Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.
Jaarboek 30, pagina 51
De geschiedenis van de Werkgroep Oud-Castricum
In een jaarboek dat verschijnt in het jaar (2007) dat de werkgroep 40 jaar bestaat, mag een terugblik op de afgelopen vier decennia uiteraard niet ontbreken. Voor het laatst werd de geschiedenis beschreven ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan in 1992. Er is ook na die tijd veel gebeurd. Genoemd kunnen worden de fraaie uitbreiding van ‘De Duynkant’ en diverse activiteiten, publicaties en tentoonstellingen.
Oprichting
De Werkgroep Oud-Castricum werd opgericht op 16 mei 1967. De vele bijzondere archeologische vondsten tijdens het bouwrijp maken van de woonwijk Molendijk-Zuid hebben hier zeker aan bijgedragen. De meeste van deze vondsten werden gedaan onder leiding van de Castricumse amateurarcheoloog en historicus Derk van Deelen, die al in de jaren (negentien) vijftig op verschillende plaatsen aardewerk uit de Romeinse tijd en de Middeleeuwen had ontdekt.
De oprichtingsvergadering vond plaats in het oude raadhuis. Van Deelen deed het volgende beroep op de Castricumse inwoners: “Met klem zou ik alle Castricummers willen vragen, hebt u iets wal de moeite waard is om voor ons nageslacht te bewaren? Vertrouw het ons dan toe; wij hopen binnen niet al te lange tijd over een gebouw of deel daarvan voor het opbergen en later tentoonstellen daarvan, te kunnen beschikken en ongetwijfeld zullen alle Castricummers er dan net zoveel plezier aan beleven als wij.” Hij installeerde de werkgroep en schonk haar diverse archeologische vondsten, waaronder een pijlpunt, een drietandzaagje, potscherven en alle voorwerpen afkomstig uit Molendijk.
Klaas Veldt, oud-wethouder van Castricum, werd gekozen tot eerste voorzitter.
Op 6 augustus 1975 werd de werkgroep een stichting en kreeg daarmee rechtspersoonlijkheid. In de akte staat het doel als volgt omschreven:
- het verrichten van onderzoek op historisch en archeologisch gebied;
- het verzamelen en bewaren van voorwerpen, geschriften en dergelijke, die van belang zijn voor de historie van Castricum;
- het bevorderen en meewerken aan publicaties over de geschiedenis van Castricum.
Bijzonder is dat in de akte is bepaald dat de leden van de werkgroep de bestuursleden van de stichting kiezen en dat bij opheffing van de stichting alle bezittingen worden overgedragen aan de gemeente Castricum. Dat Oud-Castricum voor de gemeenschap werkzaam wil zijn, wordt daarmee benadrukt.
Niek Kaan over de eerste jaren van de werkgroep:
“Vanaf mijn eerste kennismaking met Castricum in 1964 was ik onder de indruk van de oude dorpskerk en nieuwsgierig naar de historie van het dorp. Men vertelde mij dat er in Bakkum iemand woonde die veel van de geschiedenis wist en zo kwam ik in contact met meneer Van Deelen. Hij was zijn hele leven al bezig met archeologie en had diverse publicaties over Castricums historie op zijn naam staan. Van Deelen liet me zijn vele archeologische vondsten zien die hij in zijn huis en schuur aan de Terburgstraat bewaarde.
In 1966 startte het bouwrijpmaken van Molendijk-Zuid en de heer Van Deelen vond daar grote hoeveelheden scherven uit de eerste eeuwen na het begin van de jaartelling. Hij was er bijna dagelijks met zijn vrouw te vinden. Zijn schuurtje werd te klein 0m de vele vondsten te kunnen bergen.
Het was zijn grote wens dat er ooit een klein museum in Castricum zou komen, waarin al zijn vondsten een plaats zouden kunnen krijgen.
Jaarboek 30, pagina 52
Op zekere dag in 1967 besloot ik hem te polsen over de oprichting van een werkgroep. Vanaf het gemeentehuis – ik zag het ook wel als passend bij mijn werk – belde ik hem op. Hij lag met griep in bed, maar ik mocht van mevrouw Van Deelen, na enig aandringen, toch wel even langs komen. Aan zijn ziekbed legde ik hem het idee voor om een groepje te vormen dat hem zou kunnen helpen bij zijn belangrijke werk. Hij was er direct voor in en vertelde die wens al langer te hebben. We spraken af een aantal bekenden te vragen in een werkgroep zitting te nemen. De mensen van het eerste uur waren de heren Derk van Deelen en zijn zoon Hans, André Korsman, Eldert Kortenoever, Meine Krist, Ernst Mooij, Niek Steeman, George van Aken (een journalist die na korte tijd Castricum heeft verlaten), Klaas Veldt, de oud-wethouder en ondergetekende (Niek Kaan).
