Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

Jaarboek 8, pagina 8

Fragmenten uit een dagboek

Oorlogsdagboek van de kapelaans te Castricum. — Oorlogsdagboek van de kapelaans te Castricum: het originele dagboek dat in het Regionaal archief in Alkmaar ligt met daarboven de transcriptie die ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding uitgegeven is door de Werkgroep Oud-Castricum. Collectie Werkgroep Oud-Castricum. Toegevoegd.

Op 6 maart 1942 zijn 3 kapelaans van de Romms-Katholieke Parochie St. Pancratius een dagboek gestart over de oorlogsjaren.
De auteurs waren F. Holthuizen, F. Verheul en J. van der Zalm. Verheul heeft het einde van het dagboek niet kunnen meemaken, aangezien hij in december 1942 geëvacueerd werd naar Amsterdam, waar hij in de Vondelkerk tot kapelaan benoemd werd. Holthuizen en Verheul hebben het boek tot enige maanden na de bevrijding tot de val van Japan voortgezet. Dankzij dit voor Castricum unieke document is het mogelijk om ons zo vele jaren na die verschrikkelijke oorlog een beeld van die tijd te vormen.

Het geeft een opsomming van vaak schokkende gebeurtenissen, misdaden begaan door een totalitair Nazi-regiem.
Niet genoeg kan de nadruk gelegd worden op wat mensen in hun drang naar macht vermogen.

Het boek was te uitgebreid om in zijn geheel opgenomen te worden.
De woordelijk opgenomen fragmenten geven de belangrijkste gebeurtenissen weer.

De samensteller, F. Baars

Fragmenten uit het dagboek van de rooms-katholieke pastorie te Castricum uit de oorlogsjaren 1940-1945

1e Jaargang

6 maart 1942
Als Hebdomodarius open ik dit dagboek. De indruk heeft zich in ons gevestigd, dat de oorlog althans in Europa zijn einde nadert.
Europa rekent op de vrede in september. Spannende dagen naderen, daarom openen wij een dagboek, zowel voor onszelf om later de gebeurtenissen te kunnen reconstrueren, als voor anderen, die interesse hebben voor wat zich in deze benarde tijden in de brein van een paar kapelaans afspeelden. In het Oosten gaat het slecht, Singapore viel een week of drie geleden, vandaag viel Batavia. O Engeland, wat onderschat je de Japanner. Vrijwel zonder hulp kan het dappere Indische leger het nooit winnen, ik heb al een weddenschap lopen, dat op 23 maart Java is gevallen. Arme missie!! Voorspellingen doen nog steeds de ronde. Gisteravond hoorde ik nog van een horoscooptrekker, die 6 jaren geleden de oorlog van 6 mei 1940 had voorspeld toen ook al heeft voorzegd, dat er in aanstaande mei een bloedige opstand in Amsterdam zou ontstaan waarbij de paarden tot de enkels in het bloed zouden lopen op de Dam. Als het maar waar is …

7 maart
Het wordt hopeloos, vliegtuigen zijn er haast niet. Ze kunnen het beter opgeven. Laat Engeland en Amerika het nu zelf maar eens opknappen.

8 maart
Er is groot gebrek aan kolen. Transportmoeilijkheden, geen benzine, geen goederenwagens, grote rivieren bevroren. In de Jordaan worden de deuren bij gebrek aan brandstof gesloopt.

10 maart
Mussert spreekt voor de radio. Hij wijst er op, dat het Nederlandse Rijk bezet is. Moederland door Duitsland, Oost-lndië door Japan. West-Indië door Amerika. Het zingen van het Wilhelmus deed mij op dat moment pijn.

11 maart
Een Engels vliegtuig op terugreis naar huis moest het boven Beverwijk begeven. De noodlanding gebeurde op het land van een NSB-er.

21 maart
Deze week werd van Ginhoven wegens spionage gefusilleerd. De dominee uit Castricum was 1 uur bij hem.

26 maart
Bordjes “Verboden voor Joden” mogen niet in de katholieke instellingen opgehangen worden en verenigingen mogen zich niet aansluiten bij de Cultuurkamer. Er woedt een zware strijd met de doktoren. Van het topcomité bestaande uit 8 personen zijn er 5 gearresteerd maar het comité vult zich zelf weer aan. De strijd gaat tegen de oprichting van de artsenkamer. Wij hebben een sinaasappel met zijn allen gedeeld. Dokter Leenaers kreeg ook een stukje. Onze enige kip legt om de 2 dagen een ei!

28 maart
Het werk aan de toren van 90 meter hoog, die voor de Duitsers moet worden gebouwd, is stopgezet. Waarom? Er wordt in ernst verteld, dat er parachutisten zijn gedaald in de buurt van Alkmaar, Haarlem en Den Haag.

31 maart
Voor het personeel van de PWN en PEN werd er in Haarlem een groot appèl gehouden. Bedoeling van de vergadering: de zegeningen van de Nieuwe Orde. Onder de verschillende toespraken toonden de arbeiders tekenen van verkoudheid. Onder de toespraak van een Duitser was het doodstil, men kon hem toch niet verstaan.

6 april
De inspecteur van de Marine Lazaretten van het Westelijk front heeft op bezoek in Heiloo gezegd: De verliezen in Rusland zijn zeer groot. De Engelse invasies zijn van weinig betekenis. Essen is flink gebombardeerd. Veel doden. De fabrieken van Krupp zijn moeilijk te kwetsen. Een haag van afweergeschut omgeeft de fabriek. Langs de weg veel militair verkeer. Strandpaviljoen Armeria moet verdwijnen. De bouw van de 100 meter hoge toren in de duinen gaat weer door.

13 april
De vliegvelden op Schiphol, De Koog en Bergen zijn door de Duitsers onklaar gemaakt door middel van betonnen palen. Collega v.d. Zalm ontving een kaart: “Verboden voor Joden” om op te hangen in het Jeugdhuis. Hij hangt nu op zijn kamerdeur.

