviering waren toen al nauw met elkaar verbonden. Een druk bezochte kermis betekende voor de kasteleins een aanzienlijke verhoging van hun inkomen. Vandaar dat de caféhouders er alles aan was gelegen om zoveel mogelijk publiek te trekken. En ondanks de bescheiden omvang van de Bakkummer kermis kon het er in die tijd, als het weer meezat, bijzonder druk zijn. De kermis was lange tijd berucht om de vechtpartijen en stond daarom bekend als ‘Bakkummer oorlog’.

Het verhaal gaat ook dat er tussen de kasteleins ten noorden en ten zuiden van de Zeeweg tijdens de kermisdagen een felle concurrentiestrijd woedde. Dit was met name aan de orde toen Cees Castricum naast zijn zaak aan de Heereweg een grote feesttent liet zetten om de dansende kermisvierders wat ruimte te geven.

De Zuid-kasteleins wisten burgemeester Mooij zodanig te bepraten dat de tent van Castricum werd verboden. Cees trok zich daar echter niets van aan en zette, volgens Rinus de Ruijter in zijn boek ‘Schippers van het Stet’, een nog grotere tent neer.

De burgemeester is toen met de kermisdagen maar bij zijn dochter in Amsterdam gaan logeren en liet het handhaven van de openbare orde over aan veldwachter Koelewijn, die veel gezag had in Bakkum. Met veel tact wist hij de vrede te bewaren en de danstent kwam elk jaar terug …

Borst, Van Oldenbarneveldweg 25

De voorganger van Hotel Borst was café ‘De Hoop’, waarmee Wub Joosten in 1903 startte. Eind 1904 verkocht hij het café aan zijn broer Jacobus Joosten, die bakker was in Beverwijk. In 1911 verkocht Jacobus het geheel weer door aan zijn broer Martinus, winkelier van beroep. Enige tijd later kocht Jacobus er nog een stuk grond bij, maar in 1915 had hij een grote betalingsachterstand opgebouwd en kwam daardoor in acute geldnood. Als gevolg daarvan werd hij gedwongen om zijn gehele bezit te verkopen.

Jaarboek 39, pagina 58

Op 16 september vond er in het lokaal van Van Benthem in Castricum een openbare verkoping plaats en kocht landbouwer Willem Borst (1887-1974) voor een bedrag van 2.215 gulden het café dat toen het adres Duinbuurt 473 had, maar later werd omgedoopt in Van Oldenbarneveldweg 25. De volledige inventaris bestond uit 16 stoelen, vier houten tafeltjes, zes kelkjes en twee kop en schotels. De caféruimte was niet groter dan zes bij acht meter, dus alles paste er net in.

Willem, die in 1918 met Heintje de Winter trouwde, nam de exploitatie van het café zelf ter hand. Aanvankelijk woonde het gezin in een kleine kamer met keuken achter de schuifdeuren van het café. In 1921 werd er aan de zuidkant van het café een serre gebouwd en aan de westkant een veranda. Nadat er voor de serre een gezellige theetuin was ingericht, veranderde de naam café De Hoop definitief in café W. Borst.

Toen de jongste zoon Dirk in 1928 was geboren, werden zowel het woonhuis als het café verbouwd. In deze periode breidde Willem het aantal logeerkamers eveneens uit en presenteerde zijn hotel en theetuin trots als ‘Bondshotel Berg en Bosch’. Twee jaar later werd ook de open veranda aan de voorkant in een serre veranderd.
Het naastgelegen woonhuis van de familie Zonneveld werd door Willem in 1931 gekocht en afgebroken voor de bouw van een toneelzaal. Langzamerhand kreeg de zaak de aanblik die vele jaren in stand werd gehouden.

Vader Willem was een inventieve en handige man. Het bier bewaarde hij koel in de kelder onder de gelagkamer. Om niet steeds het trappetje af te moeten, ontwierp hij een stok met daaraan een haak, waarmee hij de flesjes achter de kroonkurk kon aanhaken en daarna ophijsen.

Jaarboek 39, pagina 59

Tijdens een openbare verkoping tikte Willem een orgel met echte pijpen op de kop. Dat orgel kwam naast de grote kolenkachel te staan en zou jarenlang de dansliefhebbers begeleiden.

De vijf kinderen van Willem en Hendrika hielpen van jongs af aan mee in de zaak. Dochter Trien (1920-2006) en zoon Kees (1919-1996) assisteerden moeder in de bediening en zoon Dirk (1927-2004), die aanvankelijk voor aannemer Borst werkte, ruilde op een gegeven moment zijn troffel om voor het koksmes in de keuken. Later ging hij zich met zijn vrouw Corrie (1928) meer richten op het hotelbedrijf.

Trien Borst, die voor heel Bakkum bekend was als Tante Trien, vertelde in het Noord-Hollands Dagblad van 31 maart 1998:
“Vanaf mijn dertiende werkte ik mee en ik heb dat vijfenzestig jaar volgehouden. Sinds kort doe ik het wat rustiger aan. Ik ben een nachtmens. Het was in de kleine uurtjes voordat ik naar huis kon, want we hadden altijd wel een paar klanten die ook na sluitingstijd bleven zitten. Dan gingen de deuren op slot en praatten we na totdat soms de politie met grote zaklampen door de ramen scheen. Hoewel we dan buiten zicht trachtten te blijven door onder het biljart te kruipen of achter de bar, werden we wel eens gesnapt. Ik werd daarom verscheidene keren bij de burgemeester op het matje geroepen. Ook gebeurde het wel dat ik mijn echtgenoot Dirk, die veehandelaar was, ’s morgens vroeg op straat tegen kwam. Hij ging dan de ene kant op naar de veemarkt en ik de andere kant, naar bed …”

In het verleden heeft het nabijgelegen psychiatrisch ziekenhuis Duin en Bosch een flinke stempel gedrukt op de exploitatie van café Borst. Als de patiënten tussen de middag moesten eten, ging de familie vaak voor de lunch naar Borst. Daar zat het iedere zondag stampvol.

Omdat de inrichting jarenlang ouderwets knus was, werd Borst vaak ‘de grootste huiskamer van Bakkum’ genoemd. Talloze vergaderingen, optredens, bruiloften en andere feesten hebben in zaal Borst plaatsgevonden en deze fungeerde soms ook als bioscoop.

Artiesten als Snip en Snap, Kees Stet, De Mounties, Rudi Carell en Tom Manders hebben er in de jaren 1950 en 1960 op het podium gestaan en ook de plaatselijke toneelverenigingen hadden hier jarenlang hun domicilie. Bovendien was de Castricumse popgroep The Frogs vanaf 1964 daar acht jaar lang elke zondag van 20 tot 23 uur goed voor een enorme publieke belangstelling. Hotel Borst werd in die tijd de belangrijkste poptempel in de regio genoemd (zie ook het artikel over de popmuziek in het 31e Jaarboek, 2008).

Een andere ‘artiest’ die opviel, zoals Trien Borst in een artikel in het Noord-Hollands Dagblad van 31 maart 1998 vertelt, was pater Henri de Greve. Hij was een gedreven man en goed verteller, die zeer bekend was geworden door zijn radio-praatjes in het programma ‘Lichtbakens’ van de KRO. De Greve richtte in 1938 de ‘Bond zonder Naam’ op, een beweging gericht op naastenliefde, los van geloofsovertuiging of levensbeschouwing. Toen hij in 1949 naar Borst kwam, liep heel Bakkum uit. Zowel de grote zaal als de kleine zijzalen zaten tot aan de nok toe vol. Er waren zelfs mensen die een ladder tegen het gebouw zetten en op het platte dak klommen om via de geopende ramen van de twee glazen koepels mee te kunnen luisteren naar de wondermooie moralistische verhalen van deze pater.

De naam Borst is sinds mensenheugenis gekoppeld aan de Bakkummer kermis. Op de tweede zondag van oktober ontmoeten jong en oud elkaar voor de terrassen en kan je spreken van een heuse reünie. Weer of geen weer, elk jaar is het een gedrang van jewelste en vloeit het bier rijkelijk.

Jaarboek 39, pagina 60

Vogelschieten bij Borst

Het ouderlijk huis van Cor Mooij, waar hij in 1920 is geboren, bevond zich vlak achter Hotel Borst. Zijn vader had daar zijn tuinderij.
Cor herinnerde zich dat in de jaren (negentien) twintig achter het hotel twee keer per jaar schietwedstrijden werden gehouden:
“Op twee palen werd dan een houten vogel geplaatst. Die had een romp met een kop, een staart en twee vleugels. Er zat een klein blikken bandje aan. Als je meedeed met schieten betaalde je per schot. Dat geld kreeg je dan weer terug als je er wat vanaf schoot. Je moest het doel in het midden raken, anders draaide de vogel gewoon een slag in de rondte. Wij jongens zochten de loden kogels op en verkochten die dan weer voor een paar centen aan de schutters. Het zorgde voor aardig wat klandizie bij Borst. De schutters kwamen overal vandaan; eentje zelfs helemaal uit de Haarlemmermeer. De inleg werd verdeeld. Voor ieder onderdeel van de vogel was een bedrag bepaald. Het meeste geld kreeg de schutter die de romp eraf schoot.”

Nog niet zolang geleden vond iemand op het land bij de Van Tienhovenhoeve een bijzondere kogel. Natuurlijk wist Cor Mooij direct waar die vandaan kwam …

Na de kermis van oktober 2015 onderging het café-restaurant een metamorfose en verdween na een verbouwing van vijf weken Borst-in-oude-stijl voorgoed. Het nieuwe restaurant kreeg een eigentijdse uitstraling met veel hout en een bruinleren interieur. De twee zalen werden samengevoegd tot één, met in totaal 80 zitplaatsen.

Dat het café verleden tijd was, deed de huidige eigenaars William Borst (1960) en zoon Fabian (1989) zeer. William reageerde in het Dagblad Kennemerland van 29 oktober 2015 als volgt: “Toen ik vijf jaar was zag alles er al uit zoals het hier tot en met de kermis was. Dus het was wel even slikken. Ik ben opgegroeid in het café. Er was altijd gekkigheid, gasten die dansten op het biljart. Een heel breed publiek kwam hier. Van clochards tot miljonairs; een doorsnee van de bevolking van Bakkum. De hotelfunctie blijft en dat geldt ook voor evenementen als de kermis, popquiz, ringsteken en Jazz in Bakkum”.

Per 23 november 2015 werd er nog een grote verandering ingevoerd. Sindsdien draagt de ruim een eeuw oude horecavestiging de naam ‘Fase Fier Eten & Drinken’. De betekenis hiervan werd op die dag door Fabian onthuld: “Omdat het roer volledig is omgegaan, vonden we een nieuwe naam passend bij een nieuwe start. Fier staat niet alleen voor de vier generaties Borst, maar ook voor trots en zelfverzekerdheid die we graag willen uitdragen.”

De Duinstreek, Bakkummerstraat 75

Het pand Bakkummerstraat 75, dat tot 1930 alleen diende als brandstoffenhandel, liet Willem de Groot (1888-1959) in 1930 verbouwen tot café dat de naam ‘De Duinstreek’ kreeg. Achter het pand bleef de opslag van kolen, briketten en turf gehandhaafd.

Willem was getrouwd met Trijntje Borst (geen familie van Hotel Borst) en hun inmiddels overleden jongste dochter Agaath (1922-2016) wist nog veel over de zaak te vertellen: “Mijn vader had een volledige vergunning. Dat hield in dat hij mocht tappen en tegelijkertijd sterke drank mocht verkopen. Wij woonden ernaast op nummer 75a. Met mijn broers en zuster heb ik altijd geholpen in de zaak. Dat begon met eenvoudige klusjes als glazen spoelen en later mocht ik ook serveren. Het café was niet groot en telde ongeveer 30 stoelen. Vooral in de winter was het er rustig. Vaak kwamen er vertegenwoordigers koffie drinken die hun eigen brood meenamen. Er werden ook veel vergaderingen gehouden van bijvoorbeeld de VVV, Vrouwenbond, Middenstandsvereniging en de Postduivenclub. We waren dagelijks open en gingen nooit op vakantie. Af en toe was er tijd voor een familiebezoekje, maar meer ook niet.