Op 16 mei 1967 kwamen we in het oude raadhuis bij elkaar: Het persbericht dal kort daarna in het Nieuwsblad voor Castricum verscheen, begon met de zin: “Aan het ideaal van de heer D. van Deelen, al jarenlang de animator van Castricums verleden, werd tijdens een vergadering in het gemeentehuis gestalte gegeven.” Van Deelen hield een installatierede, waarin hij zijn ideaal, de oprichting van een oudheidkamer, benadrukte en zijn vele vondsten ter beschikking stelde. Niek Steeman schonk 60 antieke tegels, die afkomstig waren uit het schouthuisje, dat achter de boerderij ‘Het Knophuis‘ aan de Overtoom heeft gestaan. Klaas Veldt werd op voordracht van Van Deelen gekozen tot voorzitter en ondergetekende (Niek Kaan) tot secretaris-penningmeester. Voor het overleg tussen voorzitter en secretaris was er in de daarop volgende jaren altijd een prima gelegenheid: onder ‘melkerstijd’, als Veldt zijn speciale koetjes met de hand melkte. Mijn vrouw Sonja kon dan altijd ruiken waar ik vandaan kwam.
Steeman hield van aanpakken en stelde in die eerste vergadering voor zo spoedig mogelijk een tentoonstelling te organiseren om belangstelling onder de inwoners op te wekken. Die tentoonstelling onder de titel ‘Castricum, vroeger en nu’ werd al binnen twee maanden na de oprichting van de werkgroep, in de aula van de Juliana van Stolbergschool, gehouden. De historische stukken kwamen, behalve uit de grote collectie van Van Deelen, overal vandaan. De brandweer slaagde erin om de oude motorbrandspuit, ‘Otto’ genaamd, in de hal te wurmen en dokter Spuls leende onder andere een oude vélocipède uit. Van de gemeente kwam het schilderij van De Slag bij Castricum, maar ook maquettes en tekeningen van nieuwe uitbreidingsplannen. Verder waren er spullen van het Rijksarchief, de Nederlands hervormde kerk, het gemeentemuseum Alkmaar enzovoorts. Het was een groot succes. In een week tijd kwamen er meer dan 1.300 bezoekers tegen een entreeprijs van 25 cent (kwartje) en de eerste donateurs, toen nog sympathisanten genoemd, konden worden genoteerd. We hadden uiteindelijk een batig saldo van 184,53 gulden waarvoor onmiddellijk een bankrekening werd geopend. De gemeente kende in hetzelfde jaar nog een subsidie toe van 250 gulden per jaar, zodat er aan geld geen gebrek was …
De flitsende start kreeg in de jaren daarna een vervolg met een lezing van Van Deelen en dia’s van oud-wethouder Meijer in De Rustende Jager en opgravingen in Molendijk. Na enkele wat minder geslaagde archeologische verkenningen (die alleen blaren opleverden), riep Steeman ons op zekere dag op om onderzoek te doen op een bepaalde door hem aangewezen plaats aan de Cieweg. Hij garandeerde ons dat we daar iets zouden vinden. We reageerden daar wat lacherig op, maar tot onze stomme verbazing bleek zijn voorspelling helemaal uit Ie komen. Precies op de plaats die hij had aangewezen, vonden we de eerste waterput uit de 2e eeuw!
In die eerste jaren vond een verkenning plaats van het terrein van het kasteel Cronenburg in aanwezigheid van de kastelendeskundige professor Renaud. De nog aanwezige funderingsresten zijn toen onderzocht. Een hoogtepunt was de grote tentoonstelling in 1969 in de dorpskerk. Met hulp van de gemeente en de kerkvoogdij werd de toren voor het eerst in flood-light gezet. Pastoor Voets leende de kostbare zilveren monstrans van de kerk uit. Iedere avond na sluiting van de tentoonstelling om 22.00 uur bracht ik die via het kerkhof naar de kluis in het gemeentehuis; het was een merkwaardige processie. Bij deze tentoonstelling, die de achteraf oubollige titel ‘Historische momenten in Castricums monu-
Jaarboek 30, pagina 53
ment’ had meegekregen, konden we zo’n 2.200 bezoekers noteren, waarvan ruim 300 schoolkinderen.
Op de bovenste verdieping van het gemeentehuis hadden we een hoekje onder het schuine dak, waar we onze kostbare spullen bewaarden. Dat was bepaald niet de oudheidkamer die we ons voorstelden. Hans van Deelen was werkzaam bij de PTT en kwam er achter dat de voormalige telefooncentrale aan de Geversweg te koop was. De gemeente bleek bereid het gebouwtje voor ons te kopen en op 17 oktober 1972 hadden we daar onze eerste vergadering. Het opknappen van het gebouw in eigen beheer was een hele klus. Meine Krist maakte met medewerking van Duin en Bosch prachtige vitrinekasten. Op 17 november 1973 was het zover en kon ons home officieel worden geopend door burgemeester Van Boxtel. Ook het boek van Van Deelen ‘Historie van Castricum en Bakkum’ werd op die dag gepresenteerd. Het was treurig dat hij dit hoogtepunt niet meer heeft kunnen meemaken door zijn overlijden op 22 augustus 1973. We moesten ook een andere steunpilaar van de werkgroep, Niek Steeman, missen. Hij overleed op 22 september 1973.