Jaarboek 8, pagina 9

*afb. 1 Hotel Armeria dat tijdens de oorlogsjaren werd afgebroken.*

18 april
De richtingborden worden weggehaald in de kuststreek.

19 april
De strijd tegen het streven van het Nationaal Socialisme is nog steeds niet geluwd. In een herderlijk schrijven hebben de bisschoppen van Nederland sterk geprotesteerd tegen de onbarmhartigheid van de Jodenvervolging. Het grote gevaar van de Arbeidsdienst werd scherp in het licht gesteld, met de ernstige vermaning aan de ouders om hun kinderen er niet heen te sturen.

20 april
Een plaatselijk NSB-er heeft een poging gedaan om de pastoor, het hoofd van het schoolbestuur, over te halen reclameplaten van de Nationale Jeugdstorm in zijn school op te hangen. Geen succes.

23 april
in het parochiearchief is een beschrijving gevonden van de veldslag te Castricum tussen het Russisch/Engelse leger tegen de Frans/Bataafse troepen in 1799 geschreven door pastoor Bommer.

28 april
De NSB-sche kameraadskes hebben de raad gekregen zich uit de kuststrook te verwijderen. 2 Kameraadskes hebben zich ter zake van zenuwen bij dokter van Nievelt gemeld. Diverse aanplakbiljetten van de NSB worden door de eigenaars verwijderd zogenaamd wegens de schoonmaak. Angst voor de landing van de Engelsen, of voorbereiding voor 10 mei, als de NSB de macht in handen krijgt? De NSB-ers schijnen bewapend te zijn.

1 mei
Er komen veel soldaten in het dorp. De Christelijke school op Bakkum is bezet, alsook een koloniehuis. Er staan kanonnen op de duinen te Bakkum.

5 mei
Bergen aan Zee is ontruimd. Evacuatie is aan de orde van de dag. In Egmond zijn gisteren vijf mensen bij de Gestapo ontboden, boterhammen en een verschoning meenemen! Enkele NSB-ers zijn vertrokken.

8 mei
Een Castricummer is in Lübeck gedood bij een bombardement, zijn naam is Beentjes. De Castricumse NSB-ers zijn naar Mussert geweest met het doel gevangenname te vragen van enkele eerzame Castricummers.

9 mei
Er is een ontzagwekkend aantal arrestaties verricht. Alleen in Utrecht al 70. Wie van enige betekenis is, wordt gearresteerd. De burgemeester en commissaris van politie te Velsen zijn spoorloos verdwenen. De burgemeester van Beverwijk is na een dag arrest weer thuisgekomen. (Later ontslagen en toen weer gearresteerd).

10 mei
Het is nu 2 jaar geleden, dat de Pruis Nederland is binnengevallen. Tot nu toe is het niet gelukt de Nederlanders te winnen voor de Nieuwe Orde. Wanneer er een nieuwe gemeenschap moet komen dan zullen we die zelf in vrijheid opbouwen, maar dan op Christelijke grondslag. Een nieuwe orde kan geen vrucht zijn van geweld, slavernij en gijzeling.

11 mei
De Duitse knecht Anton Mussert is vandaag jarig. Op zich is dit feit te onbenullig voor ons dagboek. De omstandigheden waaronder dit feest gevierd wordt, wettigen om er melding van te maken. Door het lot zijn uit de elf provincies elf NSB-ers gekozen, die aan tafel genodigd zijn door Mussert. Wat grootmoedig! Zullen ze zelf hun bonnen mee moeten nemen? Was Anton niet zo dik dan kon hij in de schaduw staan bij zijn führer.

23 mei
Bakkum heeft veel soldaten. Paarden en mannen ingekwartierd. Tentenkamp bezet. De rijwielpaden naar Beverwijk en Egmond zijn grondig vernield. Op het huis van de weduwe Twisk een ballon gedaald uit Engeland. Dat land bestaat dus nog.

24 mei
In IJmuiden wilden 13 officieren in een botter naar Engeland vluchten. Ze zaten in het vooronder verborgen. Er was verraad, want juist die botter werd onderzocht. Ze kregen schoppen — volgens ooggetuigen — en later de kogel, ook de bemanning van het schip.

26 mei
De krant zegt, dat Duitsland de vernietigingsslag heeft beëindigd in de buurt van Charkow en de Russen moeten ook al zo winnen. Ra, ra …

30 mei
Een vooraanstaand “partijman” heeft beweerd, dat de lijst van gijzelaars van iedere plaats bestaat uit degenen die bij strafmaatregelen de wacht hebben moeten houden. Een pijnlijke zaak voor collega Verheul, die in de loop van deze winter in een wacht van 12 tot 2 uur wacht heeft moeten houden in de duinen. Ter opluchting meldde genoemde man er bij, dat uitgezonderd waren NSB-ers en priesters. Twee Gestapomannen hebben enige uren in het bevolkingsregister in het raadhuis gezocht.

1 juni
Men wordt aangehouden. De portemonnaie wordt nagezien. Voor iedere koperen cent krijgt men 1 gulden boete.

5 juni
Heydrich is verhuisd naar de Germaansche hemel. Gratias! (red: Dank u wel!) Gedurende enkele nachten heeft een geweldige overtocht plaats van Engelse vliegtuigen. Met duizenden. De Amerikaanse zijn er nog niet bij. Keulen en Essen zijn flink geraakt. Volgens zeggen is de grote houten stellage in de duinen van Noord Bakkum gebouwd als peilstation voor vliegtuigen.

11 juni
Duin en Bosch moet ontruimd worden, beroering in het dorp. Ook de Eenheid en Antoniushoeve. De Heilooërs gaan naar Heiloo terug, een ander deel gaat naar “Voorburg” bij Vught.

Jaarboek 8, pagina 10

De echte Duin en Boschers worden over 6 a 7 huizen verdeeld. Wat zal er komen? Een gevangenkamp of een echt leger? Vitesse is uitgenodigd om tegen de Duitsers te spelen.

