Castricum even centrum Europa
Door Jan Butter Foto’s Marie Kiebert
Even was Castricum het centrum van Europa. Vier legers met bij elkaar 80.000 soldaten stonden in dit dorp op 6 oktober 1799 tegenover elkaar. Pauline van Vliet maakte daarover de documentaire ‘Soldaat onder ’t zand’. De film gaat zondag, precies op de verjaardag van de Slag bij Castricum, in première.
Een invasie van Engelsen en Russen, massale gevechten met het Frans-Bataafse leger. Dat vergt wel wat uitleg over de politieke toestand in 1799, de tijd van de Franse overheersing. De film moet natuurlijk ook plezierig zijn om naar te kijken. Kortom, hoofdbrekens genoeg voor de Castricumse filmmaakster Pauline van Vliet en haar team van Caleidoscoopfilm. Na een zomer hard doorwerken is de documentaire ‘Soldaat onder ’t zand’ op tijd klaar.
Vergeten
De Slag bij Castricum was lange tijd een vergeten oorlog. Dat is ongelofelijk voor wie weet dat er tienduizenden soldaten in gevecht waren en dat op een dag vierduizend doden en gewonden vielen.
De documentaire volgt allereerst de naspeuringen van enkele scholieren die op het strand een vondst doen. Ze gaan op zoek naar het verhaal achter die vondst en komen uit bij leden van de werkgroep Oud-Castricum. Die geven enige deskundige uitleg over het verleden. Vervolgens komt dat verleden stap voor stap.
Pauline van Vliet en scenarioschrijver Marie Kiebert volgen de geschiedenis vanaf de landing van de Engelsen bij Callantsoog. De troepen rukken via Alkmaar en Bergen op naar Castricum. Daar zien ze de gebeurtenissen door de ogen van de dorpspastoor, pastoor Bommer. Hij hield die dagen een dagboek bij. Een prachtig, authentiek document, zegt Van Vliet.
Keukenraam
,,De pastoor beschrijft wat hij door zijn keukenraam ziet. Zo heeft hij in zijn achtertuin een Franse soldaat lopen, en een Russische soldaat in zijn voortuin. Een soldaat vraagt iets te drinken, een kommetje soep. Zo wordt het een puur Castricums verhaal”, aldus Van Vliet die en passant de lotgevallen van de boerenknecht Kees Groentjes en zus Neeltje in de documentaire heeft verwerkt. Naar Neeltje, wonder boven wonder het enige burgerslachtoffer op deze bloedige dag, is in het dorp een straat vernoemd.
De kijker ziet bekende en minder bekende Castricummers voorbijkomen. Ook enkele locaties in en om het dorp zijn herkenbaar. De Dorpsstraat, de Breedeweg waar de pastoor woonde, de Papenberg waar veel gevochten is, de speelweide bij Johannes Hof.
De hoofdrol is voor de soldaten. Zij plunderen het dorp en maken zich op voor de strijd. De filmmaakster kreeg medewerking van zogenoemde re-enactgroepen: groepen die de geschiedenis naspelen met nagemaakte kleding en attributen. Deze groepen namen de Engelsen voor hun rekening. De Fransen zijn vooral Castricumse figuranten.
Er komen enkele massagevechten voor in de film, maar dat zijn geanimeerde beelden, met papieren soldaten. Dat geldt ook voor de landing van de Engelse vloot op het strand. Kinderen hebben teken-, knip- en plakwerk gedaan. De schepen en soldaten zitten vast aan touwtjes die worden – buiten beeld – bediend door de schoolkinderen. Het effect is bijzonder, zo leert een eerste blik op de beelden. Pauline van Vliet geeft hier de eer aan Gaia Nuissl.
,,Het is leuk om de geschiedenis van mijn eigen dorp te vertellen”, aldus Van Vliet die eerder een documentaire over de Tweede Wereldoorlog in Castricum maakte. “Het is ook bijzonder om zoveel mensen voor een project bij elkaar te brengen. ” Zij doelt daarmee tevens op de wijze van financieren. De film is namelijk bekostigd met crowdfunding, met onder meer publiek dat al maanden van te voren een kaartje kocht. Ik had nog niet eerder gewerkt met gespeelde scènes. Dat was een hele ervaring. Het had veel voeten in de aarde en leidde tot enige vertraging. Ook het monteren samen met Marriet Haverkamp, was een enorme klus. De flm duurt drie kwartier, maar er zitten zoveel elementen in en het moet wel een logisch verhaal blijven. We hebben ons over de kop gewerkt.”
Syrië
,,Wat ik zo boeiend aan het project vindt dat het verhaal zich hier echt heeft afgespeeld, bij mij in de straat bij wijze van spreken. Nu staat de krant vol van de oorlog in Syrië. Diezelfde harde realiteit, het zinloze bloedvergieten, de machteloosheid van de burgerbevolking die er eigenlijk niets mee te maken heeft, dat was toen hier, in onze eigen omgeving.”
Dat de oorlog zo goed als vergeten is, is vreemd, beaamt Pauline van Vliet. Niet alleen vanwege de omvang van de strijd, ook vanwege de blijvende effecten. ,,Het is de Engelsen en Russen niet gelukt om de Fransen eruit te krijgen. De Fransen hebben en zouden hier nog vele jaren blijven. De machtsverhoudingen in Europa werden in Castricum bepaald. Met vele punten hebben we daar nog steeds mee te maken. Ja, denk maar aan de burgerlijke stand.”
De documentaire ‘Soldaat onder ’t zand’ heeft een speelduur van drie kwartier. De première is zondag in twee besloten voorstellingen in Corso. Om drie uur is een extra voorstelling voor los publiek.
De film blijft daarna nog enige tijd draaien, een week later ook in PWN- bezoekerscentrum De Hoep waar een tentoonstelling wordt gewijd aan de Slag bij Castricum.
Bron: Noord-Hollands Dagblad – 2 oktober 2013
