Het jaarboek bevat een grote variatie aan onderwerpen over gebeurtenissen in de historie van Castricum uit de afgelopen drie eeuwen. Veertien verschillende auteurs hebben daaraan bijgedragen. Door de grote variatie en de in totaal 206 afbeeldingen, waarvan vele in kleur, is de omvang van het jaarboek uitgekomen op 123 pagina’s. Vele donateurs, die gewoonlijk al uitkijken naar het verschijnen, ontvangen het jaarboek gratis.
Voorwoord
De nieuwe voorzitter Peter Sibinga beschrijft de positieve ontwikkelingen rond de plannen voor de uitbreiding van ons gebouw en geeft aan dat die uitbreiding in ons jubileumjaar gerealiseerd kan worden. Verder noemt hij de geplande activiteiten in het kader van het jubileum.
Het werk van de amateurhistoricus en archeoloog Derk van Deelen en de rijke historie van ons grondgebied vormde de aanleiding voor de oprichting van de werkgroep, die op 16 mei 1967 in het oude raadhuis door hem is geïnstalleerd. In de afgelopen periode van bijna vijftig jaar is veel archeologisch en historisch onderzoek gedaan. Het resultaat: 39 jaarboeken met bijna 4000 bladzijden, een beeldbank met 20.000 foto’s, een bibliotheek, fotoboeken, tentoonstellingen, wandel- en fietsroutes, een grote uitbreiding van ons onderkomen in 2001 enzovoort
Hoe de Wereldwinkel zijn plaats in Castricum veroverde
Door de slechte economische omstandigheden van landen buiten Europa ontstond de behoefte om op lokaal niveau inhoud te geven aan ontwikkelingshulp. In Castricum richtten jongeren in 1962 een comité op, dat zich ten doel stelde een anti-hongeractie te houden. Eind jaren zestig vroeg Jo Vissers-Keller mensen van allerlei richtingen en levensbeschouwingen mee te denken over verbeteringen van de problematiek van de Derde Wereld en de ongelijke verdeling van de welvaart. In januari 1970 startte de Werkgroep Ontwikkelingssamenwerking, waaruit korte tijd later de Castricumse Wereldwinkel zou ontstaan. In deze winkel eerst aan de Van Egmondstraat, daarna in de Henri Schuytstraat en vanaf 1991 aan de C.F. Smeetslaan worden producten verkocht uit de Derde Wereld om te komen tot rechtvaardiger handelsstructuren, rechten voor werknemers en afschaffing van de kinderarbeid.
Willem Jacobsz Hofdijk, Castricumse balladen
Het is dit jaar 200 jaar geleden dat Willem Hofdijk in Alkmaar geboren werd. In de huiselijke omgeving met zijn stiefvader en in de contacten met zijn vrienden raakte hij begeesterd door de romantische dichtkunst van zijn tijd en de middeleeuwse geschiedenis. Hij werkte enkele jaren elders als hulponderwijzer en debuteerde als romantisch dichter met de bundel ‘Rosamunde’. Terug in Alkmaar kreeg hij daar een positie als klerk op de secretarie. Op zijn naam staan vier balladen die Castricum als achtergrond hebben: De lijfknaap van Castricum, De stalboef, Het Wisselkind en Getuigenis der Liefde.
Vechten voor de Paus
In 1860 werd in Rome een leger opgericht om het grondgebied van de paus te verdedigen. Uit verscheidene landen meldden zich duizenden vrijwilligers aan. Met ruim 3000 man vormden de Nederlanders het grootste contingent. Het pauselijke leger kreeg de naam zouaven. Twee Castricummers: Johannes Visser en Antonius Res waren zouaaf en maakten deel uit van dit leger. Het artikel verhaalt hoe het beiden verging.
Koninklijk Landgoed Bakkum (deel 2)
Het aanzien van het duingebied is het resultaat van natuurlijke processen en menselijk handelen. Er werd gejaagd, er vond akkerbouw plaats, vee graasde in de duinen en er werd zand afgegraven. Voor dit alles was toestemming nodig van de duineigenaar, veelal van adel of een rijk geworden koopman. In 1829 kocht koning Willem I het duingebied achter Bakkum aan voor ontginningsdoeleinden. Vooral in die periode is het menselijke ingrijpen in het duinmilieu groot geweest. Na koning Willem I was landgoed Bakkum nog twee generaties lang koninklijk bezit.