Vooral door ons eigen gebouw nam het aantal actieve leden toe en als ik zie wat er intussen door de inzet van velen allemaal gerealiseerd is, dan denk ik dat de grondlegger van de werkgroep Derk van Deelen heel tevreden zou zijn.”
Opgravingen
In de eerste vijf jaren van de werkgroep werden er bij graafwerkzaamheden regelmatig belangrijke vondsten gedaan. Dit waren bijvoorbeeld de waterputten aan de Dokter de Jonghweg en de 9e en 10e eeuwse bewoningssporen aan de Willem de Rijkelaan.
Vanaf 1966 vond er veel archeologisch onderzoek plaats in de omgeving van de Cieweg. Van de zijde van de toenmalige Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) was er aanvankelijk maar weinig aandacht voor.
Uitgebreid onderzoek heeft de werkgroep in de jaren (negentien) zeventig gedaan op het terrein van het gesloopte hotel-restaurant ‘De Rustende Jager’ en aan de Heemstederweg.
Een unieke kans deed zich voor bij het bouwrijpmaken van een deel van plan Albert’s Hoeve aan de Rietkamp en de Uitgeesterweg midden jaren (negentien) negentig. Contacten daarover met de provinciaal archeoloog leidden uiteindelijk tot een noodopgraving door de Rijksdienst, met enthousiaste ondersteuning van leden van de Werkgroep Oud-Castricum. Het belang van de vondsten en uitstel van de grondwerkzaamheden resulteerden uiteindelijk in een onderzoek van ruim 8 maanden. De gemeente en de provincie maakten dat mogelijk door een grote financiële bijdrage te verlenen. Op de valreep is door dit onderzoek veel meer informatie beschikbaar gekomen over de periode van 100 tot 400 jaar na Christus. Het skelet van een jonge vrouw met een kralensnoer was een van de meest opvallende vondsten. Voor een tentoonstelling in De Hoep werd een levensechte reconstructie van haar gemaakt en ontving zij de naam Hilde.
Daarna spitsten de archeologische activiteiten zich meer toe op de restauratie, inventarisatie en beschrijving van de resultaten van de opgravingen.
Een van de laatste opgravingen waar de werkgroep nauw bij betrokken was, werd gedaan in 2004 in de Schoolstraat. Daar werd het pand van de gebroeders Res ges loopt en in de bouwvak mochten de archeologen hun hart ophalen. Er werd onder andere een potscherf gevonden die bewijst dat al in de 1e/2e eeuw na Christus mensen op deze plek gewoond of gewerkt hebben.
De werkgroep was betrokken bij onderstaande opgravingen:
Jaar en locatie
1968 Cieweg 1 (slootkantvondst, 2e-3e eeuw)
1969 Cieweg2 (boerderij, plattegrond en waterput, 2e-3e eeuw)
1969 Dokter de Jonghweg (pottenbakkersoven, 2e-3e eeuw)
1970 Cieweg 3 (twee gestapelde potten, 2e-3e eeuw)
1971 Dokter de Jonghweg (waterput van plaggen, 2e-3e eeuw)
1971 Soomerwegh-Willem de Rijkelaan (vroeg middeleeuws)
1972 Cieweg 4 (pottenstapel, 2e-3e eeuw)
1972 Walstro-Noord-End (middeleeuws)
1972 Bakkum Boenstraatje 15-16e eeuws
1976 Dorpsstraat, De Rustende Jager (begin jaartelling)
1977 Geest Heemstede (tracé watertransportleiding, ijzertijd)
1980 Heemstederweg (diverse periodes)
1981 Cieweg-Dokter de Jonghweg (scherven, bot en wetsteen 2e-3e eeuw)
1984 Cieweg-Het Strengh (schijf en restanten van kleiplaten, 2e-3e eeuw)
1984 Taludvondsten vijver bij zwembad (restanten vuurstolpen)
1985 Albert’s Hoeve (middeleeuws)
1994 Rietkamp (pottenstapel, 2e-3e eeuw)
1995 en 1996 Oosterbuurt (ROB-opgraving, Romeinse tijd en vroeg middeleeuws)
2002 Bleumerweg (potscherven en mantelspelden, vroeg middeleeuws)
2002 Goudtuinen (aardewerkscherven 17e en 18e eeuw)
2003 Duinen , pompstation PWN (bewoningssporen periode Oer-IJ)
2004 Schoolstraat (diverse periodes)
2005 Heereweg/Zeeweg/duingebied (musket- en kanonkogels uit 1799)
Sinds april 2007 beschikt de werkgroep over een digitale informatiebron, samengesteld door Ernst Mooij, over alle opgravingen die tot 2006 in Castricum hebben plaatsgevonden. De titel luidt: ‘Castricummers in de Oer-IJ delta. Het archeologische verleden van Castricum’.
De Duynkant
De vergaderingen van de werkgroep werden de eerste zes jaar gehouden op de bovenste verdieping van het oude raadhuis aan de Dorpsstraat, waar ook de vondsten en spullen werden opgeslagen die de werkgroep kreeg of zelf had gevonden.