Jaarboek 39, pagina 61

Het bier, dat we inkochten bij drankenhandel Koop uit Beverwijk, werd in houten vaten geleverd en ’s zomers gekoeld met ijsblokken van de melkfabriek.

Van concurrentie met Borst was totaal geen sprake. Zij hadden een grote zaal en er kwam ook ander publiek. Het café was ook niet de grootste bron van inkomen voor ons gezin. In de eerste plaats hield vader de brandstoffenhandel aan en daarnaast vervoerde hij met paard en wagen aardbeien naar Beverwijk. Vader had trouwens wel een hekel aan schenken op de pof, want dat kostte klanten, zei hij altijd. Als iemand in het krijt stond, was hij namelijk bang dat die naar een ander café zou gaan.

We hadden veel vaste klanten die een kaartje kwamen leggen of een biljartje maakten. Ook zagen we steeds dezelfde gasten van kampeerterrein Bakkum. Dat waren rasechte Amsterdammers, waar je ontzettend mee kon lachen. Op een keer kwam eens een stel kampeerders binnen met een jongetje van een jaar of zes dat moest plassen. In die tijd legden we altijd een schijfje citroen in het urinoir voor de frissigheid. Toen het jongetje terugkwam zat hij lekker te sabbelen op het citroenschijfje …

Ik kan mij niet herinneren dat er problemen zijn geweest door dronkenschap of dat de politie erbij moest komen. Vader kon goed met mensen overweg en had bovendien handen als kolenschoppen. Vaak ging hij ’s morgens om een uur of tien met een bak koffie op de veranda zitten. Op een gegeven moment kwam er een man aanrennen die op weg was naar de kerk. Vader hield de man staande en zei tegen hem dat hij zich niet hoefde te haasten, omdat de kerk pas om 11 uur zou beginnen. Toen bleek dat de voorbijganger op weg was naar de gereformeerde kerk, waar vader natuurlijk nooit aan gedacht had!

Van de oorlogsjaren weet ik niet veel meer, alleen dat het café een aantal jaren werd gesloten en volgens mij was dat tijdens de evacuatieperiode. De kermistijd staat mij nog wel helder voor de geest. Dat betekende een hogere omzet, maar ook meer kosten. Zo hadden we speciaal voor die dagen twee kelners in dienst. Dat waren Ber Schermer en Joop Zentveld. Om de sfeer te verhogen hadden we ook de toen alom bekende kermisband ‘De drie musketiers’ van Cees Nat ingehuurd en dat kostte ook wel een paar centen. Nee, het was een onzeker avontuur, want de opbrengsten waren ook erg afhankelijk van het weer. Als het droog en zonnig was gingen de mensen een rondje lopen langs alle cafés en daar moest je het tenslotte van hebben.

Ook hebben we de nodige bruiloften en partijen meegemaakt. Die werden vanaf het begin in een bovenzaal gehouden, wat heel wat voeten in de aarde had. Tijdens het gebruik moest de zaal namelijk gestut worden om de vloer meer draagkracht te geven. Een nadeel was ook dat we steeds de trap op moesten met eten en drinken en dat was geen pretje. Mijn vader is na een jaar of zeven gestopt met de bovenzaal, omdat het toch praktischer was om alles beneden te houden. Maar dat had weer tot gevolg dat het loodzware biljart er elke keer uit moest om te worden opgeslagen in de schuur. Dat gebeurde dan met behulp van acht mannen.

De mensen konden overigens wel feesten in die tijd. Een bruiloft begon meestal na de kerk om een uur of elf met koffie en een broodmaaltijd. Daarna een borreltje, receptie en aan het eind van de middag een driegangendiner. De gasten leverden zelf het eten als groente, vlees, aardappelen, broodjes, enzovoorts. en wij bereidden alles in onze keuken. Na het diner begon de feestavond en ging men weer vrolijk verder. We hebben zelfs op zaterdagavonden meegemaakt dat de mensen ’s nachts door wilden gaan tot de volgende morgen als het kerk- of melkerstijd was. In ieder geval werd elk feest afgesloten met koffie en broodjes. Daarna konden wij weer aan de gang om alles schoon te maken. Het afrekenen ging heel eenvoudig, want de borreltjes werden per fles betaald. De aangebroken flessen mocht men mee naar huis nemen. Het was zo’n andere tijd, je kunt je dat nu bijna niet meer voorstellen.

In 1955 splitste de gemeente alle drankvergunningen en moest vader kiezen waar hij mee door wilde gaan. Hij koos voor de slijterij, dus vanaf dat moment is het café opgeheven en werd het interieur verbouwd tot winkel.”

Agaath ging de slijterij samen met haar zus leiden. Zij stopten daarmee in 1970 en vanaf dat jaar verhuurden zij de zaak aan Paul Nolet, die het pand in 1980 kocht van de twee zusters. Nolet had daar zijn drankwinkel tot 1998 en verplaatste zijn slijterij toen naar de Stationsweg, waar Taxi Tervoort voorheen was gevestigd. Het pand heeft daarna nog tijdelijk een winkelfunctie gehad, maar die werd spoedig opgeheven en omgezet in een woonbestemming.

Jaarboek 39, pagina 62

De Dukdalf, Van der Mijleweg 1

De Dukdalf is het jongste café dat Bakkum heeft gekend. Cees Lute was daarvan de eerste eigenaar. Hij kocht het pand rond 1975 van Niek Bakker, die er een kapperszaak annex sigarenwinkel runde. In de jaren 1930 en 1940 was daarnaast garage Dijkhuizen gevestigd. Lute verbouwde het pand tot cafetaria ‘De Vluchtheuvel’ en in het linkerdeel begon hij een bar onder de naam ‘De Dukdalf’.

In 1977 kregen de broers Jan en Ben Castricum het beheer over de horecavoorzieningen. Jan (1947), die getrouwd is met Marry, dochter van de vroegere caféhouder Jaap Tuin aan de Heereweg, vertelde over De Dukdalf: “In 1980 hebben we het pand overgenomen van Cees Lute. Alles bij elkaar hebben mijn broer en ik met onze echtgenotes 27 jaar in de zaak gestaan. Het café is in de loop der tijd wel van functie veranderd. In het begin deed het alleen dienst als bar en discotheek. In 1983 hebben we de zaak verbouwd en is er een zaaltje bijgekomen voor feesten en partijen.

In de beginperiode hadden we veel vaste gasten, zoals de leden van de reddingsbrigade en een klaverjasclub. Ook kwamen vaak dezelfde mensen langs om een biljartje te maken. Tijdens het ‘eerste deuntje’ van de Bakkummer kermis was het extra druk en huurden we een muziekduo in. In de zomer hadden we ook bezoekers van de jeugdherberg en het kampeerterrein.

Onze biervaten, geleverd door de groothandel Noord-Holland Noord uit Alkmaar, werden in de kelder onder de voorbar opgeslagen.

De laatste jaren werd het darten populair en dat trok nogal wat publiek. We organiseerden toen een aantal keren een toernooi dat ging om het kampioenschap van Castricum. Per 31 december 2004 verkochten we de zaak aan snackbarketen Family. De vroegere caféruimte werd vanaf die tijd af en toe nog gebruikt voor feesten en klaverjassen, totdat het omstreeks 2009 werd opgeheven en de ruimte bij het cafetaria werd getrokken. Family is daar trouwens nog steeds gevestigd.

Natuurlijk hebben we in al die jaren een hoop leuke en gekke dingen meegemaakt. Ik herinner mij dat er een keer een jongen in De Vluchtheuvel zat en een taxi bestelde. In de auto vroeg de chauffeur waar hij naartoe moest, waarop het antwoord luidde: naar De Dukdalf …”

Jaarboek 39, pagina 63

Herinneringen van Menno Twisk

Menno Twisk (1957) was diskjockey in De Dukdalf van 1976 tot 2000. Bij hem kwamen de volgende her naar boven:
“De eerste DJ was Ron Lute. Daarna draaiden Co Wiendels en Uke Rorije platen en ben ik ‘aangeschoven’. We hebben vanaf midden jaren (negentien) zeventig samen ook tijdens kermissen gedraaid voor de nieuwe eigenaren, de gebroeders Castricum. Daarnaast ben ik ook nog een aantal jaren in de Voem Voem als diskjockey gaan werken, maar bleef dat ook altijd doen (totaal meer dan 20 jaar) bij bruiloften en partijen in De Dukdalf.

In die tijd was het nog de kunst om niet te mixen maar de muziek ‘aan elkaar te praten’ om het zo maar te noemen en op die manier de bezoekers te ‘entertainen’. Met kermissen of grote feesten moest er altijd flink geïmproviseerd worden. De stoppen sloegen geregeld door of de vinylplaten op de draaitafels moesten ‘nat’ gedraaid worden. Met verzwaring van een voorwerp op de kop van de naald in de arm van de pick-up werd het ‘overslaan’ van de muziek in het feestgedruis voorkomen. De kermissen werden toen nog gevierd met drank in glas en het kon er wel eens om spannen als er een knokpartij uitbrak tijdens ‘de ‘Bakkummer oorlog’. Meestal konden we dit soort spanningen binnen De Dukdalf met de vaste bezoekers in de kiem smoren door trucjes als het draaien van ‘verkeerde’ muziek of het aandoen van de grote lichten. In tegenstelling tot wat sommigen denken was het juist de onrustige situatie buiten de horecagelegenheden en op het kermisterrein zelf dat het afschaffen van het eerste deuntje op de maandag in de hand werkte.

Kenmerkend voor onze manier van platen draaien in De Dukdalf was, dat bijvoorbeeld een bruiloft met een (stijl)dansavond gepaard kon gaan, zonder dat er een band ingehuurd hoefde te worden. Daar werden dan gelijk (dans)ruimte en budget mee gewonnen. Hiervoor moesten we wel noodgedwongen ook wat Engelstalige en modernere hitsingles gebruiken, waar men niet zo aan gewend was om op te stijldansen. Het kwam dan ook wel eens voor dat ik samen met Marry van Jan Castricum, of met de bruid een quickstep of Engelse wals op een stukje popmuziek moest voordansen, wat vaak tot grote hilariteit leidde. In veel gevallen hebben we naast het huwelijksfeest ook het 12,5-jarige huwelijksfeest voor hetzelfde echtpaar verzorgd en in twee gevallen werd zelfs nog het zilveren huwelijk gevierd.

De fijnste herinneringen heb ik aan de belevenissen tijdens de lange samenwerking met de altijd optimistische en humoristische Dirk Heintzberger die op feestavonden als barkeeper of ober werkte. In mijn ogen een geboren entertainer die helaas in 2015 plotseling en te vroeg overleden is. Wat hebben wij met hem veel meegemaakt en enorm kunnen lachen. Daarover zouden we een boek op zichzelf kunnen schrijven. Misschien komt dat er nog een keertje van. Dirk zou dat in ieder geval verdienen.”

De Goede Verwachting, Heereweg 36

Van oorsprong was het pand Heereweg 36 een boerderij, waarin Lammert Hageman een herberg annex café begon. In 1859 werd deze uitspanning, die ‘De Roskam’ heette, voortgezet door Dirk de Winter senior (1828-1902).

Volgens het boek ‘Historie van Castricum en Bakkum’ van Derk van Deelen zou de herberg op 2 juli 1860 door brand geheel verloren zijn gegaan. Na de herbouw werd Dirk de Winter junior (1859-1937), onder andere jachtopziener en tuinder van beroep, eigenaar van de zaak van 1902 tot 1905.