Herinneringen van oud-boswachter Cor Mooij
In dit artikel vertelt de 96-jarige Cor Mooij zijn ervaringen als boswachter. Het duinreservaat, waar hij een halve eeuw heeft gewerkt, kent hij als zijn broekzak. Aan bod komen onder andere de aanleg van het Meertje van Vogelenzang, de oorlogsjaren, de opening van het Wegwijsmuseum in 1959 en het beheer van het duingebied. Over het veranderende beheer heeft de inmiddels 96-jarige markante man zo zijn eigen opvattingen.
De dood van Arie Hageman
Precies een jaar voor de bevrijding op 5 mei 1944 werd Arie Hageman in het duingebied gedood door een kogel van een Duitse soldaat. De omstandigheden van deze moord, de dramatische gevolgen voor het gezin, de tegemoetkomingen van de Duitse officieren en het uitblijven van een bestraffing van de daders worden beschreven door zijn zoon Jan. Bevrijdingsdag is voor het gezin nooit een feestdag geworden. Het overlijden van vader Arie liet diepe sporen na.
De Castricumse volleybalverenigingen
De eerste volleybalvereniging in ons dorp, The Smash, werd in 1952 opgericht. De ontwikkeling van de vereniging met zijn bestuur, ledenaantallen, accommodaties, sportprestaties en jubilea wordt beschreven.
In 1958, werd een tweede club onder de naam Dynamo opgericht, waarin vooral in de beginjaren de familie Wokke een belangrijke plaats inneemt. Waar The Smash zich meer richtte op het bereiken van een zo hoog mogelijk niveau, stelde Dynamo recreatie meer centraal. De verenigingen fuseerden in 1999 tot een nieuwe vereniging met de naam Croonenburg.
Een praatje met verzamelaar Henk Heideman
In de vijftiger jaren viel het oog van Henk Heideman op oude foto’s van Castricum die regelmatig in een regionale krant verschenen. Hij ging ze uitknippen en van lieverlee groeide zijn belangstelling voor het verleden van het dorp waar hij geboren en getogen was. Hij begon met ansichtkaarten en de volgende stap was het verzamelen van oude foto’s. Inmiddels bezit hij duizenden beelden van het dorp en zijn inwoners. Dit heeft geleid tot de uitgifte van vier prachtige fotoboeken.
De Wit in ‘vrachtrijderij’
De broers Cor en Arie de Wit vestigden zich in 1929 met hun ouders in Castricum en namen er een ‘vrachtrijderij’ over. In die tijd een opkomende bedrijfstak. Samen met ondernemende mensen als Cor Geluk en Siep Zijlstra wisten zij de bodedienst op Amsterdam uit te bouwen tot een bloeiend transportbedrijf.
In 1956 gingen deze vier ondernemers uit elkaar, waarna ieder voor zich gezonde bedrijven heeft opgericht in Castricum, Bakkum, Den Haag en Haarlem. In drie van de vier ondernemingen nam een nieuwe generatie de zaak over. Inmiddels is in Haarlem een derde generatie Castricumse De Wit aangetreden en is in Castricum en omgeving ‘Aad de Wit Verhuizingen’ een bekende naam geworden.
Cafés en kasteleins in Bakkum
Net zoals de vele winkels die Bakkum heeft gekend, verdwenen er in deze dorpskern ook verschillende cafés. Alleen hotel-café-restaurant Borst wist zich 100 jaar te handhaven. Voor zover was na te gaan in archieven of via familieleden van vroegere eigenaren, passeren in dit artikel alle Bakkumse cafés de revue. Over de afgelopen 150 jaar zijn dat er in totaal acht. Daarnaast komen enkel festiviteiten aan bod, waarin het café een rol vervult, zoals de jaarlijkse kermis, het vogelschieten en het katknuppelen.