Vakantiekoloniehuis "De Eenheid" werd aanvankelijk gebruikt als legerplaats voor de Duitse troepen, later afgebroken. — *afb. 2 Vakantiekoloniehuis “De Eenheid” werd aanvankelijk gebruikt als legerplaats voor de Duitse troepen, later afgebroken.*

13 juni
Deken van Beverwijk eet vanmiddag geen groente. Dankzij de uitstekende zorgen van Stien Meyer eten wij wel groente, immer dezelfde groene.
Waar moeten de koperen centen heen? Kees de Koster weet gelukkig een gaatje.

16 juni
In Amsterdam stond op een schutting geschreven: Rotterdam-Keulen 1-1. Het mijn en dijngevoel gaat er lelijk op achteruit. In de RK meisjesschool, Jeugdhuis (buit: 3 biljartballen) bonnen gestolen in de Geelvinckstraat, in de Nuhout v.d. Veenstraat etc. etc. Philips uit Eindhoven zorgt voor miswijn, hij levert gloeilampen aan Spanje, zij de wijn. Castricum heeft nog steeds geen burgemeester. 5 Personen zouden geweigerd hebben.

19 juni
Cor Spaanse heeft een brief van een kennis uit Keulen ontvangen: “Het bombardement op Keulen is ‘viel schlimmer’, dan dat van Rotterdam. Dan is het bepaald 2-1 geweest. Sebastopol wordt zwaar bedreigd. Tobroek wordt door Rommel bedreigd. De oorlog is nog lang niet afgelopen. Het nageslacht gelieve te onthouden, dat de Nederlanders vanaf 12 juni hun ontbijt moeten verorberen zonder daarbij te genieten van hun ochtendkrantje. Alle ochtendbladen (bestaand uit een enkel vel) zijn opgeheven. De pastorie zonder aardappelen!

20 juni
Duin en Bosch is leeggekomen. Wordt het een munitiedepot? Vandaag cirkelden er urenlang vliegtuigen boven.

5 juli
Deze week mocht Castricum zijn nieuwe burgemeester krijgen; bankbediende W. Masdorp, lid der NSB – stamboeknummer 33.310. Over zijn persoon weinig nieuws. De aardbeiencampagne is in volle gang, een enkele aardbei bereikt de veiling, de rest wordt verspreid per trein en fiets. De granaatwerpers hebben in de duinen proefgestoomd. Zullen zij nog eens echt gebruikt worden? Vandaag vielen meerderen flauw in de kerk. Spant het slechte eten samen met de warmte? De algemene stemming wordt down. Niemand rekent nog op een spoedige afloop. Men maakt zich op voor een ellendige winter. De nood is zover dat ik mijn geliefde kanarie (Piet geheten) een sinistere vrijheid heb gegeven. Het Jeugdhuis wordt klaargemaakt voor de gasoorlog, de brandweer repeteert.

11 juli
De Duitsers zijn de Don overgestoken, waar blijven de Don-Kozakken?

14 juli
De vervolging van de Joden is weer hevig. ’s Nachts worden de Joden vervoerd naar Polen. De angst onder hen is erg groot. Verscheidenen zijn in het water gesprongen, anderen hebben zichzelf gedood door gasverstikking. Het optreden van de Grüne Polizei is bepaald pervers.
Wij durven niet te helpen, anders worden wij op gelijke manier behandeld.

22 juli
Het is een regenachtige en waaierige zomer, geen dag schijnt de zon. Niet zo aardig, vooral nu menig Nederlander moet lopen. De Duitse Wehrmacht neemt alle herenfietsen in beslag.

8 augustus
Hoogspanning! Slechts één vraag beheerst allen: komen ze? Gauw? Dit Jaar? Opstand in Duitsland? Waar komen ze? De Duitsers intimideren ons met dikke berichten over geweldige bewapening in het Westen. Allerlei gebouwen zijn met prikkeldraad omgeven, stations en bruggen worden bewaakt. Walcheren moet ontruimd worden. Wie gedurende 24 uur een vreemdeling herbergt, moet hem opgeven. Er is in Castricum geen enkel rookartikel meer te krijgen. Niet iedereen is overtuigd van Engelands overwinning. De successen aan de Kaukasus zijn toch wel erg groot. Dit zal toch niet allemaal tactiek zijn?

17 augustus
Er zijn weer 5 gijzelaars doodgeschoten. Vooraanstaande landgenoten. Razernij in Nederland. Gandhi en Nehroe zijn gearresteerd. Mag er alleen op vergunning gereisd worden? De treinen zijn overvol. Een jongeman, die te werk werd gesteld in Duitsland was van de honger teruggekomen. In Haarlem werd hij achternagezeten door de Grüne Polizei. Hij struikelde, als een konijn werd hij neergeschoten. De moordenaar stak na afloop rustig een sigaret op. Beschaving! De ooggetuigen wonen in Castricum. De tweede grote toren kan niet afgebouwd worden wegens gebrek aan materialen, het is in Keulen gebombardeerd.

19 augustus
Drie robuuste jongens uit Castricum zijn zondag jongstleden in Amsterdam gearresteerd door de Grüne Polizei.

29 augustus
Onze nieuwe burgemeester is vandaag geïnstalleerd. De NSB-vlag wapperde van de toren van de Protestantse kerk (gemeentetoren) en van het raadhuis. Bij al die ‘gebeurlijkheden’ was geen mens op straat. Het was gloeiend heet. De ouders lieten de kinderen met tobben water spelen; als ze maar niet op straat gingen. Van de genodigden waren alleen de NSB-ers en de ambtenaren gekomen. Ontbraken: doktoren, pastoor, dominees, notaris en vele anderen. Bij de opening van het kringhuis is gesproken door Herbschleb, plaatselijk leider der partij: “Geestelijken en doktoren zijn hier in Castricum de aanstokers van het verzet. Hier moet worden opgetreden”.
De eenpansmaaltijd is mislukt. De 60 WA-mannen zaten met het eten – en dat in deze tijd! Kinderen werden van de straat gehaald, sommige ontvluchten, bang dat er vergift in zat.

