Regionaal Archief Alkmaar. Illustratie: Eric Coolen.
Polsstokbriefjes uit 1573 verkiesbaar gesteld
Alkmaar—In het huidige Noord-Holland vindt vijf jaar na het uitbreken van de Opstand een belangrijke gebeurtenis plaats. Alkmaar wordt zeven weken lang belegerd door de Spanjaarden, en op acht oktober 1573 als eerste stad bevrijdt van het Spaanse juk. De zogenaamde polsstokbriefjes speelden daarbij een belangrijke rol. Twee van die kleine, 445 jaar oude briefjes hebben de tand des tijds doorstaan en worden bewaard in het Regionaal Archief te Alkmaar. Ze doen nu mee aan de landelijke verkiezing van het (archief)stuk van het jaar, die dit jaar het thema “Opstand” heeft.
Het Regionaal Archief heeft de polsstokbriefjes opgegeven als stuk van het jaar omdat de kleine briefjes grote gevolgen hadden voor de geschiedenis van Alkmaar, de regio en uiteindelijk van heel Nederland. Mede dankzij deze briefjes werd Alkmaar de eerste stad in de Republiek die een Spaanse belegering doorstond. De opstandelingen raakten nu, na de nederlaag van Haarlem, weer aan de winnende hand. Vandaar de bekende kreet “van Alkmaar de victorie!” Stemmen op stuk van het jaar kan tot en met 31 oktober, via stukvanhetjaar.nl/alkmaar.
Alkmaarse stadsbestuurders en de in de stad aanwezige geuzenleiders ondertekenden het briefje, waarin ze aangeven verbaasd te zijn dat de geuzen nog geen poging hebben gedaan de stad te bevrijden van het Spaanse beleg – en oproepen om dat wel te doen.
De polsstokbriefjes danken hun naam aan de manier waarop ze werden vervoerd: in het uitgeholde uiteinde van de polsstok die de boodschapper bij zich had tijdens zijn tocht. De briefjes bevatten noodkreten vanuit Alkmaar. De stad dreigde in Spaanse handen te vallen en de geuzen moesten te hulp schieten – de Alkmaarders maakten duidelijk dat een eventuele nederlaag bij uitblijven van hulp volledig de schuld van de geuzen zou zijn. De zeedijken moesten doorgestoken worden, zodat de Spanjaarden door het wassende water hun beleg moesten afbreken. Iets wat voor de bewoners van de ondergelopen gebieden een zware tol eiste. Zo geschiedde.
De documenten werden vanuit Alkmaar naar het slot van Schagen gesmokkeld. Daar had de belangrijkste geuzenleider in de regio, Diederik Sonoy, zijn hoofdkwartier opgezet. Er werden meerdere koeriers de stad uitgestuurd, maar de bekendste is wel stadstimmerman Maarten Pieterszoon van der Mey. Zijn standbeeld staat naast de Grote Kerk in Alkmaar. Meer informatie over de polsstokbriefjes en het beleg is te vinden via regionaalarchief.nl/polsstokbriefjes.
Ter ere van de polsstokbriefjes en hun deelname aan de verkiezing heeft het Regionaal Archief een variant van ganzenbord laten maken: geuzenbord. Deelnemers moeten zo snel mogelijk met hun polsstokbriefje vanuit Alkmaar naar het slot te Schagen komen. Het spel is vanaf 1 oktober gratis op te halen bij het Regionaal Archief (Bergerweg 1, Alkmaar) en spellenspecialist De Spellentoren (Koningsweg 28, Alkmaar).
Persbericht Regionaal Archief Alkmaar