Het café werd vanaf 1905 gerund door Dieuwertje Stroomer, die getrouwd was met schelpenvisser en vrachtrijder Cees Castricum (1861-1925). Het echtpaar woonde vanaf dat jaar aan de Heereweg. Cees, later ook bekend als kastelein, kocht het pand in 1905 en gaf het de naam ‘De Goede Verwachting’.

Na zijn overlijden verkocht Dieuwertje het in 1926 aan Johan van der Velden, een caféhouder uit Leiden. Een jaar later kwam hij in financiële problemen en kocht Dieuwertje het café alweer terug tijdens een openbare verkoping.

Het pand kwam in 1928 in handen van haar zoon Willem (1887-1953), die achter het café een transportbedrijf had.

De crisis trof ook de familie Castricum. ‘De kamers boven het café werden in die tijd verhuurd, waardoor de gezinsleden soms op het biljart in slaap moesten zien te raken’. Aldus een verhaal van Jan Castricum, dat is opgetekend in De Castricummer van 30 juni 1999.

Jaarboek 39, pagina 64

Bij het café hoorden ook een open terras en een speeltuin. Op een aangrenzend landje kon men tijdens de kermis ‘katknuppelen’. Dit oude volksvermaak was toen echter al niet zo wreed meer als de naam doet vermoeden. Tussen twee palen hing een vat, waarin zich – in plaats van oorspronkelijk een kat – een stukje hout bevond dat ‘de kat’ werd genoemd. Naar dit vat werd gegooid met knuppels of staven. Winnaar werd degene die de kat losgooide van het vat. Tijdens dit spel ging de fles kwistig rond en als toeschouwer kon men maar het beste op een flinke afstand blijven.

Tijdens de kermis werd er uiteraard volop gedanst. Dat gebeurde op de klanken van een bijzonder mooi elektrisch pierement. Er stond dan rechts van het café een grote tent en de kermisgangers liepen heen en weer tussen café Borst en De Goede Verwachting.

Jaarboek 39, pagina 65

Siem Castricum (1926-1992), een van de elf kinderen van Willem en echtgenote Mien Mors, zwaaide met echtgenote Ans Swart de scepter over het café van 1948 tot 1960. Wij spraken met hun oudste zoon Piet (1951), die zich nog een en ander wist te herinneren:
“Mijn vader werkte ook voor het transportbedrijf van de familie, totdat de zaak in 1977 failliet ging. Moeder stond er dus vaak alleen voor, maar zij werd wel met allerlei werkzaamheden geholpen door haar schoonzusters.

Als het Bakkummer kermis was moest ik vanwege de drukte met mijn oudste zus Ria uit logeren naar familie in Zijdewind. Voor de muziek huurde mijn vader dan een duo in. Dat pakte elk rondje graag aan, met als gevolg dat de muzikanten aan het eind van de avond zo lam waren dat ze nog maar één nummertje konden spelen. Toen heeft vader ze voorgesteld om de jenever maar stiekem achter zich met behulp van een trechtertje in flessen te gieten. Zodoende gingen ze met een aardige voorraad naar huis toe …

Ik weet ook nog goed dat wij een van de eerste waren die televisie hadden die in het café stond. Op woensdag- en zaterdagmiddag kwamen de kinderen uit de buurt dan kijken, terwijl hun ouders gezellig aan de bar gingen zitten. Omdat ik boven het café sliep en het erg gehorig was, hoorde ik regelmatig bijzondere geluiden als de gemoederen beneden soms wat verhit werden.

Er waren in die tijd al gasten die met de auto kwamen. Als die te veel hadden gedronken, eiste mijn moeder hun sleutels op en vervolgens werd taxi ‘Jan Pret’ gebeld om ze naar huis te brengen.

Ook mijn ouders hadden het niet breed en daarom gingen we niet echt op vakantie, maar soms wel dagjes weg, bijvoorbeeld naar de Julianatoren in Apeldoorn.

Verder kan ik mij herinneren dat mijn vader onbreekbare glazen had gekocht. Dat was iets nieuws, maar het werd een fiasco want als er een koud biertje in de zon stond spatte het glas in duizenden stukjes uiteen.

Mijn ouders stopten met het café in 1960, aangezien mijn moeder het niet meer aankon. Toen werd de zaak overgenomen door de familie Tuin en verhuisde ons gezin naar Heereweg 15. Vanaf die tijd stond het café bekend als ‘Café Tuin’. Jaap Tuin haalde het biljart eruit en plaatste er een grote bar in.”

Henk Snabilie werd in 1973 de laatste eigenaar, die het café verwaarloosde en gebruikte voor de opslag van speelautomaten. In augustus 1998 werd het pand gesloopt om plaats te maken voor de bouw van een restaurant met bovenwoningen. In 1999 opende barbecuerestaurant Gonzales daar haar deuren. Sinds 2008 was hier restaurant ’t Mirakel van Bakkum’ gevestigd, waarvan Renato Holshuijsen de uitbater was.

Per 1 april 2016 ging de huur van het pand over op Arnold Nijen Twilhaar, die het restaurant voortzette onder de naam ‘De Heerlijkheid van Bakkum’.

De Onderneming, Heereweg 12

Over dit pand is aan de hand van verkoopaktes bekend dat er sinds 1905 een ‘koffiehuis’ was gevestigd, waarmee toen ook een café werd aangeduid. Uitbaters, die in vergunningen uit die periode worden genoemd, waren Johannes Kamp en Klaas Brantjes. Jo Borst, een broer van Willem Borst, werd in 1913 eigenaar van de woning met winkel en koffiehuis op dit adres.

Zijn zwager Gert van Egmond, een tuinder uit Heemskerk, kocht het geheel in 1917 en runde vanaf die tijd samen met zijn vrouw de herberg annex café ‘De Onderneming’. Gert werkte op het land en hield zich vooral met de aardbeienteelt bezig.

In 1925 verkocht Van Egmond het huis aan de achterzijde aan Jan Wester, die er een bakkerij begon. Het horecabedrijf werd beëindigd in 1928. Vanaf 1930 tot 1974 woonden hier achtereenvolgens de bakkers Jan Wester, Toon Huisman en Harry Matze.

Jaarboek 39, pagina 66

Duin en Bosch, Bakkummerstraat tussen 98 en 100

Aan de Bakkummerstraat, op de plaats waar nu de Van der Mijleweg begint, werd in 1905 een café gebouwd dat ‘Duin en Bosch’ heette.

De eigenaar was Leonardus Burgering, die in de notariële stukken koffiehuishouder en melkverkoper werd genoemd. Leonardus kreeg al in 1906 financiële problemen, want op 28 december van dat jaar vond op verzoek van een bank de openbare verkoop van het pand plaats ten gevolge van wanbetaling.

Het bezit, dat bestond uit een koffiehuis, woonhuis met erf, een doorrijstal en een perceel bouwterrein, werd voor een bedrag van 4.885 gulden gekocht door Albertus Leonardus Burgering, een broer van Leonardus.

Heel veel meer is er over de periode Burgering niet bekend, behoudens dat uit vertellingen van Wim Kuijs (zie 35e Jaarboek, pag. 4) blijkt dat er in het café in 1916 de eerste filmvertoningen plaats vonden.

Het café werd eind 1925 overgenomen door Anthonius Metzer uit Arnhem. De uitspanning stond bekend door optredens van de in die tijd bekende accordeonist Kees Kranenburg, die tijdens de kermisdagen veel belangstellenden trok. Ook de eerste Bakkumse jazzband met de muzikanten Jaap Castricum, Wim Jacobs, Klaas Nobel en Cees Blei was daar te beluisteren.

Op 15 september 1928 kwam er een einde aan het hotel-café, toen het in brand vloog. In een verhaal van Derk van Deelen over de Bakkummerstraat in het Nieuwsblad voor Castricum van 21 maart 1969 staat hierover: “De eigenaar, de heer Metzer, was alleen thuis en plotseling stond het pand in lichterlaaie. Metzer stond in zijn ondergoed voor een bovenraam te schreeuwen. De brandweer was snel ter plaatse maar ze kon niets uitvoeren, ze hadden geen water. De heer Metzer sprong uit het bovenraam op de serre en werd door de brandweer op de begane grond geholpen. De burgemeester had angst voor het ontploffen van koolzuurflessen. De kastelein kon hem echter geruststellen, want de flessen waren opgeborgen in de kelder.”

Metzer verhuisde in 1929 met zijn vrouw naar Hamburg en vanwege de aanleg van de Van der Mijleweg werd het pand niet meer herbouwd.

De restanten van het café met de grond werden in hetzelfde jaar in het openbaar verkocht op last van de schuldeisers en de brandverzekering. Een van de schuldeisers was Albertus Leonardus Burgering, die eigenaar was voor Metzer de zaak overnam. Burgering werd door de openbare verkoop opnieuw eigenaar en verkocht het geheel enkele maanden later aan de gemeente.

Het Haasje, Heereweg 8

Dit pand, afgebroken in 1993, stond bekend als de woning van de familie Groentjes, waar dochter Neeltje op 6 oktober 1799 tijdens de Slag bij Castricum werd doodgeschoten.

Nadat het huis een paar keer was doorverkocht, werd Pieter Zonneveld eigenaar in 1870. Hij verhuurde het pand aan zijn broer Hendrik, die er een café begon.

Nadat Hendrik Zonneveld overleed in 1875, werd het café door zijn vrouw Trijntje Boon voortgezet tot 1888. Toen nam Floris Twisk het van haar over en gaf daaraan de naam ‘Het Haasje’. Op de buitenmuur zou volgens het boek van Derk van Deelen te lezen zijn geweest:

‘Het Haasje geswint.
Kom binnen mijn vrind.
Wie niet met droge keel wil lopen,
Kan in ’t Haasje een borreltje kopen.’

Jaarboek 39, pagina 67

Floris Twisk overleed in 1889 en vanaf die tijd werd de zaak gerund door zijn echtgenote Bet Castricum. Het café heette toen in de volksmond ‘Café van Bet van Floor’. Ondanks de krappe ruimte werd er ook tijdens de kermis gedanst.

In 1903 nam Jan Zonneveld de huur van het café van Bet over, tot de zaak in 1908 werd opgeheven. De drankvergunning werd verkocht aan Jan Kamp, die de vergunning gebruikte voor eerdergenoemd café De Onderneming aan de Heereweg 12.

Hendrik Zonneveld, zoon van de eigenaar Pieter Zonneveld, trouwde in 1908 en ging wonen in het voormalige café. Hendrik bleef er wonen tot 1936. Direct daarna werd het pand bewoond door Jan de Ruijter, die het in 1957 kocht en er tot 1974 woonde. Het pand kwam daarna nog in handen van twee leden van de familie De Ruijter.

Peijs, Van Oldenbarneveldweg 2

Klaas Peijs (1876-1939) was sigarenhandelaar, koopman, manufacturier, brievengaarder en caféhouder. Vanaf 1905 bewoonde hij op de hoek van de Bakkummerstraat en de Van Oldenbarneveldweg (toen Bergerweg geheten) een groot wit woon- en winkelhuis, waarin Klaas een café had. Dat brandde af in 1911, waarna hij op deze plek een nieuw pand met daarin een textielzaak en een hulppostkantoor liet bouwen.

Het café heeft dus maar zes jaar bestaan. In de loop der tijd waren er diverse winkels in het pand gevestigd, zoals een sigaren- en een groentezaak. Al geruime tijd wordt het volledig als woning gebruikt.

De laatste ronde

Dit artikel laat zien dat Bakkum in vroegere tijden een bloeiende cafétijd heeft gekend. Nu vinden we er alleen nog restaurants en hotels. Zelfs de bruine kroeg van Borst heeft het onderspit moeten delven. Het is alweer lang geleden dat men van café tot café kon gaan en er in De Goede Verwachting de volgende spreuk boven de bar hing: “Toen Mozes op de rotsen klopte, gebeurde het wonder dat het water dropte. Maar een groot wonder gebeurt er hier, want als men klopt dan komt er bier.”