31 augustus
De strijd om Stalingrad duurt voort. Als ze de stad hebben, zal Hitler wel weer eens spreken, dat is al 3 maanden geleden. Amerika wordt wakker. Zes van de Salomonseilanden zijn heroverd.

6 september
In de kuststrook (5 km) mag niet meer getelefoneerd worden.

Jaarboek 8, pagina 11

*afb. 3 Bij de installatie van burgemeester Masdorp.*

19 september
In Castricum zijn 25 jongemannen opgeroepen voor de Arbeidsdienst in januari aanstaande.

24 september
De vreselijke bombardementen op Duitse steden duren voort. Düsseldorf moet op 10 september al heel erg getroffen zijn. Bijna dag en nacht gaan er vliegtuigen. Woensdagmiddag zijn de Hoogovens geraakt.

Er waren 7 doden. Ook Castricum heeft zijn eerste katholieke oorlogsslachtoffer, namelijk Cor Tromp uit de Pernéstraat.

26 september
Woensdag is er een vergadering van de NVD. De ambtenaren van de gemeente kregen een brief, waarin stond: wie weg blijft, toont de eisen van de moderne tijd niet te begrijpen met de consequenties vandien. We schijnen een slavenvolk te zijn geworden.

10 october
Heel Castricum praat over evacueren. Naar Zutfen wordt gemompeld. Eerst vrijwillig dan gedwongen. In 3 uur tijd zou Castricum leeg kunnen zijn.

15 october
Er moet een zeer groot aantal Castricummers naar Duitsland. Speciaal degenen, die voor zichzelf of voor de handel verdacht worden van smokkelen, of degenen, die geen groenten aan de veiling leverden. Praktisch zeker dat we moeten evacueren.
Naar Drente en Friesland. Waar zullen we over een maand zijn? Hoera, we moeten weer kabelen. Er zou weer een kabel doorgesneden zijn (De storm zal het wel gedaan hebben). Van 8 uur ’s avonds tot 8 uur ’s morgens moeten er telkens 80 man lopen, voorlopig 4 weken. Speciaal zal de burgemeester nemen degenen “die zo’n haat ten opzichte van hun evennaaste hebben, dat ze hun steentje aan den armen weigerden bij de Winterhulpcollecte”. Het eerst moest dinsdagavond lopen een zeker iemand, die de burgemeester als volgt te woord stond: “s.d.m. (red: sodemieter) op met die rotzooi”.

17 october
Het is thans zeker, dat we weg moeten.

19 october
Dr. Leenaers, arts te Castricum heeft vandaag zijn ontslag gehad als gemeentearts. De burgervader vroeg hem waarom hij niet groette? “Ik erken alleen burgemeesters, die door de koningin benoemd zijn”. Onverschrokken en onverdroten getuigt onze dokter voor het vaderland. Tot voorbeeld van ons nageslacht willen we even wijzen op de grote naastenliefde, die door de dokter wordt beoefend. Honderden zakken aardappelen en graan zijn door hem opgekocht voor arme arbeiders. De spanning in ons dorp groeit met dag en uur. Zullen we evacueren en waarheen? Geheel Castricum zal ontruimd worden. Alleen boeren en tuinders mogen blijven.

23 october
Twee ambtenaren komen de pastoor onder geheimhouding meedelen, dat de evacuatie officieel vast staat. De pastoor gaat de burgemeester polsen. Hij zal nu voor het eerst kennis maken met de NSB-burgemeester … Een zware gang …

30 october
Geruchten dat de evacuatie niet door gaat.

31 october
De burgemeester komt op de pastorie mededelen, dat de evacuatie niet door gaat.

6 november
De spanning van de evacuatie was gedaald, maar laait nu weer op. Heerenveen zegt men.

8 november
Enkele huizen bij den Papenberg moeten ontruimd worden onder andere het huis van de familie Heere en van Ant en Trijn Stuifbergen. Bij drukker Nagengast zijn de evacuatiebulletins om 2.30 uur ter perse gegaan. Op een bijeenkomst om 3.00 uur worden de HH Nielen, Louter en de Nijs, personeel van het gemeentehuis gemist. Evacuatie voorbereiden?

Volgens Nielen zullen morgen de bulletins opgehangen worden, ’s middags om 13:30 uur.

9 november
In de scheerwinkel van Moeder Griet lopen rond de middag de buren van de pastorie te hoop om daar het bevelschrift te lezen. Evacuatie gaat niet door! (18:00 uur)

10 november
De evacuatie gaat wel door; vóór 30 november moeten de zogenaamde misbaren vertrokken zijn.

11 november
Als plaatsen waar we de woontenten zullen moeten opslaan, worden genoemd Onstwedde en Nieuwe Schans. Oude- en Nieuwe Pekela en Vlagtwedde. In mijn geest een saai en spookachtig gebied.

13 november
Bekendmaking van de evacuatie.

Jaarboek 8, pagina 12

24 november
Dagelijks worden huizen gevorderd, vooral Bakkum en Beverwijkerstraatweg.

28 november
Enkele huizen en boerderijen worden binnenkort afgebroken. Alle boerderijen van de Brakersweg (vanaf de Kooiweg). Enkele huizen op de Beverwijkerstraatweg en de Oosterbuurt. Dominee Seulijn moest eerst zijn huis uit, later weer niet, toen weer wel. Ging er uit met zijn inboedel en moest het weer terugbrengen. Hij trok zich dat zo aan, dat hij ’s nachts is overleden. Meeleven en woede in het dorp. Hoogovens weer zwaar gebombardeerd.

12 december
Deze week gingen meerdere boerderijen tegen de vlakte. Dr. Leenaers mag blijven.

Afbraak in volle gang, Beverwijkerstraatweg 120. — *afb. 4 Afbraak in volle gang, 1943, Beverwijkerstraatweg 120.*

*afb. 5 Vele boerderijen gingen tegen de vlakte, dit is de sloop van die van de familie Al aan de Alkmaarderstraatweg.*

*afb. 6 Een dergelijke ontruimingsbevel werd door vele Castricummers ontvangen.*

Nieuwjaar 1943
Nieuwsjaarsreceptie zonder sigaar en koekjes.

