Over het ziekenhuis in het bos

Bron: Koen van Eijk – NoordHollands Dagblad 5 december 2018

Jan Camps beschrijft geschiedenis van Duin en Bosch

Duin en Bosch is weer een landgoed. De psychiatrische instelling is gebleven, maar heeft er nieuwe bewoners als buren bij gekregen. De monumentale paviljoens hebben een nieuwe bestemming. Tijd om de historie vast te leggen, vindt oud-verpleegkundige Jan Camps.

Castricum ✱ Het begon als een landgoed, transformeerde tot een psychiatrisch ziekenhuis en is nu een gemengd terrein met psychiatrische zorg en een nieuwe woonwijk. Voormalig verpleegkundige Jan Camps heeft er een boek over geschreven: ’Landgoed in de duinen’.

In 1909 werd het provinciaal ziekenhuis Duin en Bosch in gebruik genomen. Gevestigd op een terrein van 82 hectare in de bossen bij Bakkum, door de provincie overgenomen van prinses Marie von Wied. De provincie betaalde de prinses van Oranje-Nassau 54.700 gulden.
De eerste geneesheer-directeur was dokter Jacobi, wiens graf op het landgoed enkele jaren geleden dankzij de Werkgroep Oud-Castricum in ere is hersteld. De patiënten werden ondergebracht in paviljoens, in chalet-stijl ontworpen door de architect Poggenbeek.

Misverstand

En zo werden de psychiatrische patiënten ver weg van de bewoonde wereld weggestopt in een bos. Nou, nee dus. Dat was niet de reden om deze vestigingsplaats te kiezen, zegt schrijver Jan Camps. “Het is een hardnekkig misverstand dat deze mensen werden weggestopt. Als je de kaart van Nederland bekijkt zie je dat in die tijd psychiatrische instellingen verschenen langs de kust van Zeeland, Zuid- en Noord-Holland, in de Veluwezoom, in Oost-Brabant en Noord-Limburg. Dat was niet voor niets. Daar werden de meeste zonne-uren gemeten, de lucht was er het zuiverst en er was rust. Er was echt over nagedacht, in het belang van de patiënten. Dat van die zuivere lucht wordt weleens betwist, vanwege de nabijheid van de Hoogovens, maar die waren er toen nog niet. Ook is er soms kritiek op de aanwezigheid van het spoor. ‘Hoe hebben ze dat daar kunnen bouwen?’ Maar ook het spoor kwam later dan het ziekenhuis. Duin en Bosch heeft er voordeel van gehad, met een eigen tramverbinding.”

Belangrijk onderdeel in het boek is de transformatie van ziekenhuisterrein de afgelopen jaren tot zorg/woongebied. ,”Het is een noodzakelijk kwaad geweest. Voorheen konden instellingen als Duin en Bosch voor de financiering een beroep doen op een nationaal fonds, maar toen dat werd afgeschaft ontstonden de problemen. Duin en Bosch moest naar de bank voor een hypotheek. Maar daar kregen ze niets voor elkaar. Dus is Parnassia, de huidige eigenaar, eigenlijk gedwongen geweest grond en de monumentale panden te verkopen voor nieuwbouw en herbestemming.”

Spannend

Met de opbrengst kon Parnassia nieuwe klinieken bouwen. “Het is spannend geweest en als je de zaak nu bekijkt kun je constateren dat het best goed gelukt is. De woningen die er zijn gekomen, zijn gebouwd in de stijl van Poggenbeek. De oorspronkelijke paviljoens zijn behouden en hebben een nieuwe bestemming gekregen. Vanuit de bewoners is er wel eens wat kritiek op Parnassia, bijvoorbeeld over het verdwijnen van het groen, maar over de hele linie bekeken, vind ik het een geslaagd project.”
Ook de patiënten zijn er in de nieuwe klinieken op vooruit gegaan, constateert Camps. “Ze hebben veel meer privacy dan voorheen. Wel jammer is dat de Clinghe is verdwenen en dat er geen sociale voorziening voor in de plaats is gekomen. De Clinghe was voor de patiënten een huiskamer.”

Kruiwagenploeg

Het boek is mooi vormgegeven, met veel foto’s. Bijzonder is de foto van de kruiwagenploeg; patiënten die met touwen een zware wagen vol spullen voorttrokken. Dat gebeurde na de oorlog nog. Camps: “In die tijd waren er nog nauwelijks goede medicijnen. De patiënten hadden een dagritme nodig. Ze hielpen mee om het terrein te onderhouden.” Camp weet waarover hij het heeft. Hij heeft vanaf 1970 als psychiatrisch verpleegkundige gewerkt, waarvan vele jaren in Duin en Bosch. Naderhand werd hij bibliothecaris van de medische bibliotheek en onderzoekssecretaris. Hij coördineerde langlopende onderzoeken naar de effecten van cannabis en naar de bijwerkingen van het antidepressivum clozapine. “Dit was een heel ander onderzoek. Waarbij ik mijn kennis van de psychiatrie en mijn liefde voor geschiedenis heb kunnen combineren. Ik durf te zeggen dat het resultaat er mag zijn.”