De geschiedenis van de Schoolstraat
In dit artikel wordt een beeld geschetst van de Schoolstraat, zoals die er omstreeks 1830 heeft uitgezien. Dit beeld omvat dan vooral de huizen met hun bewoners. De percelen zijn in die periode voor het eerst voor het Kadaster nauwkeurig opgemeten en geregistreerd. Ook is er in datzelfde jaar een volkstelling gehouden. Met behulp van deze gegevens en die van het Kadaster zijn de bewoners van de negen huizen aan de Schoolstraat terug te vinden.
De Schoolstraat en haar bewoners rond 1950
In 1854 werd er een school gebouwd naast het raadhuis met drie lokalen langs de Dorpsstraat en later drie lokalen langs de om die reden zo genoemde Schoolstraat. De oudste vermelding van de naam vinden we pas in 1907 bij de verkoop van twee huizen in deze straat. Voor die tijd werd dit gebied Kerkbuurt genoemd met een doorlopend huisnummer. De Schoolstraat begint bij de Dorpsstraat en eindigt bij de overgang van Breedeweg – Overtoom. In dit artikel wordt aan de hand van vele foto’s de bewoners van de Schoolstraat rond 1950 beschreven met hun huizen, gezinnen, beroepen en activiteiten.
De Castricumse familie . . . Groot
In dit jaarboek is gekozen voor de publicatie van de familie Groot. Deze familie geniet plaatselijke bekendheid door de voormalige roggebroodfabriek aan de Brakerweg, door de bakkerijen met winkels aan de Stetweg en aan de Burgemeester Mooijstraat en ook door de schoenenzaak eveneens aan deze straat. De oudste generaties wonen in de Wogmeer. Na meerdere generaties is er ene Pieter Groot die in 1874 een herberg koopt in Limmen; Pieter was gehuwd met Engeltje Winder uit Limmen; zij krijgen vijf zoons die het geslacht Groot voortzetten, Zoon Willem gaat wonen in Castricum en is de vader en grootvader van de bakkers en uit zoon Gerardus komen de schoenenzaken.
Naast deze artikelen bevat het 39e Jaarboek van Oud-Castricum de vaste rubrieken ‘Castricum – Honderd jaar geleden’, het Jaarverslag en de Kroniek van het afgelopen jaar.
Kapelaan Cor van der Wel was in de jaren ’50 geestelijk adviseur en organisator van het parochiejeugdwerk en nam het initiatief om een fietstocht van vier dagen te houden rondom het IJsselmeer voor jongens in ons dorp van twaalf tot en met zestien jaar. Gebaseerd op de historische oorsprong van het IJsselmeer, werd de wielerronde ‘Tour de Flevo’ genoemd.
Het duingebied, zoals wij dat nu kennen, is het resultaat van natuurlijke processen en van de invloed die de mens er eeuwenlang op heeft gehad. Er werd gejaagd, geplant, vee geweid en zand afgegraven, voor zover de duineigenaar dit toestond. Eigenaren waren veelal adellijke families. Het duingebied achter Bakkum was zelfs drie generaties lang koninklijk bezit. Vooral in het begin van die periode is het duinontginningsproject Bakkum gerealiseerd.
De terugreis uit Suriname van de ‘Wilhelmina Frederika’ eindigde op 17 september 1860 bij paal 45 op het strand van Castricum. Het was een van de 600 Nederlandse schepen op de grote vaart die in dat jaar, soms met man en muis, ten onder gingen.
‘De Bakkerij’ is al ruim 40 jaar een begrip in Castricum. In dit artikel, waaraan door diverse betrokkenen is meegewerkt, leest u hoe De Bakkerij aan zijn naam komt, hoe die eerste jaren waren en over de sluiting van het pand aan het Bakkerspleintje na 33 jaar in augustus 2007. Ook komt de oprichting van de Vereniging Vrienden van De Bakkerij in 2005 aan de orde. Daarnaast worden de rol van de jongerenwerkers en de diverse activiteiten en evenementen belicht. Uiteraard wordt er ook niet voorbijgegaan aan de strijd die moest worden geleverd om ‘De nieuwe Bak’ te verkrijgen en te kunnen uitbreiden.