16 januari 1943
De evacuatie van Castricum gaat met bekwame spoed verder. Binnen 2 x 24 uur moet men zijn huis verlaten hebben. In Amsterdam zijn honderden magazijnen en opslagplaatsen leeggehaald zoals De Bijenkorf, Gerzon en dergelijk, de voorraden gaan naar Duitsland. Het personeel komt vrij en wordt ook naar Duitsland gestuurd. Schmidt heeft weer gesproken: “Alle intellectuelen moeten ook maar eens leren werken”, ze moeten naar Duitsland.

23 januari
Allerlei geëvacueerden komen terug.

27 januari
Langs heel de kust worden met koortsachtige haast zware bunkers gebouwd.

30 januari
Vrijdagavond moesten zich weer jongemannen voor arbeidsdienst op het gemeentehuis meiden. Het Duitse leger bij Stalingrad is van 330.000 tot 5.000 man geslonken. Berlijn werd twee keer gebombardeerd. Het 8e leger is na de verovering van Tripoli Tunis binnengerukt.

9 februari
Generaal Seyffardt, leider van het Nederlandse Legioen is in Den Haag vermoord. Studenten worden gearresteerd, meest jongemannen van 17-25 jaar, ze gaan naar Vught. De Russen rukken aan alle kanten op, Charkov en Rostov gevallen.

17 februari
De club, die zondag tegen Vitesse moest spelen, arriveerde 3 kwartier te laat. Wat was er aan de hand? Het Sperrgebiet was ingegaan. Castricum is slechts te betreden met een Ausweis. Sinds enige dagen moeten we om 10 uur ’s avonds binnen zijn. Het gerucht gaat, dat dokter Leenaers binnen 2 weken Castricum moet verlaten. Hij protesteert in Den Haag.

20 februari
Dokter Leenaers de held van Castricum is nu — zij het eervol — ontslagen. Hij moet evacueren. Hij gaat naar Heiloo. Het nageslacht zij vermeld, dat hij zich zeer dapper heeft gedragen.

5 maart
Een Engels vliegtuig heeft de bunkers bij de Brakersweg beschoten, ’s Nachts vliegen grote eskaders Engelse vliegtuigen over om Duitsland te bombarderen. De lucht is vol zoeklichten en geronk van motoren.

Jaarboek 8, pagina 13

2e Jaargang

6 maart 1943
Wij zijn allemaal enigszins bedrukt over ’t lange en gruwzame en onheilspellende en niet te voorziene verloop van de oorlog.

10 maart
Verschillende Castricummers mogen terugkomen. De hele evacuatie is een onding. Langs de weg wordt niet gecontroleerd en aan het station ook niet altijd.

24 maart
3 Meisjes zijn in het sperrgebiet aangehouden zonder ausweis. Straf: gedurende 2 uur het gemeentehuis schoonmaken.

27 maart
De Nederlandse artsen zijn in volle oorlog met de Artsenkamer. Zij weigerden medewerking en hebben bijna allen hun baan er aan gegeven. Overal is het woordje “arts” op de borden aan de deur verwijderd, zodat men alleen ziet staan: oog, oor, keel- of zenuw-. Dokter Nievelt mocht een overledene niet doodverklaren, dat moest een andere arts nu doen.

29 maart
Gerucht: Dokter Leenaers zou zijn opgepakt.

30 maart
Dokter Leenaers, Barnhoorn en Hoekstra zijn opgepikt. Bevolkingsregister van Amsterdam is afgebrand dankzij verklede WA- en politie.

31 maart
De kerkklok luidt voor het laatst. Hij wordt weggehaald. Gerucht gaat, dat in Bakkum “Mongolen” ondergebracht worden. Afschuwelijke verhalen doen onder de bevolking de ronde over ongedierte, lange messen, kinderroof en dergelijke.

1 april
Gisteren haalde Kees de Ausweis van de pastoor, “Sperrgebiet” was doorgestreept. De onze kon hij niet krijgen, daar Kees de identiteitskaart niet bij zich had. Afgesproken werd, dat ik naar de kommandant zou stappen. De Winterhulpgift zou slechts in uiterste noodzaak gegeven worden.

2 april
Er geweest. Ortskommandant, jonge welwillende man. “Zo weinig mogelijk mag in ’t sperrgebiet”, zei hij. Hij nam alle paperassen mee, gaf de mijne terug, ,,’t sperrgebiet” er op, maar de Pfarrer dat kon niet. “Nu geeft u zeker wel iets voor de Winterhulp?” “Als dat nötig is”. Hij lachte: “Erg nötig voor arme mensen” enzovoorts.
Ik zei: “Ik bedoel in andere zin”. Hij bleef maar staan. Door zijn snedig en vrolijk antwoord was het ijs helaas teveel gebroken; bovendien miste ik de woordenkeus om ’t op waardige wijze te weigeren. Hij had mij fatsoenlijk ontvangen en een stoel gegeven. Ik zei toen: “Omdat u dit gegeven hebt, zal ik u wat geven” en heb een gulden betaald. Die gulden ging er niet in, toen zei ik: “Het is toch blijkbaar niet nötig, hij is al vol”. Toen zei hij: “Er zijn nog meer bussen.” Hij houdt van humor. Het allerergste is, dat dit geschiedt is in aanwezigheid van twee getuigen, vermoedelijk NSB-ers. Het Nederlandse volk moge het mij vergeven, als ik niet principiëel gehandeld heb. Men denke zich echter de bovengeschetste psychologische situatie in en oordele pas daarna.

3 april
De klepel van de klok is niet meegegaan en wordt als een relikwie bewaard. Leenaers heeft tandenborstel, scheergerei en vitaminen gevraagd. Hij zit in cel Weteringschans.

5 april
De doktoren hebben een ultimatum gekregen, dat ze voor 7 uur zaterdagavond hun naambordjes weer moeten ophangen. Zo niet, dan zouden er 10 (volgens anderen 100) gefusilleerd worden. Ze zijn hiervoor gezwicht. Er zijn, naar men zegt, 200 artsen gearresteerd.

