Sporen van het Oer-IJ

Vervolg van “2400 jaar geleden kwam Castricum uit zee”

Door: Eric Bor

Castricum lag, zoals ik liet zien, in de monding van het Oer-IJ, die 2400 jaar geleden verzandde. Daar zijn nog steeds sporen van in het landschap te vinden. Vergelijk maar afbeelding 1 en 2. Afbeelding 1 geeft de situatie in het jaar 100 weer. Op afbeelding 2, de huidige hoogtekaart van het gebied rond Castricum, zie je duidelijk de hoge duinen en de ‘hap’ die in de negentiende eeuw ter hoogte van de Zanderij uit de duinen is genomen ten behoeve van de spoorbeddingen op de lijn Alkmaar – Amsterdam en Uitgeest – Haarlem. Rechts herken je de oude strandwal bij Akersloot en het restant van de strandwal Beverwijk – Uitgeest met de doorbraak ervan bij Assum (vlak onder Uitgeest).

Je ziet ook dat Limmen op een hogere strandwal ligt dan Uitgeest: toen die strandwal ontstond, lag de zeespiegel hoger. De zuidpunt van de strandwal van Limmen kun je nog in het landschap herkennen op de plek waar de Uitgeesterweg en het fietspad Zuideinderweg samen komen (zie afbeelding 3). De Uitgeesterweg loopt verder over een dijk die Limmen met de strandwallen van Uitgeest en Akersloot verbindt.

De strandvlakte tussen Limmen en Akersloot ligt laag en is heel nat. Ongeveer evenwijdig aan de strandwallen liepen er veenstroompjes noord-zuid naar de Oer-IJ-bedding ten zuiden van Limmen. Die stroompjes, die nu ‘Die’ heten, verbreedden zich hier en daar door erosie, waardoor ondiepe meertjes ontstonden. Veel van die meertjes zijn sinds de zestiende eeuw drooggelegd, maar het Overdie in de strandvlakte tussen Limmen en Akersloot bestaat nog (zie afbeelding 4).

Oorspronkelijk bestonden de strandwallen uit duinen met daartussen wat lagere valleien. Die duinen zijn op de bewoonde strandwallen geëgaliseerd om bebouwing en aanleg van akkers mogelijk te maken. Veel zand verdween ook om in de lager gelegen, nattere gebieden wegen aan te leggen en huizen te bouwen. In de polder zie je vaak dat de oude huizen en wegen hoger liggen dan de omgeving. De Stichting OerIJ (www.oerij.eu) heeft zich tot taak gesteld, de sporen van het Oer-IJ voor iedereen zichtbaar te maken. Er zijn een interactieve kaart, excursies, wandel- en fietsroutes en er is zelfs een app die het mogelijk maakt zelf de sporen op te zoeken. Tot slot nog een mooie foto van onze eigen Oer-IJ-geul de Schulpvaart, die Dirk de Vries me toezond.

Bron tekst en afbeeldingen 2 t/m 4:

N.B. Meer columns van Eric Bor lezen?
U vindt al zijn columns hier.