Jaarboek 30, pagina 54
Vanaf november 1973 beschikt de werkgroep over een eigen werk- en opslagruimte in de voormalige PTT-centrale op de hoek Geversweg/Duinenboschweg. Dit gebouw, dat op voorstel van Derk van Deelen de naam De Duynkant kreeg, werd door de gemeente in 1971 aangekocht van de Staat der Nederlanden en verhuurd aan de werkgroep tegen een huurprijs van 120 gulden per maand. Vele jaren was De Duynkant een goed bruikbaar gebouw, dat ook als expositieruimte werd gebruikt.
In het begin van de jaren (negentien) tachtig was de hoop er even op gevestigd dat de werkgroep samen met het VVV-kantoor een onderkomen zou kunnen krijgen in het oude gemeentehuis, nadat het nieuwe raadhuis in Geesterduin was opgeleverd. Het idee was toen om in het hartje van Castricum een oudheidkamer in te richten en de openstelling daarvan te koppelen aan de openingsuren van het VVV-kantoor. Dat heeft niet zo mogen zijn, omdat het gemeentebestuur om financiële redenen voor een andere huurder koos.
Tot 1985 was De Duynkant zes zondagen per jaar in het zomerseizoen opengesteld voor het publiek en werden er rondleidingen voor scholen en andere groepen verzorgd. Toen viel echter het besluit om het gebouwtje wegens ruimtegebrek alleen nog te gebruiken als werk- en vergaderruimte en als depot van archeologische vondsten en ander historisch materiaal. Ook werd besloten slechts incidentele exposities te organiseren in de bibliotheek of andere daarvoor geschikte ruimten. Vanaf dat moment zijn er diverse pogingen ondernomen om tot uitbreiding van De Duynkant te komen. In 1985 kreeg het plaatselijke architectenbureau Van Eyk opdracht om hiervoor een plan te ontwerpen. Het plan bleek echter financieel niet haalbaar.
In 1990 werd in De Duynkant een donkere kamer ingericht en werd de zolder, die vooral als opslagruimte in gebruik was, beter toegankelijk gemaakt door het aanbrengen van een vaste trap. Ook kwam de eerste computer er voor archivering van kaarten, foto’s enzovoorts en voor de donateurs- en ledenadministratie.
In 1993 werd de werkgroep voor het symbolische bedrag van 1 gulden eigenaar van De Duynkant en kreeg de grond in erfpacht van de gemeente. Oud-Castricum was eigenlijk helemaal niet zo gelukkig met deze opzet en werd uiteindelijk voor de extra onderhoudskosten via een subsidie gecompenseerd.
Omdat het de werkgroep ondanks vele pogingen niet lukte om elders te komen tot een plaatselijke oudheidkamer, heeft zij zich vanaf 1999 opnieuw gericht op het plan tot uitbreiding van De Duynkant. Daarvoor werd de omliggende grond met de nodige inspanningen van de Nederlandse Spoorwegen gekocht. De werkgroep dankt dat aan de goede contacten met de NS. De toenmalige directeur Den Besten woonde namelijk in Castricum. Voor de tweede keer werd opdracht gegeven aan architect Van Eyk, nu voor het maken van een schetsontwerp van een oudheidkamer en tentoonstellingsruimte. Het leidde tot een prachtig ontwerp, waarvan de kosten ook veel te hoog uitvielen.
Toen stapte de werkgroep af van het plan voor een oudheidkamer/museum en koos voor het realiseren van een historisch informatiecentrum. Daarom kreeg het architectenbureau voor de derde maal een opdracht en uiteindelijk kwam er een voor alle partijen aanvaardbaar ontwerp op tafel. De bouwvergunning werd in februari 2001 aangevraagd. Omdat het plan in strijd was met de geldende bestemming, was er nog een lange procedure via de provincie nodig, voordat de vergunning op 17 oktober van dat jaar door de gemeente kon worden afgegeven. Kort daarop startte aannemer Twisk uit Bakkum met de klus.
De officiële opening van het Historisch Informatie Centrum vond plaats op 28 februari 2002 door de wethouder en de oud-wethouder van culturele zaken, respectievelijk de heren Peter Könst en Bert Meijer. Laatstgenoemde had zich als wethouder voor de werkgroep bijzonder ingespannen om een gemeentelijke bijdrage te verkrijgen van 190.000 gulden, voor welk bedrag de aanbouw uiteindelijk is gerealiseerd.
Door deze uitbreiding werd de ruimte van Oud-Castricum verdubbeld. In de nieuwe ruimte werd de geschiedenis van Castricum op 12 panelen gepresenteerd, die de afgelopen vijf jaar (gerekend vanaf 2007) door heel veel bezoekers zijn bezichtigd. Deze ruimte wordt verder gebruikt voor tentoonstellingen, het vertonen van dia’s en films en het houden van ledenvergaderingen of besprekingen.
De Duynkant is al jaren elke maandag- en woensdagavond van 19.30 tot 21.30 uur toegankelijk voor publiek om informatie te ver-
Jaarboek 30, pagina 55
krijgen over allerlei onderwerpen uit de geschiedenis van Castricum en Bakkum, die vaak panden of families betreffen. Sinds 2002 houdt de werkgroep de eerste zondag van de maand een open dag.