12 april
Vanmiddag zijn enkele hoge functionarissen van de NSB op het raadhuis geweest om inlichtingen in te winnen over 7 mensen. Men vermoedt, dat het in verband staat met dokter Leenaers. Het kunnen ook aspirant-gijzelaars zijn.

16 april
Geruchten over terugkeer van een deel van de Castricumse bevolking. Wij hebben een concurrente ontdekt. Ook een journaliste. Vrouw Stuifbergen op de Achterlaan, die voor haar zoon in Afrika alle gebeurtenissen te boek stelt. In 1950 zullen de beide boeken vermoedelijk tesamen worden uitgegeven. Een ei kost in Castricum 0,90 en in Amsterdam 1,20 gulden.

30 april
Grote verslagenheid in Nederland. Heel onze weermacht zal in krijgsgevangenschap worden weggevoerd. Geruchten over relletjes. In Castricum betreft het 200 man. De Hoogovens staakt, ook het Gasbedrijf en de Waterleiding in Alkmaar staakt. We moeten om 8 uur binnen zijn, wie nog buiten is, wordt beschoten. Politiestandrecht is afgekondigd. Wie deelneemt aan samenscholingen (5 man), staakt, wapens draagt, vlugschriften verspreid, zal ‘principieel’ met de dood gestraft worden.

1 mei
Verscheidene personen hebben vannacht vastgezeten. De staking schijnt in mekaar gestort te zijn.

4 mei
We moeten om 8 uur ’s avonds binnen zijn. Het zijn sombere dagen voor Nederland. Met geweld zijn de stakingen onderdrukt. Zondag zijn er 26 mensen doodgeschoten. Arbeiders van de Blikfabriek in Krommenie, van de Hoogovens en enkele mijnwerkers in Maastricht. Ook de stationschef in IJmuiden, omdat hij gezegd zou hebben, dat de Spoorwegen ook moesten gaan staken.

8 mei
Alle mannen van 18 tot 35 jaar worden opgeroepen voor Duitsland. Er duiken zeer veel mensen onder. Er stonden weer 6 doodvonnissen in de krant. Men let er al niet eens meer op.

22 mei
Vandaag gaat de held van Castricum, dokter Leenaers, naar het kamp te Vucht. Maandag is een vliegtuig laag vliegend over

Restanten van gesloopte woningen in de Tweede wereldoorlog, Beverwijksestraatweg in Castricum.

Jaarboek 8, pagina 14

Castricum gevlogen, links en rechts schietend. Geruchten over een totale evacuatie van Castricum. Een groot deel van Castricum zal worden afgebroken onder andere Geelvinckstraat, Mient, Burgemeester Mooystraat.

30 mei
Alle radiotoestellen moeten worden ingeleverd.

6 juni
Uit Vught is dezer dagen weer een parochiaan teruggekeerd, kaal geknipt, 4,5 maand weggeweest. Beschuldiging: ‘mannetje laten tekenen op ausweis, die op een Rus leek’. Hij vertelde, dat dokter Leenaers, arts te Vught er niet best uitzag.

10 juli
In Duitsland worden onze jongemannen meermalen gedwongen met Duitse meisjes op één kamer te slapen.

Invasie in Europa begonnen
In de nacht van 9 op 10 juli 1943 is de invasie begonnen op Sicilië.
Syracuse is gevallen.

11 juli
Er zijn al 70 Castricumse jongemannen naar Duitsland. De bouw van de tankgracht is begonnen. De Geallieerden zijn op Sicilië geland!

21 juli
Ook de meisjes worden opgeroepen voor werkzaamheden in Duitse fabrieken, oogsten, ateliers en gezinshulp.

25 juli
’s Middags 15:15 luchtalarm. Er is hier een Duits jagertje neergeschoten. De piloot is per parachute gered.

26 juli
Iedereen weet het, de Duce is afgezet, of afgetreden, de mensen feliciteren elkaar.

4 augustus
Geruchten over evacuatie van nog 2.000 Castricummers. Het dorp had 8.500 inwoners, nu nog 4.300. Kanonnen zijn gearriveerd, staan opgesteld op de duinen bij de Sifriedstraat.

13 augustus
Afbraak bekend gemaakt van: Vinkebaan, Onderlangs, Kramersweg, Mient, Stetweg, Schulpstet (Kalkovens), Brakersweg, 1e- en 2e Groenelaan en Kooiweg.

*afb. 8 Ook de kalkovens aan de Stetweg gingen voorgoed verloren.*

16 augustus
Afbraak is begonnen.

3 september
De Engelsen zijn geland op ’t vasteland van Italië. Na bombardementen der kustbatterijen door verdragend zeegeschut zijn ze de Straat van Messina overgestoken.

8 september
De afbraak van de Brakersweg enzovoorts is 14 dagen uitgesteld. Castricum biedt een hopeloze aanblik. Wat is het toch erg, dat verschillende Castricummers meewerken aan de afbraak van hun eigen geboorteplaats. Italië capituleert!!!!
Om 3 voor zeven werd het ons bekend door de zoon van de notaris. Het gaat als een lopend vuur door het dorp, er moeten nog wel radio’s zijn, tientallen mensen wilden het ons vertellen. Wanneer volgt Duitsland? Europa juicht. De Russen bereikten ook een prachtoverwinning, ze bevrijdden het Donetzbekken. Vandaag is de sloop van Leenaers huis begonnen, hij weet het niet.

*afb. 9 Kramersweg, zoals het er vlak voor de sloop uitzag. Het zou nooit weerkeren.*

19 september
Dokter Leenaers is vrijgelaten. Er gaan lijsten rond om hem iets cadeau te geven, een soort adhaesiebetuiging.

22 september
De lijst is bij de Ortskommandant gebracht. De lijsten zijn verbrand. De organisator loopt gevaar. In de Limburger Koerier heeft een foto van de terreuraanval op Castricum gestaan. In werkelijkheid niets anders dan de afbraak gefotografeerd. In Berlijn draait in de bioscoop ook de terreuraanval op Castricum.

