Door: Eric Bor
Op oude kaarten heet de weg van Beverwijk naar Castricum de Heereweg. De weg van Egmond naar Bakkum (inclusief de Bakkummerstraat) heet ook Heereweg. (Zie kaart 1.) Herenwegen waren oorspronkelijk wegen waarover legers zich snel konden verplaatsen, maar later kregen veel belangrijke verbindingswegen tussen steden en dorpen ook die naam. In vrijwel heel Noord-Holland ligt vlak achter de duinen een herenweg. Waarom liep de Heereweg dan niet door in Castricum?
Landschapshistoricus Coen van den Driesche betoogt dat de Heereweg wel degelijk heeft doorgelopen, maar dat verstuiving van de Papenbergduinen er op den duur voor zorgde dat de weg onder de zich in oostelijke richting verplaatsende duinen verdween. Op de plek van de Zanderij liep het duincomplex oorspronkelijk door: de duinen zijn hier in de negentiende eeuw afgegraven ten behoeve van onder andere de zandbedding van het spoor van Alkmaar naar Amsterdam. (Zie kaart 2.)
In de Middeleeuwen lagen de Papenbergduinen een stuk westelijker. Een goede verbindingsweg tussen Egmond en de haven van Beverwijk was in die tijd van groot belang voor de Egmondse abdij. Die weg was de Heereweg. De Castricumse Kerkbuurt was vanaf de Heereweg bereikbaar via de Kramersweg. De naam van deze weg geeft aan dat kramers, kooplieden die langs steden en dorpen trokken, deze weg namen.
Wanneer de weg onder het zand verdween is niet precies bekend, maar op een kaart van kort na 1600 is hij er al niet meer. In plaats van de onder het zand verdwenen weg gebruikte men van zuid naar noord de Hollaan (op de kaart “Holle Laan”) die toen nog tot de Dorpsstraat (destijds geheten Breeweg) doorliep, de Backelweg (Torenstraat) en de Cleijbroeckerweg (Ruiterweg en Vinkebaan). (Zie kaart 3.)
Een schilderij van de Hollaan met op de achtergrond de Kerkbuurt van Jacobus Crescent uit 1807 (zie foto) heet op het bijschrift “Hollaan of den Heerenweg”. Voor mensen uit die tijd had de Hollaan dus duidelijk de functie van een herenweg. Pas in de 19e eeuw was de situatie met de stuivende duinen voldoende onder controle en kon nabij Castricum een nieuwe weg (de huidige Beverwijkerstraatweg) tegen de binnenduinrand worden aangelegd.
- Coen van den Driesche, Het cultuurlandschap van het Oer-IJ, Noord-Hollandse Archeologische publicaties nr. 6 2018, pp. 62-71
N.B. Meer columns van Eric Bor lezen?
U vindt al zijn columns hier.