Activiteiten
Vanaf de oprichting heeft de werkgroep heel veel gedaan op het gebied van tentoonstellingen, dia- en filmvoorstellingen, historisch onderzoek en publicaties. De eerste tentoonstelling werd in 1967 gehouden en trok veel belangstelling. Vervolgens waren er in de loop der jaren exposities in onder andere de Nederlands hervormde kerk, de bibliotheek, de brandweerkazerne en het gemeentehuis.
In 2003 is de werkgroep ook begonnen met het organiseren van kleine foto-exposities tijdens de open dagen in De Duynkant. Deze hadden en hebben nog steeds een speciaal thema, zoals artikelen uit recent verschenen jaarboeken, scholen, cafés of venters.
Derk van Deelen en Ger van Geenhuizen gaven de eerste diapresentaties en later verzorgden Jaap Stuifbergen en Loek Zonneveld talloze dia- en filmprogramma’s, die vanwege de overweldigende belangstelling diverse keren moesten worden herhaald.
Dankzij een schenking werd in 2003 een beamer aangeschaft, waarmee het mogelijk werd om diaseries en videofilms in De Duynkant te vertonen. Sinds die tijd is hiervan veel gebruik gemaakt tijdens de open dagen en op exposities.
Vanaf de oprichting van de werkgroep werden onder meer de volgende exposities gehouden:
1967 Castricum vroeger en nu (Juliana van Stolbergschool)
1969 Historische momenten in Castricums monument (Nederlands hervormde kerk)
1970 25-jarige herdenking van de bevrijding (brandweerkazerne)
1976 Geschiedenis van de dorpskom (boerderij van de fa. Steeman)
1980 Tweede wereldoorlog (bibliotheek)
1985 Tweede wereldoorlog (bibliotheek)
1987 20-jarig bestaan Werkgroep Oud-Castricum (bibliotheek)
1990 Tweede wereldoorlog (nieuwe raadhuis)
1992 25-jarig bestaan Werkgroep Oud-Castricum (bibliotheek)
1995 Vijftig jaar bevrijding (Ned. hervormde kerk)
1999 Slag bij Castricum (Ned. hervormde kerk)
2007 40-jarig bestaan Werkgroep Oud-Castricum (Nederlands hervormde kerk)
Jaarboek 30, pagina 56
Historisch onderzoek in allerlei archieven met betrekking tot Castricumse onderwerpen en families wordt al sinds 1978, onder leiding van Simon Zuurbier, wekelijks door enkele leden van de werkgroep verricht.
Het verzorgen van of meewerken aan publicaties over de geschiedenis van Castricum is ook een belangrijke doelstelling van de werkgroep. Zo verscheen in 1971 in samenwerking met de Castricummers Rinus de Ruijter en Ton de Groot, verzamelaar van ansichtkaarten, het boekje ‘Oude ansichtkaarten van Castricum’. Vele andere publicaties volgden spoedig en in 1976 werd speciaal voor het groeiend aantal donateurs van de werkgroep de fraaie gravure van het VOC-schip ‘Kastricum’ herdrukt, waarbij de geschiedenis van het schip werd beschreven.
In 1975 verscheen het rapport ‘Een toekomst voor Castricums verleden’. De werkgroep bood dit rapport de gemeenteraad aan en wees erop dat er al veel oude panden in Castricum verloren waren gegaan. Daarom werden aan de raad twaalf aanbevelingen of suggesties voorgelegd met als doel zoveel mogelijk van het erfgoed te behouden en diverse beschermende maatregelen te nemen. Desondanks kon niet worden voorkomen dat het markante gebouw ‘De Rustende Jager‘ in 1976 werd gesloopt.
Na de afbraak slaagde de werkgroep erin de twee tegeltableaus, die vroeger de gevel sierden, te bemachtigen. De enigszins beschadigde tableaus werden naderhand op kosten van de Rabobank gerestaureerd en op voorstel van de werkgroep in 2003 in de gevel van het nieuwe bankgebouw op de hoek Dorpsstraat/Torenstraat geplaatst.
De Werkgroep Oud-Castricum is in 1993 een zeldzame en schitterend uitgevoerde kaart van de Heerlijkheid Castricum rijker geworden, dankzij de financiële bijdrage die werd geleverd door vele donateurs van Oud-Castricum. Een grote bijdrage werd ook geleverd door de gemeente Castricum en de Rabobank, die elk een derde (5.000 gulden) van het aankoopbedrag voor hun rekening namen.
De verworven kaart van de Heerlijkheid Castricum is uitgegeven in het jaar 1737. Dergelijke kaarten zijn van andere gemeenten op een enkele uitzondering na nooit uitgegeven. Doordat Mr. Lieve Geelvinck als burgemeester van Amsterdam een van de machtigste mannen was van de Republiek der Nederlanden, werd ter ere van hem een kaart vervaardigd van zijn Heerlijkheid; Mr. Lieve Geelvinck was ambachtsheer van Castricum.