Hans Boot
Arend Bron

Bronnen:

• Archief gemeente Castricum (drankvergunningen).
• Deelen, D. van, Historie van Castricum en Bakkum, 1973.
• Edities Alkmaarsche Courant, De Castricummer, Nieuwsblad voor Castricum en Noord-Hollands Dagblad.
• Heideman H., De oude generatie van Bakkum en Castricum (1900-1940), 1982.
• Heideman H., De oude generatie van Bakkum en Castricum Deel 2 (1900-1950), 1994.
• Notariële archieven.
• Ruijter W. Jzn., Q de, Schippers van het Stet, 1974.
• Ruyter, L. de, Hotel Borst 100 jaar, 2015.
• Stichting Werkgroep Oud-Castricum, Castricum-Bakkum in vervlogen jaren Deel 1, 1996.

Met dank aan:
William Borst, Jan Castricum, Marry Castricum-Tuin, Piet Castricum, Agaath de Groot, Cor Mooij en Menno Twisk.

• Verschenen jaarboekartikelen over middenstanders:
• architect
• bakkers
• bioscoop
• bouwbedrijf
• café / hotel
• cafés en kasteleins in Bakkum
• drukkers
• expeditie
• gasfabriek
• groenteboeren
• groenteveiling
• kruideniers
• kledingmakerij en confectie
• melkboeren
• melkfabriek
• molenaar
• restaurant
• schelpenvissers
• schilder
• schildersbedrijf
• slagers
• smid
• smederij
• stoomwasserij
• strandvonder
• vrachtrijderij
• wereldwinkel

• Verschenen artikelen over Bakkum:
• Bakkum, de Heerlijkheid en zijn ambachtsheren
• Bakkum, einde gemeente
• Bakkum in de 18e eeuw
• Bakkum omstreeks 1830
• Bakkum na 1930, de huizen en hun bewoners
• Bakkum, vijftig jaar kerk
• Bewoningsgeschiedenis Bakkum Noord
• Boenstraatje te Bakkum
• Cafés en kasteleins in Bakkum
• Cunerakapel
• Kampeerterrein Bakkum
• Kermis in Bakkum
• Kermis in Castricum en Bakkum
• Klompenbuurt in Bakkum
• Koninklijk Landgoed Bakkum (deel 1)
• Koninklijk Landgoed Bakkum (deel 2)
• Ongevallen in Bakkum
• Een vreeselijk ongeluk
• Starburg buitenplaats in Bakkum

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

Jaarboek 7, pagina 11

Herinneringen aan De Rustende Jager

Veel Castricummers betreuren nog altijd de sloop van De Rustende Jager. Sommigen omdat het sfeervolle gebouw zo helemaal bij hun beeld van de oude dorpskom past, anderen weer vanwege persoonlijke herinneringen aan bruiloften, vergaderingen, toneeldansavonden enz.

Een groot deel van de levensgeschiedenis van Maria Kuys, beter bekend als Zus Kuys is verweven met het wel en wee van De Rustende Jager. Zij is geboren in 1906 drie jaar voor de nieuwbouw van De Rustende Jager. Zij woonde er tegenover in de Zaadhandel, het tegenwoordige Eethuysje en rijwielhandel. Haar vader was Piet Kuys groente- en fruitexporteur en ook enige jaren lid van de gemeenteraad, en haar moeder mevr G. Kuys-Piepers, het eerste vrouwelijk gemeenteraadslid. Zus Kuys heeft verschillende eigenaren van “De Rus” goed gekend en er vaak een handje geholpen. Later kwam ze in dienst van Libert Eggers junior.

Als jong kind leerde zij De Rustende Jager al van boven tot onder kennen, spelende met de dochter van Jan Koopman die er kastelein was. Bij De Rustende Jager hoorde ook een stalhouderij; een taxibedrijf met echte paardekrachten. Zus Kuys weet zich nog goed te herinneren wat een feest het was als Teun de koetsier een goeie bui had en je mee mocht voor een ritje naar Duin en bosch. In de winter als er sneeuw lag werd de arreslee gebruikt en dat was helemaal een sprookje.

Omstreeks 15 jaar was Zus toen ze zo af en toe mee ging helpen in De Rustende Jager, samen met de andere buurmeisjes Trien Boddeke, Annie Peperkamp en Nelie Hoogland. Vooral de komst ieder jaar van kinderen uit de armste buurten van Amsterdam is haar goed bij gebleven. Zus Kuys: “Met een speciale trein kwam die enorme grote groep kinderen aan. Ze wandelden eerst naar de duinen, waar de hele dag gespeeld werd. Het was dan altijd mooi weer Aan het eind van de dag werden de kinderen verdeeld over alle hotels in Castricum en Bakkum voor het avondeten. Overal werd dezelfde maaltijd opgediend, aardappelen, worteltjes, een gehaktbal en een griesmeelpuddinkje met bessensap toe. Mijn vriendinnen en ik vonden het prachtig om mee te mogen helpen bij de bediening.”

Jaarboek 7, pagina 12

Voor De Rustende Jager werd de grote hoeveelheid gehaktballen gebraden aan de overkant van de straat, in de oven van bakkerij Hoogland, die op de plaats stond waar nu (in 1984) de foto-disco Spaan is gevestigd. Zus Kuys kan het zich voor de geest halen of het gisteren gebeurd is. Ze zegt: “Ik zie die magere bleke koppies nog voor me. Ze smulden van het feestmaal dat hun werd voorgezet. Maar sommigen waren zulk eten kennelijk niet gewend en werden er ziek van. Na afloop liepen de kinderen vanuit de hotels weer in lange rijen terug naar het station.

Ze zongen dan uit volle borst een lied met onder andere de tekst:

“Het is feest, het is feest,
Vakantie Kinderfeest,
om 7 uur naar bed,
en de wekker vroeg gezet.”

Voor het dorp en voor de café’s waren kermissen de hoogtijdagen van het jaar. Vóór 1928 werd de kermis gewoon op de ‘Rijksstraatweg’ de tegenwoordige Dorpsstraat gehouden. In het centrum van dat gebeuren stond toen De Rustende Jager. De draaimolen had daar zijn plaats. De palingkraam stond voor het huis van de familie Kuys en achter de school die naast het gemeentehuis stond, aan de Schoolstraat waren de schommelschuitjes. De kermissen verliepen toen nog minder rustig dan tegenwoordig. Zus Kuys: “Er gingen planken voor de ramen en dan gingen ze er nog wel eens dwars doorheen.” Vechtpartijen tussen Bakkummers en Casticummers waren niet ongewoon. De bewoners van de twee dorpen hadden een kijkje op elkaar en dat was op de lagere school al duidelijk merkbaar. Oud-wethouder Klaas Veldt weet bijvoorbeeld dat voor de school begon de Bakkummers zich aan de ene kant van de speelplaats bij de school opstelden en de Castricummers aan de andere kant. Ze zagen elkaar toen bepaald nog niet als dorpsgenoten.
Hoogtepunt van de jaarlijkse kermissen was het “Eerste Deuntje” op maandag, de tweede kermisdag. Niet één die er dan werkte behalve dan de kasteleins en hun personeel. Getrouwde kinderen kwamen van heinde en ver terug naar huis om het mee te vieren. Het hele jaar door werd ervoor gespaard. Ringsteken en draverijen behoorden vaak ook tot die feestelijkheden.

Gebeurtenissen waar ieder jaar ook weer naar werd uitgekeken waren de houtveilingen die altijd in De Rustende Jager werden gehouden. In het duingebied gekapt hout werd dan verkocht aan de boeren voor hekwerk of als brandhout onder andere aan de bakkers. Ook de hooiveilingen werden druk bezocht. Dan kon staand grasgewas gekocht worden door bijvoorbeeld tuinders die wel een paar koeien maar geen grasland hadden. Ze moesten het gras zelf maaien en de voorwaarde was dat dat vóór 28 juni gebeurd moest zijn, zodat er nog tijd overbleef voor een tweede snede. Bij de veilingen mochten de bezoekers graag nog even blijven ‘nazitten’ dat wil zeggen tot “melkerstijd” dan. De hoogste bieders kregen een kwartje verteergeld, de zogenaamde plukkies. “Er werden dan weleens zoveel kwartjes opgedronken dat het niet mooi meer was”, vertelde eens de in 1979 overleden Henk Twisk bijgenaamd “de Beinzer”. “Voor nog geen kwartje kon je heel wat doen. Biljarten kostte 6 cent en als je dan drie borreltjes dronk was je die avond nog geen kwartje kwijt.”

De thans 83-jarige Klaas Veldt herinnert zich een van de laatste houtveilingen nog goed. “Er werd nog al eens ingebroken en toen tijdens de veiling opeens de sirene van de naastgelegen Boerenleenbank ging loeien, ontstond er wat beroering in de zaal. Rentmeester Vogelenzang rende naar de telefoon. Toen hij terugkwam deed hij plechtig mededeling van de geboorte van prinses Beatrix. Dat ook deze houtveiling weer erg goed slaagde zal niemand verbazen.”

Zoals wel bekend is, had Castricum vroeger ook een veiling voor de tuinbouwproducten, waarvan de aardbeien zeker genoemd mogen worden. ledere zaterdag was het uitbetalen in “De Rus”. De tuinders lieten zich die dag ook meteen knippen en scheren bij barbier Boddeke, de buurman van de familie Kuys, die zijn zaak in het pand had waar nu optiek Bergman is gevestigd. In het café wachtten ze aangenaam verpozend op hun beurt.

Ook Gerard Kabel voormalig postbode en gemeentebode heeft zo zijn herinneringen aan De Rustende Jager. Hij ziet nog voor zich dat Egmonders met wagens vol bramen op weg naar de conservenfabriek Dokter in Beverwijk kwamen opsteken in De Rustende Jager. Ook hondekarren met soms wel 4 of 5 honden uit Egmond kwamen langs, op weg om vis te halen in IJmuiden. Heel bijzondere buitenlandse gasten had De Rustende Jager in 1928, toen er bezoekers van de Olympische Spelen logeerden.

Jaarboek 7 pagina 13

Grote drukte ook als er vroeger jachtpartijen waren in het Geversduin en de jagers na afloop in de Rustende Jager werden onthaald. Bij de verkoop van het duingebied door de familie Gevers werd bedongen dat jonkheer F.A.G. Gevers er tot zijn dood toe zou mogen blijven wonen. Hij woonde eerst met een huishoudster en later alleen in een houten huis nabij Kijk Uit. Ongetwijfeld vanwege de van oudsher bestaande band tussen de familie Gevers en De Rustende Jager gebruikte de jonkheer daar vanaf 1946 zijn middagmaal. Een bijzonderheid mag het wel genoemd worden dat zijn menu iedere dag hetzelfde was. Het bestond uit rijst, witlof en tartaar. Ondanks pogingen daartoe wilde hij van geen andere gerechten weten. Na de sloop van De Rustende Jager werd jonkheer Gevers de gast van hotel Komman. Op 2 mei 1984 overleed hij op 93-jarige leeftijd.

In 1926 beleefde Castricum de premiere van de door de Castricummer Wub van Weenen zelf geschreven en geregisseerde revue “En U”. De plaatselijke krant schreef er o.a. het volgende over: “De zaal van den Rustende Jager was stampvol. Na een openingswoord van de heer Van Weenen werd het scherm opgehaald en werd ons vertolkt het tafereel: Castricum voorheen en thans. Dit tafereel was schitterend. Eerstens al door de aankleding, maar vooral door het mooi spel dat de beide oudjes ons te genieten gaven. Vervolgens werd de Middenstand bezongen, de Bloemenexport, de Melkcontrole, de Bouw, de Hinderlijke Duinmuskieten en Castricum aan Zee. Vooral dit laatste tafereel, dat een hulde inhield aan het besluit van B. en W. en den raad voor het genomen besluit inzake algehele beharding van de Strandweg en voor het werken van “Castricum Vooruit” om Castricum te maken tot een Badplaats, was zeer aardig bedacht en werd zeer goed gespeeld”.