In de reeks over de middenstanders wordt deze keer aandacht besteed aan de kruideniers die ons dorp in ongeveer 100 jaar heeft gekend. Van de kruideniers bestonden zowel in Bakkum als Castricum veel zaken tot de eerste supermarkt begin jaren ‘60 zijn intrede deed. Dat was Glorie in de Torenstraat. Vanaf die tijd brak er echt een zuinige tijd aan voor de winkel op de hoek! Leden van diverse kruideniersfamilies vertellen over hun belevenissen. Met dit artikel eindigt de beschrijving van de middenstanders die ons dorp vele jaren van de eerste levensbehoeften hebben voorzien.
Engel Twisk werd in 1925 in Bakkum geboren en vierde dit jaar zijn 90e verjaardag. Hij kijkt terug op zijn leven en dat van zijn ouders en grootouders. Vader Floris startte rond 1918 een smederij op de hoek van de Bakkummerstraat en de Vinkebaan. Engel wilde net als zijn vader smid worden. Geen ander beroep sprak hem zo aan. In 1943 werden de woning en de werkplaats in opdracht van de Duitsers gesloopt, net als honderden andere panden. Vader Floris kon in 1948 in zijn oude buurtje een nieuwe woning met smederij in gebruik nemen. Na zijn militaire dienst in Nederlands-Indië pakte Engel eind 1949 zijn geliefde vak weer op. Tot zijn overlijden in 2015 woonde hij in de voormalige smederij.
Bij Oud-Castricum kwam het verzoek van de bewoonster van het huis aan de Hoogeweg 1 om iets te schrijven over haar woning die in 2015 honderd jaar zou bestaan. Zij ontleende dat gegeven aan een opschrift in de muur onder de trap met de tekst ‘Jan Reek, timmerman, Wijk aan Duin, 1915’. Omdat er op deze plaats in 1832 volgens oude kaarten al een huis stond, was het interessant om de werkelijke geschiedenis van dit pand te gaan onderzoeken. Hieruit bleek dat de oorspronkelijke woning in 1915 is gesloopt. Er werd een nieuw huis gebouwd, dat in de loop der jaren verschillende eigenaren en functies heeft gehad.
Ruim een eeuw geleden, rond 1906, maakte Eli Heimans, vriend en tijdgenoot van Jac.P. Thijsse, een wandeling die onder Castricummers wel bekend staat als ‘een rondje Papenberg’. Heimans (1861-1914) was evenals Thijsse onderwijzer in de hoofdstad en een groot pleitbezorger van goed natuuronderwijs. Hij beschreef het omliggende landschap en de flora tijdens zijn wandeling.
In het archief van de Verenigde Oostindische Compagnie, kortweg de VOC, zijn gegevens bewaard gebleven over bijna 800.000 mensen, die in de 18e eeuw dienst namen bij de VOC. De gegevens van vele bemanningsleden, militairen en ambachtslieden, voor zover bewaard, zijn terug te vinden, doordat alle bewaarde scheepssoldijboeken inmiddels toegankelijk zijn gemaakt.
In dit jaarboek is gekozen voor de publicatie van de familie Borst. Na de komst in Castricum in 1888 van Cornelis Borst met zijn gezin kreeg deze familie veel bekendheid in Castricum. Het gezin bestond uit acht zoons en twee dochters. Die acht zoons hebben elk op een verschillende manier een belangrijke rol gespeeld in ondernemend Castricum en Bakkum; zij hadden voordeel van de expansie van Bakkum, met name de bouw van provinciaal ziekenhuis Duin en Bosch. Genoemde Cornelis had 23 kleinzoons die huwden en kinderen voortbrachten en bijna allemaal in onze gemeente bleven wonen. Hun gezinnen worden in de stamboom behandeld. Dat geldt ook voor de voorgaande generaties naar de vroegst bekende stamvader Pieter Janszoon Borst, die omstreeks 1669 is geboren en in Koedijk woonde.