Op 22 december 1993 werd de kaart onthuld in de bezoe-
(tekst loopt door op pagina 57, onder het gedicht)
Zuster Bots schreef vroeger regelmatig gedichten voor het Nieuwsblad voor Castricum. Ter gelegenheid van de expositie van de werkgroep in 1969 werd deze bijdrage van haar gepubliceerd.
Vaarwel moment
Vaarwel oud Castricum. Je hebt
veel harten wel gestolen.
Zo velen gingen bij ’t bezien,
nog eens door ’t verleden dolen.
Zo’n avond in die oude kerk,
was daarom ook te loven.
Want staande voor een oude prent,
kwam de herinnering boven.
Daar zag men weer een oude plek,
waar men als kind eens speelde.
Daar kwamen in de geest terug
verhalen, die hen nooit verveelden.
Het was een dringen van belang
voor ’t bord met dorpsgezichten.
En iedereen stond iedereen,
om ’t hardst ook toe te lichten!
Met “niet is” en met “wel er is!”
ging ’t herkennen soms gepaard.
Discussie leuk en levendig.
Was wel de moeite waard!
Een foto, die in groepsverband,
genomen bij een jubilé
werd met veel aandacht bestudeerd.
Bracht ook zijn moeilijkheden mee!
De namen vlogen heen en weer.
Met twijfels soms en gissen.
Alleen wie thuis een foto had,
kon hierbij juist beslissen.
Nu is ’t moment voor ’t monument
van Castricum’ afgesloten.
Wij danken allen voor het werk,
voor al hetgeen dat werd genoten!
Zuster B. Bots
Jaarboek 30, pagina 57
kersruimte van de Rabobank door burgemeester Schouwenaar en de heer Klijnstra, directeur van deze bank. De kaart is in bruikleen gegeven aan de gemeente Castricum en heeft een mooie plaats gekregen in de raadszaal. Na de gebleken grote belangstelling daarvoor is de kaart in een kleiner formaat gedrukt. Vele Castricummers hebben deze aangeschaft.
Publicaties van de werkgroep, of waaraan is meegewerkt
1971 Oude ansichtkaarten van Castricum
1975 Rapport Een toekomst voor Castricums verleden
1976 Beschrijving geschiedenis V.O.C.-schip Castricum
1992 Op zoek naar Castricum’s verleden
1993 Kaart De Heerlykhyd van Castricum
1996 Castricum-Bakkum. In vervlogen jaren
2005 Alsof het gisteren was … Castricum en Bakkum in de tweede helft van de twintigste eeuw
2005 Cronenburg. Een mysterieuze parel in het landschap
1978-2007 Jaarboeken 1 tot en met 30
De werkgroep heeft ook een bijdrage willen leveren aan de bewustwording van het Castricumse natuur- en cultuurhistorisch erfgoed door het uitbrengen van fiets- en wandelroutes. In 1999 verscheen de eerste fietsroute ‘ Een rondje rondom Castricum’, die het buitengebied rond de kern bestrijkt. Twee jaar later volgde de ‘Sint Aagtendijkroute’, een fietsroute met aandacht voor de Kennemer dijkgeschiedenis. Naar aanleiding van de CAL (Castricum-Akersloot-Limmen) fusie per 1 januari 2002 werd met een financiële bijdrage van de gemeente en in samenwerking met de oudheidkundige organisaties in Akersloot en Limmen de ‘Schulpvaartroute’ uitgebracht.
Recentelijk verscheen ook de wandel- en fietsroute ‘Op zoek naar Hilde’. Deze leidt naar de plek in de Oosterbuurt, waar het skelet is gevonden van de zo langzamerhand bekendste vrouw (Hilde) van Castricum die hier in de 4e eeuw leefde.
In het kader van het 40-jarig bestaan van de werkgroep zag ‘Een rondwandeling in de oude dorpskom’ in juni van dit jaar het levenslicht.
Jarenlang was de boerderij Cronenburg een voor velen onbekend gebouw op een afgelegen plaats in het weidegebied. Met medewerking van de beheerder, Harry van Londen, heeft de werkgroep twee openstellingsdagen in 2005 georganiseerd en een manifestatie met optredens, rondleidingen en tentoonstellingen gehouden tijdens de Open Monumentendagen in 2006. Over de geschiedenis van deze markante boerderij en de ernaast gelegen kasteelplaats is gelijktijdig een informatieboekje uitgebracht.
Om de belangstelling voor de natuurlijke en cultuurhistorische waarden van Castricum nog meer te stimuleren, heeft de werkgroep meegeholpen aan de organisatie van de Landschapsdagen, die van 2002 tot en met 2006 werden gehouden.
Vanaf 2005 levert Oud-Castricum, evenals de vereniging Oud-Akersloot en de stichting Oud-Limmen, een aantal keren per jaar de kopij met foto’s voor de rubriek ‘ Langs de Schulpvaart’ in het Nieuwsblad voor Castricum. De werkgroep levert daarbij ook voor dezelfde krant van tijd tot tijd een bijdrage voor de fotorubriek Zo was ’t, zo is ’t nu.