De revue werd een groot succes ondanks het verzet van de geestelijkheid tegen deze frivole gebeurtenissen. De kapelaan sprak vanaf het preekgestoelte zijn misnoegen over deze ontwikkelingen uit. Vooral het feit dat een gemengd gezelschap aan de uitvoeringen meewerkte en “bal na” waren voor de geestelijkheid in het begin kennelijk moeilijk te verteren zaken. De belangstelling was er zeker niet minder om. “En U” werd vijf maal in verschillende zalen in het dorp herhaald! Bij deze ene revue is het dan ook niet gebleven. Andere revues waren “Wat zeg je d’r nou van”, “Reclame” en “Simmi Harlie Lea”. Het is jammer dat de teksten van deze revues die vooral over plaatselijke gebeurtenissen gingen niet bewaard zijn gebleven. Wub van Weenen was een man met bijzondere kwaliteiten en hopelijk zal aan hem nog eens de rubriek “Wie was …” in ons jaarboekje gewijd kunnen worden.

Jaarboek 7, pagina 14

Veel verenigingen maakten gebruik van De Rustende Jager maar het toneel werd kennelijk toch niet zo erg vaak gebruikt. Zus Kuys weet nog dat het toneel als kamer was verhuurd en de huurder bij uitvoeringen even plaats moest maken.

Na een periode tussen 1920 en 1928 waarin De Rustende Jager niet minder dan zes verschillende eigenaren had, kwam de zaak in handen van Libert Eggers, die er zo’n 22 jaar samen met zijn vrouw de scepter zwaaide. Libert was een imposante man met een grote bos wit haar. Hij was een echte charmeur en op de dansavonden in zijn ‘Rus’ mocht hij graag zelf meedoen. Zijn vrouw Johanna Cornelia Huyskens was, behalve iemand met veel zakelijk instinct, een uitstekende kokkin; vooral de Franse keuken was haar specialiteit. Na het overlijden van Libert senior vin 1950 nam Libert Eggers junior samen met zijn vrouw Annie Schuchard de zaak over. Libert junior is in 1974 overleden. Annie Eggers en Zus Kuys, die inmiddels een meer vast dienstverband was aangegaan, weten uit de tijd dat de familie Eggers de zaak leidde uiteraard veel te vertellen.

In de tijd van Eggers Senior traden vele Castricumse artiesten in de toneelzaal op, wiens namen de oudere inwoners zich nog wel zullen herinneren, zoals Wim Kuys en Jan Lieftinck met als arrangeur Arie Twisk, het al genoemde gezelschap van Wub van Weenen, de accordeonnisten Dirk van Antje en Gerrit Schermer en zanger Kees Pruis. Later het beroemde duo Hofman uit Amsterdam met levensliedjes begeleid door hun twee dochters. Eén van deze dochters heeft Castricum als woonplaats uitverkoren en geeft daar al vele jaren vioollessen: Jeane Wijbenga – Hofman. Zij heeft in De Rustende Jager weer haar leerlingen uitvoeringen gegeven. Ook vierden in De Rustende Jager Tholen en Van Lier en Daan Pool triomfen voor de toneelvereniging “Ons Genoegen”. Vele Castricummers herinneren zich waarschijnlijk nog de dansavonden op de woensdag, zaterdag- en zondagavonden. Menig huwelijk is daar uit voortgekomen. Het hotel bloeide op. De gasten logeerden er ieder jaar in de zomermaanden voor 7,50 gulden per dag, hetgeen voor die tijd een stevige prijs was.

In 1939 werd de zaak in verband met de mobilisatie gevorderd door het Nederlandse leger. Op de hotelkamers werden onderofficieren ingekwartierd en in de danszaal kwamen korporaals en manschappen naast elkaar te liggen. Toen brak de oorlog uit en was “de Rus” ineens vol met Duitsers die van de zaal een keuken maakten. “Alleen voor Ariërs” kwam op de ramen van het café te staan …”

Na de oorlog moest de zaak weer helemaal opnieuw opgebouwd worden. De dansavonden kwamen terug en ook het hotel begon weer te draaien. De eerste gasten kwamen weer in de zomer van 1947. Hele families huurden soms het hotel, dat 20 gasten kon bevatten, af. Annie Eggers: “De eerste Duitsers kwamen in 1951 weer terug. Sommigen schuchter, anderen brutaal om hun vrouwen te laten zien waar ze in de oorlog geweest waren.”
Als het mooi weer was werden de gasten zo vroeg mogelijk naar het bos of strand vervoerd. Om 12.30 uur werden de lunchpaketten gebracht of werd de lunch in het hotel gebruikt. Daarna werd begonnen met de voorbereidingen voor het avondeten.

Libert Eggers junior was een zeer muzikaal mens en de dansavonden werden meestal begeleid door zijn eigen band de “Casanova’s”. Uit de Zaanstreek, IJmuiden en Beverwijk trok de jeugd naar Castricum. Op zondagavond stonden de bezoekers buiten al te wachten voordat de zaal openging.

Jaarboek 7, pagina 15

Zus Kuys stond achter het buffet en had veel plezier in haar werk. Kelner Frans Schut die dertig jaar in “De Rus” heeft gewerkt, kon de orde uitstekend bewaren. “Jammer dat ie weg ging”, verzucht Zus Kuys nu nog, maar ook aan Willem Groot en Klaas Koper bewaart zij goede herinneringen. Libert Eggers junior zorgde niet alleen door zijn muzikale talenten voor een bijzondere sfeer. Hij had meer dan 50 opgezette dieren verzameld die overal in café en zaal waren opgesteld. De gordijnen van het café waren ’s avonds altijd open en op alle tafeltjes brandden kaarsen wat een heel gezellig gezicht was. Veel verenigingen hadden in “De Rus” hun domicilie, zoals de schaakclub, damclub, instituut voor arbeidersontwikkeling, schermvereniging, boksclub, bejaardenvereniging, cabaretclubje, enzovoorts.

Op 1 juli 1953 vierde de familie Eggers het feit dat zij vijf en twintig jaar in De Rustende Jager gevestigd waren. Een kwart eeuw hard werken, waarin een bijzondere plaats binnen de dorpsgemeenschap was veroverd, was wel een herdenking waard. Grote belangstelling was er voor de receptie met thé-dansant. Meer dan zestig bloemstukken toverden de zaal om in een bloementuin.

Aan het eind van de jaren negentienvijftig werd het onrustig in het dorp. Om erger te voorkomen besloot burgemeester Smeets muziekinstrumenten als trompet en slagwerk te verbieden. Alleen piano, viool en bas werden nog toegestaan. Alras werd Castricum het Violendorp genoemd. Na veel overleg met de burgemeester werden de maatregelen tenslotte weer versoepeld en kon Libert Eggers junior zijn repertoire in weer wat losser en vrolijker klanken omzetten. Annie Eggers: “Gelukkig kwamen de danslustigen weer terug en werd het als vanouds weer vol, soms zo vol dat je er geen kat aan z’n staart door kon trekken. Maar dat was juist gezellig, hoe voller hoe leuker.”

In 1964 besloot Libert Eggers te stoppen. Het maar werken van de vroege ochtend tot de late avond begon hem toen teveel te worden. De Rustende Jager werd verkocht aan Jan Endstra. Ook toen bleef Zus Kuys assistentie verlenen. De familie Endstra heeft veel veranderingen in de zaak doorgevoerd, onder meer verdween het buffet en kwam er een bar in het café-gedeelte; een bar waar na afloop van menige raadsvergadering nog een stevig borreltje is gedronken en waarbij bleek dat er in de sluitingsuren nog wel enige rek kon zitten. Endstra legde het accent bij de exploitatie meer op het restaurantgebeuren en op bruiloften en partijen en schafte de wekelijkse dansavonden op den duur geheel af. “De Rus” had een volledige vergunning. Het verkopen van drank in het café was niet langer aanvaardbaar meer. Een gedeelte van het café werd daarom afgezonderd en ingericht als slijterij.

Zo brak dan het jaar 1974 aan, waarin de Rabobank het oog op het oude etablissement liet vallen. Pogingen werden nog in het werk gesteld om tenminste de karakteristieke gevel in het nieuwbouwplan te doen opnemen. Tenslotte kwam de volgende zakelijke mededeling van het bestuur: “Een gedegen onderzoek met behulp van onze architect en de bouwtechnische afdeling van de Centrale Bank heeft geleid tot de conclusie dat het pand “De Rustende Jager” niet op een verantwoorde manier is in te passen in de nieuwbouwplannen en besloten is een geheel nieuw bankgebouw te realiseren.” Daarmee was het vonnis geveld. In oktober 1976 deed de sloper zijn werk. Opnieuw was een stukje tastbare historie uit de oude dorpskern verdwenen.

N.A. Kaan

Jaarboek 7, pagina 16

De Rustende Jager

Er staat in de Dorpsstraat een stukje historie,
Van oudsher de kern en de “clou” en de glorie.
De postkoets vond standplaats, de paarden een stal.
Bij kermis: de boeren met deernen op ’t bal.

Men pikt’ er een pintje, er werd wat gepraat,
Men rustte een wijle aan ’t pad (nog geen straat)
En sprak over koetjes en kalfjes en meer.
De Rustende Jager had toen alreeds sfeer.

Nadien werd ’t gehucht eerst een dorp en dan thans
Gaat levend de klop in een drifte cadans.
Maar wat er vervaagde, ’t historisch café,
Dat staat er nog immer bij wel en bij wee

De gevel getuigt van haar aloud bestaan.
De Rustende Jager met lauw’ren belaan.
Vond oorsprong in de postkoets en trekschuitgetij.
Nu dendert de truck en de auto voorbij.

Nu davert door ’t dorp het te snelle vervoer,
Van postkoets geen zweem meer, ’t verkeer gaat nu stoer
In ’n aantal cylinders voorbij als een flits.
De koplamp met ’t flitsende licht als een gids.

Van d’aloude rust is hier niets meer bekend.
Geen paard dat men rustig en leidende ment.
De dood loert nu grijnzend op iedere hoek,
Ja, ’t beeld van een eeuw her is werkelijk zoek.

Van postkoets tot motor, in wild-bonte rij.
Ging alles De Rustende Jager voorbij.
Maar ’t huis overleefde het jachtig gewoel
Het klopt nu nog steeds met het eerstluidend doel.

Er staat in de Dorpsstraat een stukje historie,
Van oudsher de kern en de “clou” en de glorie.
Al zijn we gedekt door een zuil of een zerk.
Dan doen ze daarbinnen nog vrolijk hun werk.

Gedicht van A.W. van Kluijve geschreven omstreeks 1955. De heer Van Kluyve was de schrijver van vele gedichten die gedurende een reeks van jaren gepubliceerd werden in het Nieuwsblad voor Castricum. Hij werd geboren op 8 febr. 1896 en overleed op 19 december 1983.

• Verschenen jaarboekartikelen over de Rustende Jager:
• archeologie
• herinneringen
• historie
• laatste eigenaar vertelt

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

Jaarboek 7, pagina 3

De historie van De Rustende Jager

In dit jaarboekje wordt voor de eerste keer een onderwerp zowel uit archeologisch als uit historisch oogpunt bekeken. Het onderwerp betreft het hotel, café De Rustende Jager, dat in 1976 is gesloopt en waarna archeologische opgravingen zijn verricht. Over deze opgravingen zie het artikel “Van nederzetting tot bankgebouw” elders in dit jaarboekje. Ook zijn herinneringen van Castricummers aan De Rustende Jager in een artikel vastgelegd.