30 september
De gedupeerde boeren en tuinders hebben in een suikerzoet taaltje een aanbieding gekregen om naar de Noord-Oost Polder te verhuizen. Uit verdachte bron vernomen, dat deze week de evacuatie weer verder gaat.

1 october
Intussen weer meisjes en getrouwde vrouwen opgeroepen. Het verhaal van de evacuatie is juist. Zo even zijn de paperassen rondgebracht. Allerlei mensen moeten op 6 october ‘inlichtingen’ geven. Wat hangt er boven ons hoofd? Het dorp is in rep en roer.

6 october
De pastoor heeft nadere inlichtingen gehaald. 15 November moeten er 2000 weg zijn.
Ramen van het huis van de burgemeester ingegooid.

Jaarboek 8, pagina 15

7 october
In Saarbrücken is Jan Kroone van de Alkmaarderstraatweg door een bombardement omgekomen.
Heel de Gemeente heeft medelijden met de middenstanders, die weg moeten. Vanavond wordt er een vergadering gehouden over een voorstel om de ambtenaren te laten evacueren in plaats van de middenstand die brodeloos wordt.

19 october
Bakkummerstraat afgesloten.
De meeste van de 2.000 evacués gaan naar Zaandam, (250 gezinnen), verder Zaandijk, Wormerveer, Uitgeest en Koog-Zaandijk.

Waar nu het zandpad ligt was in de tweede wereldoorlog een diepe brede tankval met water. Vinkebaan Bakkum. — Waar nu het zandpad ligt was in de tweede wereldoorlog een diepe brede **tankval**
met water. Vinkebaan, Bakkum. Collectie Stuifbergen. Toegevoegd.

De tankval vordert snel, er wordt ’s nachts gewerkt.
Van de week verscheen er een vliegtuig, ze werkten met volle lichten. De man, die voor de electriciteit verantwoordelijk was, had zijn hokje afgesloten en was naar huis gegaan. Toen was het een gemakkelijk mikpunt. Geweldige klappen, in Limmen sprongen de ruiten en een kalf was dood. Nu wordt er ’s nachts niet meer gewerkt.

26 october
Anna Wokke werd aangehouden in het Sperrgebiet. Zij reed door. De Ortskommandant schoot in de lucht. Zij vluchtte een zijweg in; maar stapte toen af. Aldaar kreeg zij de zoveelste preek in haar leven.

27 october
Anna Wokke, die tegen de Ortskommandant zei: “Ga naar Duitsland om de boel af te breken”, moet evacueren. Heldin!! Welke man heeft dat tegen hem durven zeggen.

1 november
Er is steeds sprake van een eventuele evacuatie van 1 of 2 kapelaans, omdat de bevolking verminderd is. Pastoor en Kapelaans naar de “Bommenwerper”, dat is de Ortskommandant in de oude Nederlandse Hervormde pastorie aan de Overtoom, om de zaak te bepleiten.

5 november
2.000 koeien uit de kuststrook moeten door een N.S.B-man in Akersloot en omgeving worden ondergebracht.
In Eysden zijn 9 mensen opgehangen, ze hadden Joden geholpen.

10 november
Op het Gemeentehuis ligt weer een nieuwe lijst van mensen die moeten evacueren: 150 personen zegt men.

12 november
In Wildervanck (zie vorige jaargang) zijn Duitsers gearriveerd. De oorspronkelijke bewoners zijn verjaagd.
De geëvacueerde Castricummers mochten blijven!
Op het postkantoor heeft iemand voor 10.000 gulden postzegels gekocht. Debat of dat wel geldbelegging is.

26 november
Oud burgemeester Sloet moet een schadevergoeding hebben ingediend van 125.000 gulden wegens zijn ontslag als burgemeester. De grüne polizei kwam toen op hem af. Hij is ondergedoken.
Berlijn is de meest gebombardeerde stad. 12.000 ton bommen zegt men.

28 november
Hitler en Goebbels houden vol: We capituleren nooit.

1 december
In Duin en Bosch zijn circa 400 werklui van de tankgracht ondergebracht.

4 december
Weer is er een Castricumse jongen gedood.
Gebombardeerd in Berlijn. Cor Res van de Mient.
Geweldig afweergeschut donderdagavond. Een geheimzinnig projectiel ontploft op de kerk, paniek onder de biechtelingen. Een kapelaan rent met zijn stool om naar buiten. Pastoor roept: “Mensen kalm blijven. Er is niets gebeurd.”

11 december
In Berlijn moet een geweldige chaos zijn. Van verschillende jongens is bekend dat ze zwervend zijn.

16 december
Dorpstraat en Beverwijkerstraatweg nabij spoor moeten ontruimd worden.

22 december
We wachten maar af wat nu toch dat geheimzinnige vergeldingswapen zal zijn, waar de kranten vol van staan.
De pastoor stuurt een kerstbrief naar alle geëvacueerden. Er zijn in Castricum nu 2.800 zielen.
Ook scheermesjes zijn nu op de bon.
Er is niets meer te krijgen of je moet de oude inleveren. Men fluistert dat je bij de geboorte aangifte van een kind een oud mannetje in moet leveren.

30 december
In de kerstnacht kwam een Unterofficier na de Heilige Mis op bezoek (zeer ongelegen) en verzekerde dat Duitsland de oorlog zou winnen. Hij vroeg hoe ze er in Holland over dachten. Ik zei dat 90 procent dacht dat Duitsland al lang al verloren was. Hij gaf toe dat de vliegtuigen en U-boten niet veel meer voorstelden, maar beweerde dat het Geheime Wapen een onverwacht einde aan de oorlog zou brengen.
Vergiftigd door propaganda?
Tot opperbevelhebber van het invasieleger is generaal Eisenhower benoemd, onder hem Montgommery. In het voorjaar zal het nu wel komen.

Nieuwjaar 1944
Met angstige bezorgdheid treedt de wereld het nieuwe jaar in. Beide partijen zeggen onomwonden dat dit het beslissende jaar gaat worden.