Eenmaal heeft de werkgroep zich laten verleiden om mee te werken aan de publicatie van een volkomen onwaar bericht. Dat was eind maart 2003. Er stond toen in de krant dat in het duingebied een nog niet bekende bunker was ontdekt, waarin een oude motorfiets en een grote hoeveelheid wapens met munitie waren gevonden. Deze vondsten zouden op 1 april te bewonderen zijn in De Duynkant en uiteraard was dat een grap. Veel mensen kwamen echter een kijkje nemen, inclusief een cameraploeg van TV Noord-Holland.
In 1978 werd een voorzichtig begin gemaakt met de uitgifte van het eerste jaarboekje, dat uitgroeide tot een vast handelsmerk van de werkgroep. Het jaarboekje, dat inmiddels jaarboek wordt genoemd, is al dertig keer verschenen met een grote verscheidenheid aan onderwerpen.
Jaarboek 30, pagina 58
Jaarboeken
Het was Simon Zuurbier die in 1977 voorstelde om een jaarboekje te gaan uitgeven. De bedoeling daarvan was tweeledig. In de eerste plaats opende het de mogelijkheid tot het publiceren van de resultaten van het historisch en archeologisch onderzoek. Daarnaast was het een jaarlijks geschenk voor de donateurs.
Vanaf het eerste nummer is ernaar gestreefd om de lay-out en indeling zoveel mogelijk te handhaven. Terugkerende rubrieken zijn onder andere de beschrijving van een stamboom van een Castricumse familie, Castricum 100 jaar geleden en de kroniek. Daarnaast werd diverse keren in de rubriek ‘Wie was … ‘ het leven belicht van een markante inwoner. Allerlei onderwerpen als archeologie, een straat, onderwijs, stolpboerderijen of een Castricumse vereniging werden behandeld. Door het grote aanbod van artikelen, die vaak vele pagina’s in beslag namen, is de omvang van het jaarboekje stevig toegenomen. Bevatte het eerste boekje uit 1978 nog 24 pagina’s, de tiende uitgave in 1987 omvatte met 52 pagina’s een ruime verdubbeling hiervan. Sinds het 25e jaarboekje tellen de uitgaven maar liefst 96 pagina’s. Om die reden zei Maarten Schenk, directeur van het Regionaal Archief Alkmaar, bij de presentatie van de 28e uitgave in 2005, dat je absoluut niet meer mocht spreken van ‘jaarboekje’ en stelde daarbij voor het vanaf dat moment steevast ‘jaarboek’ te noemen.
Ook wat betreft formaat en uitvoering van de omslag is continuïteit betracht. Voor de omslag werd tot en met 2001 een grijs/wit gewolkte achtergrond aangehouden met de afbeelding van de kaart ‘De Heerlykhyd van Castricum’. Daarop kwam een tekst in een goed zichtbare kleur. Ter gelegenheid van het 25e jaarboekje werd voor het eerst gekozen voor een gekleurde omslag, die werd voorzien van dezelfde kaart. Ook werden in dat jubileumnummer enige foto’s in kleur afgedrukt.
De omslag is sinds het 25e jaarboekje niet veranderd, met dien verstande dat voor de tekst steeds een andere kleur is gekozen.
Het is ook al sinds jaar en dag een goede gewoonte dat aan de presentatie van een nieuw jaarboekje een feestelijk tintje wordt gegeven. Deze wordt zoveel mogelijk gehouden op een plek die verband houdt met het hoofdartikel van dat jaar. Dat geldt meestal ook voor de persoon aan wie het eerste exemplaar wordt uitgereikt. Zo vond in 2001 de presentatie plaats van het 24e jaarboekje, waarin het strandleven centraal stond, in het toen nog geheten restaurant ‘De Stranderey’ aan het strandplateau en werd het eerste boekje overhandigd aan strandvonder en voormalig paviljoenhouder Thijs Bakker.
De werkgroepleden verzetten elk jaar veel werk om de exemplaren in te pakken en te bezorgen bij de donateurs. Dit gebeurt altijd in de tweede helft van oktober.
De redactie werd vanaf 1977 gevormd door Frans Baars, Niek Kaan en Simon Zuurbier.
Hans Boot voegde zich daarbij in 2002. Frans Baars overleed in 2003, waardoor een belangrijke steunpilaar aan de werkgroep ontviel.
Met behulp van moderne computerapparatuur heeft de werkgroep zich er de laatste jaren op toegelegd om steeds meer informatie te digitaliseren. Zo zijn de meeste foto’s, stamboomgegevens en de bibliotheek ingevoerd, waardoor allerlei zaken gemakkelijker en sneller zijn op te zoeken.
De werkgroep heeft zich ook bezig gehouden met het goed opslaan van archiefstukken in zuurvrije mappen.
Naast deze activiteiten is educatie een belangrijk begrip binnen de werkgroep geworden. Dit houdt onder meer in dat de Castricumse scholen worden betrokken bij de activiteiten van Oud-Castricum
Jaarboek 30, pagina 59
door het geven van rondleidingen en het vertonen van films of dia’s. Ook is er verschillend educatief materiaal ontwikkeld, zoals lesbrieven en leskisten.