Dit artikel gaat in op de historie van het pand van De Rustende Jager en op de geschiedenis van de herberg van Castricum, zoals ze in oude akten is te vinden. De herberg, vroeger ook bierstal geheten, komen we al tegen in het jaar 1687. Nog veel ouder in de Castricumse geschiedenis en samenhangend met de bierstal is het recht van de biertol.

De biertol van Castricum

De biertol was een heffing (accijns) op het bier, die geïncasseerd mocht worden door degene die dit recht had verworven. Bij de oudste vermelding blijkt het recht van de biertol reeds toe te behoren aan de machtige heren van Haarlem. Uit dit geslacht kennen we Simon van Haarlem als de oudst bekende ambachtsheer van Castricum en als bouwheer van kasteel Kronenburg. De bezittingen van Simon van Haarlem gaan over op zijn neef Jan van Bergen. Na diens overlijden komen we voor het eerst de vermelding tegen over de biertol van Castricum en wel op 26 februari 1325 als lijftocht (levensonderhoud) van Femense, vrouw van Simon van Zaanden, die het verkregen heeft uit de nalatenschap van Jan van Bergen. Vervolgens blijft het recht een aantal generaties in het bezit van het geslacht van Zaanden tot op 9 november 1470 dit recht is verkocht aan Jan van Assendelft, onder andere ambachtsheer van Castricum. De waarde van dit recht was in het jaar 1472 nog 2 pond en 10 schelling per jaar.

De rechten van de biertol lopen vervolgens parallel aan de ambachtsheerlijke rechten. Zo wordt in 1664 door Cornelis Geelvinck zowel het recht van de biertol als de heerlijke rechten van Castricum gekocht van Anna van Renesse voor respectievelijk 120 en 33.000 gulden. De biertol gaat ook in dit geslacht over van vader op zoon tot en met Joan Geelvinck, de laatste mannelijke nakomeling, die in 1802 overleed. Bij elke overgang wordt de nieuwe eigenaar door de Graaf of de Staten van Holland beleend met de biertol. Op 20 april 1798 wordt de belening door het leenhof van Holland beëindigd en verandert de biertol in een zogeheten vrij en allodiaal (red: niet leenplichtig) goed.
Op 1 februari 1803 erft Albertus Cornelis Schuyt, die was gehuwd met de dochter van Joan Geelvinck, de biertol.

In de eerste helft van de vorige eeuw komt er een einde aan de ambachtsheerlijke rechten (zie ook het 3e jaarboekje “de ambachtsheren van Bakkum“); het recht van de biertol is eenzelfde lot beschoren. De inkomsten, die met de biertol samenhingen, moeten beslist niet gering zijn geweest. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat er in de late middeleeuwen zeer veel bier werd gedronken. Het bier was de volksdrank bij uitstek: water was te ongezond om te drinken en de wijn was te duur. In de periode tussen 1300 en 1650 bedraagt het bierverbruik 250 tot 400 liter per hoofd per jaar (tegenwoordig – in 1984 – 80 liter). Het is daarom ook duidelijk dat de belasting op het bier met name voor de steden een zeer belangrijke bron van inkomsten was. Voor de stad Amsterdam zijn er jaren geweest, dat dit 55 procent bedroeg van de totale inkomsten van de stad. Ook van Castricum vinden we een opgave over de bieromzet en wel dat ene Anna Gerrits, waardin alhier over het jaar 1667 voor 38,25 ton aan bier heeft getapt.

De bierstal van Castricum

Zoals ook in zoveel andere dorpen het geval was, vinden we in Castricum de herberg, vroeger bierstal geheten, nabij de kerk. De herberg staat juist tegenover de oude Pancratiuskerk, de enige kerk die Castricum gedurende vele eeuwen bezat. De mensen moeten vaak lange tochten maken, veelal te voet om de kerk te bereiken. Na de kerkdienst komen zij in de herberg nog wat samen om met elkaar te praten, de dorst te lessen en eventueel nog wat te eten, voordat de lange terugtocht wordt aanvaard.

De eerste eigenaren van de Castricumse bierstal waren Haarlemse bierbrouwerijen. Hoe ver dit teruggaat is niet na te gaan, wel weten we dat Haarlem in de middeleeuwen naast Gouda tot verreweg de belangrijkste brouwerssteden gerekend mocht worden en tientallen brouwerijen binnen haar stadsmuren telde. In 1687 wordt in aanwezigheid van de Castricumse schout Jan Duijm de bierstal verkocht door Jacobus Schouten, brouwer in de Haarlemse brouwerij “de oliphant” aan de gebroeders Hendrik en Adriaan Stoep, die eerder brouwer van dezelfde brouwerij waren. Het bezit wordt weer direct doorverkocht aan Wouter van der Graaf, brouwer in de Haarlemse brouwerij “de Passer”. De erven van Wouter van der Graaf verkopen in 1725 de bierstal aan Huibertus van Spijck, die in ditzelfde jaar eigenaar was geworden van de brouwerij „de Passer en Valck” (het pand bestaat nog en is gelegen aan de westzijde van de Bakenessergracht te Haarlem (noot 4).

Jaarboek 7, pagina 4

Huibertus krijgt met financiële moeilijkheden te kampen en verkoopt de bierstal voor 300 gulden op 5 november 1743 aan Cornelis van der Cocq uit Leiden en aan Maria van der Mey uit Zandvoort, ieder voor de helft. De nieuwe kopers verkopen de bierstal op dezelfde datum en voor hetzelfde bedrag voor de helft aan Abraham de Pape, oud schepen van de stad Haarlem en de andere helft weer aan Huibertus van Spijck, de oorspronkelijke verkoper Onduidelijk zijn de achtergronden van deze omslachtige verkooptransactie. Op 5 augustus 1746 koopt Huibertus van Spijck het deel van Abraham de Pape, zodat hij weer alleen eigenaar wordt van de bierstal, een situatie zoals ze ook had bestaan voor 1743.
Op 2 november 1753 verkoopt Huibertus van Spijck, dan nog steeds brouwer van de brouwerij “de Passer en de Valk” te Haarlem aan Mr. Nicolaas Geelvinck, ambachtsheer van Castricum en Bakkum voor 250 gulden het recht van een vrije bierstal te Castricum. Een voorwaarde bij de verkoop was het betrekken van het bier van de brouwerij van de verkoper, zolang deze nog leefde.

Van herberg tot Rustende Jager

Met deze verkoop treedt een nieuwe periode in, waarin de herberg eigendom is van de gemeentelijke gezagsdragers en waarin niet meer gesproken wordt over de bierstal maar over de herberg.
Bij de hiervoor genoemde eigendomsovergangen wordt de ene keer gesproken over de verkoop van de bierstal en een andere keer van het recht van de bierstal. In het eerste geval moeten we denken aan de verkoop van de bierstal of herberg, in het laatste geval aan het verkooprecht van bier. Uit de stukken is geen duidelijkheid te verkrijgen of het telkens de verkoop van dit recht betreft. Omdat op 8 mei 1787 Mr Joan Geelvinck na het overlijden van zijn vader Nicolaas Geelvinck als ambachtsheer van Castricum en Bakkum de herberg verkoopt is het aannemelijk dat niet alleen het recht maar ook de bierstal in 1753 in het bezit van zijn vader was gekomen.
De nieuwe eigenaar van de herberg wordt in 1787 Mr Joachim Nuhout van der Veen, schout van Castricum (noot 5). Bij de verkoop wordt het perceel als volgt omschreven: “een huis, erve en tuin met een kolfbaan en een stukje lands agter gemelde tuin gelegen, nog de vangschuur daarbij, zijnde het voornoemde huis een herberg staande en gelegen alhier in de Kerkbuurt.”
De gehele verkoop omvat behalve de herberg ook nog enkele percelen land naast en ten noorden van de herberg gelegen en een perceel land aan de Kramersweg voor de totale verkoopsom van 3.600 gulden. Met de vangschuur wordt een doorrijstal bedoeld, waar de paarden gevoederd worden.

Acht jaar hierna in 1795 woedt er in het dorpscentrum een grote brand, waarbij 5 woonhuizen, een stal en een schuur in de as zijn gelegd. Ook de herberg geraakt hierbij in brand, maar deze kan geblust worden.
In 1813 komen we voor het eerst de naam van de herberg “De Rustende Jager” tegen. We mogen aannemen dat deze naam door de schout Nuhout van der Veen is toegekend.
Uiteraard verhuurt de schout de herberg; in de periode 1809 – 1814 komen we als zodanig Pieter Jansz. Mos tegen, die in verschillende bronnen tapper, logementhouder en kastelein wordt genoemd. Bij zijn overlijden in 1814 laat hij aan zijn vrouw Johanna Margaretha Telvoren de inboedel van De Rustende Jager na.

Aan de hand van een zeer uitvoerig beschreven inventaris van deze inboedel (noot 6), krijgen we een beeld van het interieur van de herberg.

De herberg is als volgt ingedeeld:

• Het voorhuis met een tafel, drie banken en een kastje aan de wand met bierglazen, diverse kelken, tinnen bierkannen en drankflessen met diverse soorten drank.
• De danskamer met aan de wand 12 schilderijen, een spiegel en een theeblad; deze ruimte heeft verder 2 vaste bedsteden, een vaste kast met glazen, kelken en serviezen; er staan 8 stoelen, een grote ronde tafel en 3 kleine vierkante tafels.
• De gelagkamer met aan de wand eveneens 12 schilderijen, 7 verlakte schenkblaadjes, een vast rek met 12 Delftsblauwe borden en een Friese hangklok; verder staan er 11 stoelen en een vierkante tafel.
• De schepenkamer met aan de wand 5 verlakte theeblaadjes, 12 schilderijen en een spiegel; verder is er in dit vertrek een bedstede, een vaste glazenkast, een vaste kast voor een vuurhaardje en 8 witte stoven, 12 stoelen en 3 tafels (in de
  schepenkamer werd door schout en schepenen vergaderd).
• De keuken met diverse keukenartikelen, een vaste kast, een bedstede, een tafel en 2 stoelen.
• De gang met een vaste kast en een wandrek.
• De kelder met rode en witte wijn, diverse ketels en braadpannen en 2 tafels.
• De kelderkamer met aan de wand 10 schilderijen; verder een glazen kast, een bedstede, een latafel (red: bergmeubel), een kabinet en 8 stoelen.

De herberg heeft verder een paardenstal, een koestal met hooizolder en een wagenhuis met een oude boerenwagen en een kar. Bij de kolfbaan vinden we verder nog een tafel, 16 kolven en 8 ballen.

Bartholomeus Rommel, kastelein en eigenaar

Johanna Margaretha Telvoren bezit naast deze inboedel ook in Castricum nog enkele stukken weiland en in Alkmaar nog een huis. Zij hertrouwde in 1815 met Bartholomeus Nicolaas Rommel, geboren in Amsterdam en voorvader van de bij velen nog bekende kapitein Rommel. Bartholomeus wordt kastelein- logementhouder van De Rustende Jager. Het logement legt hem geen windeieren, want in de loop der jaren koopt hij vele stukken land en huizen in Castricum. In 1832 heeft hij in Castricum inmiddels 26 hectare land en 5 huizen, waaronder huize Kerkzigt – een groot en langgerekt pand, dat in deze eeuw nog als Rooms-Katholiek Patronaatsgebouw in gebruik is geweest en stond op de plaats van de bioscoop en naastliggende panden.
Bij de volkstelling van 1830 woont Bartholomeus Rommel, met zijn vrouw, enig zoon, een stalknecht en 2 dienstboden in De Rustende Jager. Hij gaat in het voorjaar van 1833 op huize Kerkzigt wonen, hij wordt dan landeigenaar genoemd en heeft geen bemoeienis meer met De Rustende Jager; de herberg wordt vanaf mei 1833 door de familie Nuhout van der Veen voor 300 gulden per jaar verhuurd aan Frederik Jan Herman Schneiders.

