Bakkum – Het pittoreske en sfeervolle ‘Witte Kerkje’ uit 1908 op landgoed Duin en Bosch kreeg onlangs een nieuwe eigenaar: publicist en voormalig beurscommentator bij RTLZ Willem Middelkoop. Wat is hij van plan met dit markante rijksmonument en wat ging er zoal aan vooraf?
Peter van Eerden
Oorspronkelijk was het geen wit kerkje en alleen bedoeld voor bewoners en personeel van het complex. Echter, voordat in 1951 in Bakkum de (intussen alweer gesloten) kerk ‘Maria ten Hemelopneming’ was gebouwd, hadden katholieke Bakkummers ook de mogelijkheid om naar het kerkje op Duin en Bosch (D&B) te gaan en daar te luisteren naar de pastoor. Naar de dominee mocht ook, want: “Het kan zoowel voor Katholieken als Protestantschen eredienst worden ingericht”, staat in het eerste verslag van het ‘Gesticht Duin en Bosch’ uit 1909. Dus oecumenisch gebruik avant la lettre én later ook multifunctioneel als onder meer trouwzaal en expositieruimte. In 2015 werd het kerkje samen met de watertoren op het terrein gekocht door de stichting Boei die zich inzet voor restaureren en herbestemmen van cultureel erfgoed. Dit jaar werd het kerkje doorverkocht en met de opbrengst wil Boei de restauratie van de watertoren bekostigen. De kerkdiensten zijn intussen verplaatst naar ‘De Oude Keuken’ in het voormalige Administratiegebouw.
WIT GESAUSD Het gesticht D&B, nu GGZ Dijk en Duin, kwam tot stand in 1904 en werd daarna steeds meer zelfvoorzienend met onder andere een wasserij, badhuis en begraafplaats. Het kerkje werd in 1908 gebouwd in traditionalistische stijl met robuuste steunberen. Op het zadeldak pronkt een houten klokkentoren bekroond met een haan. De architect was Poggenbeek, geestelijk vader van meer karakteristieke gebouwen op en rond het landgoed.
Daarvan zijn er veel verdwenen maar het kerkje bleef behouden en is sinds 2001 een rijksmonument. Helaas heeft in 1969 een drastische renovatie plaatsgevonden naar de maatstaven van die tijd. De bakstenen gevels werden wit gesausd, de vensterindeling gewijzigd, alle oude kozijnen gesloopt, de entree verplaatst en het interieur ‘gemoderniseerd’. Later volgde nog een ingreep waarbij de kap en vijf spanten door een verlaagd plafond aan het zicht werden onttrokken. In 2010 vond nog een grondige renovatie plaats, maar nu volgt restauratie!
ONDERNEMER De nieuwe eigenaar is Willem Middelkoop, een lokale ondernemer die sinds 2000 op het landgoed woont in een voormalig paviljoen. Hij huurde tot voor kort het tegenover de kerk gelegen badhuisje dat intussen ook aan een particulier is verkocht. Hij wil het gebedshuis gaan gebruiken als woon- en kantoorruimte. Middelkoop: “Het wordt dus niet openbaar en is niet te huur, zeker niet voor feesten en partijen”. Hij zet zijn plan enthousiast uiteen: “De verbouwingen in het verleden hebben het originele ontwerp geen goed gedaan. Ik wil de kerk waar mogelijk terugbrengen in de oorspronkelijke staat, latere toevoegingen verwijderen en oude elementen weer zichtbaar maken. In het portaal komt een klein appartement met een vide afgescheiden door een glaswand. In de kerkruimte komen de verdieping en de vroegere vorm van de ramen terug. Dicht gezette boogramen worden weer van glas”. Dat wordt een kostbare operatie die even zal gaan duren? Middelkoop bevestigt dat het “wel wat gaat kosten” maar hoopt de verbouwing voor 2020 te hebben gerealiseerd, in het begin mogelijk gefaseerd: “Als het budget het toelaat wil ik in de laatste fase ook het plafond vernieuwen waardoor de constructie van de dakkap weer tot zijn recht komt”.
MONUMENT Volgens de website van de stichting Boei wacht het monument als woon- en kantoorruimte een goede bestemming met oog voor authenticiteit, duurzaamheid en kwaliteit:
“Het krijgt een nieuw hoofdstuk in zijn bestaan met een exploitatie op basis van zelfredzaamheid. Maar, minstens zo belangrijk is de verstilde herinnering die weer tot leven komt en verhalen doorgeeft die raken aan de emoties van burgers en voorzien in een behoefte aan historische kennis en identiteit”. Dat is heel mooi gezegd en daarom geeft Middelkoop tot slot een geruststellende verzekering: “Alle plannen worden gemaakt in overleg met en goedkeuring van de Erfgoedcommissie, want het gaat om een historisch-functioneel en kostbaar onderdeel van het landgoed Duin en Bosch”.
Bron: Nieuwsblad voor Castricum – 13-12-2017