Tot slot is er aandacht besteed aan het verbeteren van de voorlichting over de activiteiten van de werkgroep via de pers. Oud-Castricum stond de afgelopen jaren echter ook regelmatig in de belangstelling van lokale of regionale radio- en televisiezenders.
Bestuur en leden
Het bestuur bestaat vanaf de oprichting uit zes personen, waarvan de voorzitter, secretaris en penningmeester het dagelijks bestuur vormen. In al die 40 jaar heeft de werkgroep in feite slechts vier voorzitters gekend. Ger van Geenhuizen spant daarin de kroon door 17 jaar de voorzittershamer te hanteren. Ook Simon Zuurbier is een lange periode voorzitter geweest. Voor zijn aantreden heeft hij ook nog eens 20 jaar de functie van penningmeester vervuld.
Wat de functie van secretaris betreft zijn er nog minder wisselingen van de wacht geweest. Niek Kaan heeft het secretariaat 25 jaar vervuld, waarvan 4 jaar gecombineerd met het penningmeesterschap.
De werkgroep heeft momenteel (in 2007) circa 30 leden, die drie keer per jaar in vergadering bijeen komen. In deze vergaderingen wordt naast de algemene onderwerpen de stand van zaken van de specifieke groepsactiviteiten behandeld. Voor elke activiteit, die meestal binnen een werkgroepje wordt uitgevoerd, is een trekker benoemd.
Deze zijn (in 2007):
- Archeologie (Rino Zonneveld)
- Public Relations (Hans Boot)
- Financiën (Hans Ebels)
- Educatie (Cor Smit)
- Archiefbeheer (Peter Levi)
- Archiefonderzoek (Simon Zuurbier)
- Foto/filmwerkgroep (Loek Zonneveld)
- Jaarboek (Simon Zuurbier)
Daarnaast participeert de werkgroep in de regionale werkgroep Oer-IJ en in de plaatselijke Monumentenraad.
Om de saamhorigheid tussen de leden extra te vergroten wordt elk voorjaar een excursie georganiseerd met een historisch thema.
1973 Derk van Deelen
1973 Niek Steeman
1985 Klaas Veldt
1994 Piet van der Kamp
1996 Eldert Kortenoever
1999 Tiny Bakker-van der Wolff
1999 Ger van Geenhuizen
2000 Wil Steeman
2003 Frans Baars
2005 Jaap Stuifbergen
Donateurs
De bijdragen van een groot aantal trouwe donateurs vormen al jaren een onmisbare bron van inkomsten voor de Werkgroep Oud-Castricum. Bij de oprichting ging het weliswaar nog om enkelen, maar vooral na de ingebruikname van De Duynkant in 1973 groeide het aantal gestaag. In 1977 konden er 120 donateurs worden geregistreerd. De werkgroep ontving in die tijd ook een belangrijke
(tekst loopt verder op pagina 60, onder dit overzicht)
Voorzitters
1967-1974 Klaas Veldt
1974-1991 Ger van Geenhuizen
1991-2003 Simon Zuurbier
2003-2007 Piet Blom
Secretarissen
1967-1992 Niek Kaan
1992-2000 Wil Steeman
2000-heden (2007) Antoinette van Boxtel
Penningmeesters
1967-1971 Niek Kaan
1971-1991 Simon Zuurbier
1991-1993 Piet van der Kamp
1993-1993 Wim Visser (januari tot september)
1993-2007 Max Schiermann
vanaf 2007 Hans Ebels
Jaarboek 30, pagina 60
bijdrage door een legaat uit de nalatenschap van de destijds bekende Castricummer J.L. Pfundt. Dat maakte het mogelijk om in 1978 het eerste jaarboekje uit te geven. Besloten is om dat aan de donateurs te verstrekken tegen een bepaalde minimumdonatie. Deze bedraagt nu (in 2007) 12 euro. Op dit moment (in 2007) heeft de werkgroep zo’n 1260 donateurs. Aansluitend op de verschijning van het jaarboek organiseert de werkgroep elk jaar in november een avond voor haar donateurs, waarop één of meerdere sprekers een historisch onderwerp behandelen.
Slotwoord
De Werkgroep Oud-Castricum was de eerste historische vereniging, die in de regio werd opgericht. Dankzij de medewerking van enthousiaste en bevlogen vrijwilligers, de financiële steun van de gemeente en de vele donateurs is een goede organisatie opgebouwd en een mooie accommodatie verworven. Ons Historisch Informatie Centrum voorziet in een behoefte. Voor de beschikbare gegevens en de grote hoeveelheid foto’s en kaarten bestaat veel interesse en vaak wordt daar nog nieuw materiaal aan toegevoegd.
De werkgroep wil er nog steeds zijn voor de plaatselijke gemeenschap en blijft werken aan een ’toekomst voor Castricums verleden’.
Hans Boot
Bronnen:
- Archiefstukken Werkgroep Oud-Castricum
- Op zoek naar Castricum’s verleden, 1992.
Met dank aan:
Arend Bron, Niek Kaan, Ernst Mooij, Loek Zonneveld en Simon Zuurbier.