Jaarboek 7, pagina 5

Op 25 juli 1833 verkopen de erfgenamen van Mr. Joachim Nuhout van der Veen aan Bartholomeus Rommel (noot 7) De Rustende Jager en het bijbehorende land, dat zich uitstrekte tot aan het verlengde van de korte Cieweg. Bij deze verkoop hoort ook een stal en erf aan de overkant van de herberg. De situering van de herberg met bijbehorende landerijen is aangegeven in de schets. In de akte van 1833 wordt het als volgt omschreven:

Kadasternummer:

1. B 368: een huis zijnde ingericht tot eene herberg, erf en stal, het erf groot 7 are
2. B 369: een tuin groot 15,10 are
3. B 370: een stukje bouwland groot 6,40 are
4. B 371: een stukje weiland groot 21,60 are
5. B 364: een tuin groot 5,70 are
6. B 393: een tuin groot 2,80 are
7. B 394: een stal en erf groot 3,20 are

Het geheel wordt verkocht voor 3.800 gulden. Na Schneiders, die het pand voor 3 jaar heeft gehuurd, wordt Johannes Frederik Rommel logementhouder en kastelein. Na het overlijden van zijn vader in 1846 erft hij als enig zoon het bezit van De Rustende Jager.
Johannes is naast logementhouder ook brievendistributeur. De herberg speelt een belangrijke rol in de postverzorging. De postkoets loopt van Haarlem naar Alkmaar; bij de herberg worden de paarden verzorgd in de doorrijstal en worden de brieven afgegeven, die door Rommel verder worden bezorgd. In 1847 wordt hij daarom ook houder van het distributiekantoor en brievengaarder genoemd. Johannes is ook op andere terreinen actief; hij heeft ook een verhuur van paarden en rijtuigen.

Van zijn vader heeft Johannes Frederik Rommel een aantal huizen en zeer veel land in Castricum en in de omliggende gemeenten geërfd. Vanaf circa 1850 verhuurt hij De Rustende Jager en komen we hem tegen als landeigenaar, veehouder en landbouwer. Huurder is Pieter de Weijer, die met zijn 4 kinderen, een stalknecht, een dienstbode en een boerenknecht in De Rustende Jager gaat wonen.
Na zijn overlijden in 1859 wordt zijn zoon Jan de Weijer de logementhouder, die de herberg tot de zomer 1872 zal huren. Inmiddels is de herberg in andere handen overgegaan. Op 30 november 1871 verkoopt Johannes Frederik Rommel De Rustende Jager met een gedeelte van de bijbehorende percelen land voor 6.340 gulden aan Arie Noë, wonende te Heiloo en zonder beroep.8)

Bij de verkoping zijn begrepen de stal en erf aan de overzijde van de Dorpsstraat (B 394), de herberg en doorrijstal (B 368), de tuin (B 369) en het stukje bouwland langs de weg, die nu Torenstraat wordt genoemd (B 370). De laatste 3 percelen worden samengevoegd tot de percelen B 1240 en B 1241 (zie schets). Op de scheiding van deze twee percelen liep een greppel en stond een pedestal met vaas, die bij de verkoping door Arie Noë voor 20 gulden moest worden overgenomen. Een andere voorwaarde bij de verkoop was dat de bewoners van twee naastliggende huizen te allen tijde gratis water uit de pomp in de inrijstal mochten halen.

In mei 1872 wordt Jan Koning Kars de kastelein van De Rustende Jager; hij is gehuwd met Jannetje Noë, dochter van Arie Noë, de eigenaar. Jan Koning Kars richt in 1882 de sociëteit “Ons Genoegen” op, het is een samenkomst op elke dinsdagavond van een aantal notabele Castricummers.
In december 1885 overlijdt Arie Noë. Op 9 februari 1886 wordt De Rustende Jager in het openbaar verkocht. Een openbare verkoping van “de Rus” zelf is een bijzonderheid; dit is nog niet eerder gebeurd. Terwijl alle openbare verkopingen van huizen en land in Castricum sinds mensenheugenis in de Rus werden gehouden. Daarnaast genoot zij in de wijde omgeving bekendheid om de jaarlijkse houtveilingen, de veilingen van staand grasgewas, de openbare verpachting van land, enzovoorts.

De verkoop omvat nu de herberg met doorrijstal (perceel 1241) groot 16,20 are en aan de overzijde van de Dorpsstraat de paardenstal met wagenhuis en erf (perceel 1242, eerder B 394). Het geheel wordt gekocht voor 3.310 gulden door Jan Koopman ( noot 9). Deze Jan Koopman was reeds in 1880 als wagenmaker in Castricum komen wonen. Vanaf 1886 is hij herbergier van De Rustende Jager, maar blijft daarnaast zijn oude beroep van wagenmaker uitoefenen.

Jaarboek 7, pagina 6

In de periode van 1830 tot 1890 hebben er geen ingrijpende veranderingen plaats gevonden aan de herberg en de doorrijstal. Doordat eerst vanaf 1830 het kadaster alle veranderingen aan perceelindeling en bebouwd oppervlak registreert, hebben we van voor 1830 geen informatie. In 1892 wordt de doorrijstal aan de kant van de Torenstraat iets uitgebouwd, waardoor er een stukje van de weg bij wordt getrokken en het gehele perceel op een grootte komt van 16,30 are (wordt perceelnummer 1716).
In 1899 overlijdt Jan Koopman; zijn vrouw Helena Mak zet het bedrijf voort. We komen haar tegen als pension-, koffiehuis-, café en hotel-, en biljarthoudster en herbergierster. Op 10 april 1900 krijgt zij vergunning tot verkoop van sterke drank in het klein.

Een nieuwe Rustende Jager

Op 30 juli 1901 wordt de Rustende Jager voor 10.000 gulden gekocht door haar zoon Johannes Bartholomeus Koopman (noot 10). Deze in het dagelijks spraakgebruik ook genoemde Jan Koopman heeft grootse plannen. In de periode 1910 – 1911 wordt De Rustende Jager volledig nieuw gebouwd en krijgt het de ons nog zo bekende trapgevel. Aan het complex wordt een toneelzaal toegevoegd, waardoor het bebouwde grondoppervlak van het terrein komt van 2,34 are op 4,84 are.
Deze periode is overigens voor Castricum van veel betekenis geweest. Er wordt een nieuw raadhuis in 1911 gebouwd (de huidige muziekschool) en in ditzelfde jaar ook de R.K. Pancratiuskerk met pastorie en zusterhuis. Het centrum van Castricum kreeg in een zeer kort tijdsbestek een volledig nieuw aanzien.

Dit terwijl voordien in een reeks van tientallen jaren er nauwelijks van veranderingen sprake was. Wat of wie de oorzaak of inspirator was van deze vernieuwingsgolf, is mij niet bekend. In deze periode komen ook andere initiatieven van de grond. Samen met pastoor Engeringh, Piet Kuijs en H. Hemmer richt Jan Koopman in 1914 de muziekvereniging “Eendracht maakt Macht” op. De vereniging speelt vaak in de muziektent, die is geplaatst achter de Rustende Jager.
In 1920 gaat het café en hotel in andere handen over. Op 14 april van dat jaar verkoopt Jan Koopman de Rustende Jager met de doorrijstal, schuur en tuin (perceelnummer 1716) voor 37.000 gulden aan Frederik Jacobus Kluft (noot11), een hotelhouder uit Bergen, die het perceel voor hetzelfde bedrag en op 15 juli van datzelfde jaar verkoopt aan de gebroeders Hendrikus en Wilhelmus Bischot (noot 12), respectievelijk caféhouder te Castricum en kleermaker te Amsterdam. Ook zij zijn niet lang eigenaar. Ruim 8 maanden later op 31 maart 1921 verkopen zij het geheel eveneens voor 37.000 gulden aan Jan Blauw (noot 13) eerder hotelhouder te Amsterdam.

Jan Blauw gaat failliet. Het terrein van de Rustende Jager wordt opgesplitst in een aantal kleinere percelen:

• nummer 3175 het hotel en doorrijstal groot 9,55 are
• nummer 3176 het erf groot 4,80 are
• nummer 3177 de stal en het erf groot 1,95 are

In een openbare verkoping op 15 december 1925 worden de drie percelen gekocht door achtereenvolgens Willem Borst, caféhouder, Bernardus Anthonius Res, gemeenteontvanger en Jacobus de Nijs, metselaar, allen wonende te Castricum.

Jaarboek 7, pagina 7

Voor de Rustende Jager wordt door Willem Borst 16.500 gulden betaald (noot 14). Met deze verkoping zien we opnieuw een verkleining van het grondgebied, wat direkt hoort bij de Rustende Jager. Het oorspronkelijk grondgebied strekte zich uit tot het verlengde van de Korte Cieweg en was 55,8 are groot. Bij de opeenvolgende verkopingen wordt het grondgebied steeds verder ingekrompen. Zo wordt in 1871 nummer B 364 en B 371 niet meeverkocht, waardoor de grootte kwam op 28,5 are; in 1886 wordt nummer 1240 afgesplitst en blijft 16,3 are over en bij deze verkoop in 1925 resteert tenslotte nog 9,55 are.

Een half jaar later op 7 mei 1926 verkoopt Willem Borst de Rustende Jager voor 26.750 gulden aan Pieter van Egmond, dat moment magazijnmeester en wonende in Castricum (noot 15). De vergunning tot verkoop van sterke drank komt op naam van zijn vrouw Pietertje Pronk. Door Pieter van Egmond worden weer enige bouwactiviteiten ontplooid. Aan de achtergevel van het toneel aan de buitenkant wordt in 1926 een houten hok geplaatst om voor toneeluitvoeringen de nodige rekwisieten (red: toneelvoorwerpen) op te kunnen bergen. In het voorjaar van 1928 laat hij de kozijnen in de koffiekamer veranderen; de kleine ruitjes in de bovenramen verdwijnen en in het midden van elk kozijn komen grote vierkante ramen. De ingang naar de koffiekamer is aan de Dorpsstraat. Pieter van Egmond heeft niet lang plezier van zijn vernieuwingen, want op 28 juni 1928 verkoopt hij de Rustende Jager inclusief de inventaris voor 47.500 gulden aan Libert Eggers (noot 16).

Libert Eggers was in Halfweg dames- en herenkapper, daarbij verkocht hij rookwaren en staatsloten. De staatsloten verkocht hij soms wel helemaal, soms slechts gedeeltelijk, waarop hij het restant dan maar voor zich zelf hield, tot eind juni 1928 op zo’n lot een prijs viel van 50.000 gulden. Hij ging gelijk naar Amsterdam om zijn prijs op te halen en kwam terug met de boodschap aan zijn vrouw dat hij in Castricum een hotel had gekocht en geen “kop” meer knipte (noot 17). Met veel enthousiasme runde Libert de Rustende Jager.

Van de eerste veranderingen aan De Rustende Jager door Libert Eggers merken we iets in 1936; dan worden aan de westzijde van de toneelzaal een urinoirgebouwtje bijgebouwd. In datzelfde jaar wordt het grondgebied van “de Rus” verkleind met 11 vierkante meter tengevolge van een verbreding van de Dorpsstraat. Dit grondgebied wordt in 1939 opgesplitst in 2 percelen; het café, hotel groot 7,32 are en de doorrijstal groot 2,12 are.

De doorrijstal

De doorrijstal hoort in 1939 nog steeds bij De Rustende Jager; de er tegenaan gebouwde rijtuigstal was, zoals hiervoor aangegeven, in 1925 in andere handen overgegaan. De doorrijstal is als zodanig niet meer in gebruik. Na de oorlog wordt de stal in drie gedeelten verhuurd; aan de westzijde staat de brandweerauto, het middengedeelte wordt verhuurd aan Pieter Eikel voor opslag van fietsen en de oostkant wordt in 1948 ingericht tot IJssalon.
De rijtuigstal wordt in 1926 door Jacobus de Nijs verkocht aan Matthijs Olgers voor 3000 gulden (noot 18). Olgers heeft een expeditiebedrijf, heeft enkele bussen en exploiteert het strandpaviljoen Armeria. Hij laat de rijtuigstal inrichten tot garage met winkelaanhorigheden en verkoopt het geheel in 1934 voor 3.500 gulden aan de één jaar eerder opgerichte N.V. met de welklinkende naam “Maatschappij tot exploitatie van autobusdiensten en toeringcarbedrijf “de Zeemeeuw” gevestigd te Wormer met Jacobus Fontijn als directeur/eigenaar (noot 19). Onder de naam De Zeemeeuw” heeft Fontijn tot aan de tweede wereldoorlog het strandvervoer verzorgd. Eind 1955 koopt Fontijn de doorrijstal erbij met het plan om op het gehele perceel een garage met servicestation te bouwen. De doorrijstal was op dat moment voor de helft bezit van Eggers en de andere helft had Eggers reeds in 1938 voor 1.500 gulden verkocht aan de Amstelbrouwerij (noot 20).

Voor een garagebedrijf wordt op de hoek van de Torenstraat – Dorpsstraat om verkeerstechnische redenen geen toestemming verkregen, waardoor Fontijn het gehele pand in 1956 verkoopt aan de heer A. Tervoort samen met de Benzine en Petroleum Handel Mij N.V. te Amsterdam (B.R).

Jaarboek 7, pagina 8

De doorrijstal en aangrenzende garage worden inmiddels zeer bouwvallig. In januari 1958 schrijft de gemeente aan de eigenaren dat het dak gevaar oplevert; door gaten in het dak kan de wind onder de pannen komen. In 1958 wordt de doorrijstal en garage gesloopt en op deze plaats wordt een benzinestation, showroom en woning gebouwd, welke vele jaren door de familie Hoekstra wordt geëxploiteerd. Aanvankelijk deed de heer Hoekstra dit vele jaren namens de B.P. waarbij vanaf 1961 dit verkooppunt door de B.P. tevens was bestemd als trainingscentrum voor het geven van cursussen aan pompbedienden.
Sinds 6 februari 1978 had Hoekstra het bedrijf in eigen beheer als „Autoshop Hoekstra”, totdat ook dit nog relatief nieuwe pand moet wijken voor een nieuw bankgebouw van de Algemene Bank Nederland (ABN).

De Rus tijdens en na de tweede wereldoorlog

In 1939 wordt De Rustende Jager tijdens de voor-mobilisatie gevorderd voor inkwartiering van het Nederlandse leger. Op de kamers op de eerste verdieping werd het kader en in de danszaal werden de manschappen gelegerd. Na het uitbreken van de oorlog werden hun plaatsen ingenomen door de Duitsers.

Na de oorlog moet de zaak geheel worden opgebouwd. Alles is in verval geraakt. Op 22 sept. 1950 overlijdt Libert Eggers senior; zijn vrouw Johanna Cornelia Huyskens op dat moment reeds 70 jaar neemt samen met haar zoon Libert junior de zaak over. Libert junior was daarvoor etaleur. Twee jaar later trekt de weduwe Eggers zich terug en wordt de zaak gerund door zoon Libert met zijn vrouw Annie en met hulp van zus Kuijs. Al spoedig wordt besloten tot een nieuwe dansvloer, later gevolgd door nieuwe toiletten en badkamer Andere verbeteringen volgen. In 1959 wordt aan de oostzijde van de toneelzaal een stenen aanbouw gebouwd, welke als ingang en gardarobe dienst gaat doen.

De toneelzaal was overigens 6,4 meter breed en 16 meter lang. In 1961 vinden nieuwe veranderingen plaats; van de zaal worden de raamkozijnen aangepast, de dubbele kozijnen worden ingekort en door grote ramen vervangen. Libert Eggers junior besluit het rustiger aan te gaan doen en verhuurt ‘De Rus’ vanaf 28 februari 1964 aan de Amstelbrouwerij, die het vervolgens onder verhuurt aan Jan Endstra. De heer Endstra besluit al spoedig tot een aanpassing van het café. In 1965 wordt van het oorspronkelijke café een gedeelte voor een slijterij afgescheiden met een eigen ingang aan de Dorpsstraat; de café ingang wordt verplaatst naar de oostzijde. Nadat Endstra in april 1969 eigenaar is geworden van De Rustende Jager, krijgen in de er aan volgende jaren diverse zaken een opknapbeurt, zoals de hotelkamers, toiletten, keuken en dergelijke.

Het einde van de Rustende Jager

Van deze verbouwing, die in 1973 plaats vindt, heeft Endstra nauwelijks kunnen profiteren, omdat hij ingaat op een bod van de plaatselijke Rabobank om ‘De Rus’ te verkopen. Door deze aankoop kan de bank zijn activiteiten uitbreiden. In de herfst van 1974 wordt De Rustende Jager definitief gesloten. Een periode van leegstand breekt aan, waarbij alleen het reisbureau van de bank er een tijdelijk onderkomen krijgt. Intussen worden door de bank diverse plannen opgesteld om het pand van De Rustende Jager te betrekken bij het bestaande naastliggende bankgebouw. De Rabobank heeft aan een uitbreiding van 1.200 vierkante meter voldoende en doet pogingen om een groot gedeelte van ‘De Rus’ te verhuren. Zo doet zij een aanbod aan de gemeente om in het gebouw enkele gemeentelijke diensten onder te brengen, hetgeen voor de gemeente om diverse redenen niet aantrekkelijk is.

Het hele jaar 1975 staat ‘De Rus’ leeg. De leegstand, kleine vernielingen en de verwaarlozing komen het gebouw niet ten goede. Op ongeloofwaardige argumenten van onveiligheid worden de luifels en de zo karakteristieke trapgevel verwijderd, hetgeen een aanzienlijke ontluistering van het pand betekent. Al spoedig blijkt dan ook dat de Rabobank het pand wil slopen om op die plaats een nieuw bankgebouw neer te zetten. Voornoemde ontluistering is vooral om de weerstand tegen het slopen bij de Castricumse bevolking te verminderen. Vele Castricummers zien met pijn in het hart hoe ‘De Rus’ gedoemd is te verdwijnen. De weerstand tegen sloop is algemeen. Op 14 januari 1976 wordt een actie gestart tot behoud van De Rustende Jager vanuit het jongerencentrum ‘de Bakkerij‘, waarbij het accent wordt gelegd op het behoud van de leefbaarheid van de dorpskern door handhaving van karakteristieke panden als ‘De Rus’. Een tentoonstelling over De Rustende Jager wordt ingericht.

Meer dan 2.000 handtekeningen worden ingezameld en bij de bank aangeboden, echter zonder dat er in de afbraakplannen wijzigingen komen. De bank acht het niet economisch verantwoord om het uiterlijk van het pand te handhaven en in te passen in een bankgebouw. Ook een oproep van de actievoerders aan de Castricummers om hun rekening bij de bank op te zeggen als laatste poging, brengt geen verandering. Tenslotte valt in de derde week van oktober 1976 de slopershamer en bezegelt hiermee een einde aan De Rustende Jager.

Jaarboek 7, pagina 9

Het betekent het einde van een gebouw, een ontmoetingspunt van vele Castricummers, door vele eeuwen heen, waarbij het café en eerder de herberg als ontmoetingsplaats, als dansgelegenheid, als onderkomen van vele verenigingen en als plaats van de veilingen en openbare verkopingen van huizen en land in het leven van onze vroegere dorpsgenoten een grote rol heeft vervuld. De afbraak van De Rustende Jager betekent óók een verdere verminking van de Dorpsstraat, die toch al zoveel schoons prijs heeft moet geven.

S. P.A. Zuurbier

Afbeeldingen

Afb. 6, 7 en 8 uit de collectie van Ton de Groot.
Afb. 3, 9 en 10 uit de collectie van Henk Heideman.
De overige afbeeldingen uit de collectie van de Werkgroep Oud – Castricum.

Noten:

1. Archief van de Heren van Haarlem – 1254 – 1321 door J.C.Kort; ‘s-Gravenhage, 1976.
2. Archief van de families Geelvinck en Schuyt en de heerlijkheden Castricum en Bakkum – Streekarchief Alkmaar.
3. Het bier en zijn brouwers; A.Hallema en in.J.A.Emmens, Amsterdam, 1968.
4. Het voorgeslacht van de Alkmaarse de Lange’s, Ned. Leeuw, jaargang 94, oktober/november 1977.
5. Collectie Aanwinsten nr 336 – Rijksarchief Haarlem.
6. Notaris Jacob Nuhout van der Veen, d.d. 7 oktober. 1814, deel 1193 akte 139.
7. Notaris Adrianus P. de Lange, d.d. 25 juli 1833, deel 1148 akte 178.
8. Notaris Cornelis J.Prins te Beverwijk, d.d. 30 november 1871.
9. Notaris Jacob van Leeuwen te Alkmaar, d.d. 9 februari 1886.
10. Notaris Gerrit Daniël Boerlage te Velsen, d.d. 30 juli 1906.
11. Idem, d.d. 14 april 1920.
12. Idem,d.d. 15 juli 1920.
13. Idem, d.d. 31 maart. 1921.
14. Notaris Jacobus Petrus Stuijt te Castricum, d.d. 15 december 1925.
15. Idem, d.d. 7 mei 1926.
16. Idem, d.d. 28 juni 1928
17. Aantekeningen van mevr Eggers.
18. Notaris J.R Stuijt, d.d. 4 november 1926.
19. Idem, d.d. 15 oktober 1934.
20. Notaris H.A.A.M. van Cranenburgh, d.d. 22 december 1938.

Jaarboek 7, pagina 10

De ‘Rus’

Wel “Rus” wat gaat er nu met jou
gebeuren oude jongen?
Wordt je hersteld en weer vernieuwd;
en zo roem bezongen?
Of gaat de sloper aan de gang?
Ik hoop het niet, maar ben wel bang.

Je was voorheen een prachtig pand,
dat node tot veel dingen.
Een rustpunt was je iedere dag,
voor vriend en vreemdelingen.
En velen denken met plezier;
nog aan zon menig potje bier

Het geestrijk vocht, door jou versterkt,
voorwaar het is niet te tellen.
Je broodjes en je maaltijden
je kon ze zo maar bestellen.
En alles ging met smaak naar binnen.
O “Rus” wat gaan ze nu beginnen?

Je zaal stond altijd kant en klaar
voor bruiloft en partijen.
En wie daar aanwezig was
kon zich best vermeien.
Dit alles is nu van de baan;
als nu je gevel maar blijft staan!

En dan hersteld zoals voorheen,
dat is de wens van velen.
Een vraag dus aan de Rabobank
wilt u het spel mee spelen.
De oude ‘Rus’ hij hoort voorwaar,
hier in ons dorp, ’t is zonneklaar

Gedicht van zuster B. Bots
Gepubliceerd in het Nieuwsblad
voor Castricum op 28 januari 1976
B.G.M.J. Bots werd geboren op 19 december 1901
en is overleden op 4 november 1978.

• Verschenen jaarboekartikelen over de Rustende Jager:
• archeologie
• herinneringen
• historie
• laatste eigenaar vertelt

• Verschenen jaarboekartikelen over middenstanders:
• architect
• bakkers
• bioscoop
• bouwbedrijf
• café / hotel
• cafés en kasteleins in Bakkum
• drukkers
• expeditie
• gasfabriek
• groenteboeren
• groenteveiling
• kruideniers
• kledingmakerij en confectie
• melkboeren
• melkfabriek
• molenaar
• restaurant
• schelpenvissers
• schilder
• schildersbedrijf
• slagers
• smid
• smederij
• stoomwasserij
• strandvonder
• vrachtrijderij
• wereldwinkel