3 januari
Vannacht zijn er 2 vliegtuigen neergeschoten, 1 in Egmond en 1 in Oudorp. Die in Egmond plofte met bommen en al uit elkaar.

10 januari
Nieuwe bepalingen: “De jeugd onder 20 jaar moet om 6 uur binnen zijn” (plaatselijke bepaling).

15 januari
Mijn nieuwe Ausweis kan verlengd worden tot eind 1945. Wat denken ze wel!
De Ortskommandant is niet erg gezien in Castricum. Hij heeft mensen van de Oud Haarlemmerweg weer verjaagd — vroegere bewoners van de Beverwijkerstraatweg — die daar pas 1 week woonden. Waarschijnlijke reden: Het was buiten hem om gegaan.
Jongeren die zich niet aan de nieuwe bepaling houden worden uit bioscopen gehaald. Er patrouilleren Duitsers, N.S.B.-ers en marechaussees. De Russen zitten al 70 kilometer in Polen.

16 januari
Enkele Castricummers gearresteerd wegens clandestien slachten en voor valse bonnen. Goed nagemaakt en uit België hier gebracht.

Jaarboek 8, pagina 16

2 februari
Bij luchtalarm in Castricum kruipen de kinderen van de klassen beneden onder de schoolbanken, die van één hoog rennen naar beneden. Deze maatregelen zijn niet overbodig: in Limmen is laatst door een neergevallen benzinereservoir brand ontstaan in de kerk: Maria-altaar, preekstoel en stoeltjes voor de zusters zijn verbrand.
Vrij Nederland verspreidt richtlijnen voor een eventuele invasie. Zo langzamerhand komen we weer in de “invasie-stemming.”

14 februari
Geen wereldschokkend nieuws. Stilte voor de storm?
De tankval vordert snel. Men kan nu niet meer vanaf de Brakersweg en Groenelaan op Bakkum komen.

17 februari
Inundatie van een deel van Nederland.
De waterlinie van 1940 wordt weer in werking gesteld. Het land komt een decimeter onder water te staan, vele boerderijen in de polders ontruimd. Den Helder is een eiland geworden.
Bij een overval op het stadhuis in Alkmaar is een 18-jarige jongen gegrepen – naar men zegt – een Castricummer. Hij had een revolver en handgranaten bij zich. (Jan Hoberg, red.)

Jan Hoberg. — *afb. 10 Jan Hoberg werd gegrepen bij een overval op het stadhuis te Alkmaar. Hij werd op 18-jarige leeftijd gefusilleerd na opgesloten te zijn geweest aan de Weteringschans te Amsterdam.*

Zou de invasie nog voor 8 maart komen? De ijzerzaag arriveert deze week. Wij gaan in de kelder zitten, maar hebben een ijzerzaag nodig om er uit te komen als het huis instort. Vrolijk vooruitzicht. Als er jongens uit Duitsland van de arbeidsdienst met verlof komen, gaat er bijna niemand meer terug naar hun Lager. De meesten duiken onder.

23 februari
Veel overvallen op distributiekantoren en raadhuizen. Duizenden onderduikers moeten onderhouden worden met gestolen bonnen. In de kerk is een extra branddeur gemaakt in verband met brandgevaar. Ook zand en water is opgeslagen.

28 februari
Mijn handen trillen nog een beetje, want er is huiszoeking geweest. ’s Morgens vroeg werden op straat al mensen gecontroleerd en jongemannen gearresteerd. Vanaf 8 uur werd huis aan huis huiszoeking gedaan. Om half tien stapten 3 Duitsers met geweer op de schouders het huis binnen. Ze doorzochten eerst de kerk, daarna de pastorie. Er wordt gezocht naar gestolen wapens. Dit boek heeft met de fietsbanden een angstige reis gemaakt. De pastoor gaf inlichtingen als: “Dit zijn alte Speiker”, “Wir haben kein Spek” enzovoorts. In het dorp zijn enkele auto’s gevonden, die niet geregistreerd waren onder andere van Cor Spaanse en Dirk Wokke (een voorwereldlijk Fordje) In het land van Dijkman werd een radio gevonden. “Niemand” weet van wie. De wapens die ze gevonden hebben, zijn een paar kogeltjes die bij de Luchtbescherming lagen en een paar oude sabels op het raadhuis! Er werd vanmorgen weer zwaar gevlogen. Het bombardement op Nijmegen kostte meer dan 400 doden.

16 maart
Strengere ausweiscontrole.
Vandaag dook een Amerikaanse jager 3 maal boven de spoorlijn bij de Kooiweg/Groenelaan.
Enkele gewonden, locomotieven geraakt.
Pastorienieuws: de kelder is in orde gemaakt als schuilkelder, maar als het gevaarlijk is, gaat iedereen buiten staan kijken.

21 maart
Finland heeft geweigerd de wapenstilstandvoorwaarden van Rusland aan te nemen. Dapper volk. Toch zullen ze boeten voor hun moed.
Hongarije bezet door Duitsland. De Russen snellen voorwaarts. Eén derde van Noord-Holland is geïnundeerd. Tussen Uitgeest en Krommenie staat ook alles onder water.

27 maart
Gistermiddag IJmuiden zeer zwaar gebombardeerd, 600 bommen op de vissershaven en de duikboothaven.
10 Schepen vernield. De hele dag rijden Rode Kruiswagens af en aan. Men praat over 500-1.000 Duitsers dood.

29 maart
In het hele land zijn verscheidene pastoors en kapelaans opgepakt wegens bezit van radio’s en wegens hulp aan onderduikers.
Distributiekantoor van Castricum door sabotage verbrand. Dinsdagmorgen om 1 uur is het kleine kantoor van de distributie verbrand, het stond ineens in lichterlaaie. Toen de 2 wachten werden gewaarschuwd door een buurman, richtten deze doodsbenauwd 2 revolvers op hem, ze durfden eerst niet eens open te doen. Veel aan waarde is er niet verbrand. Aaf Veldt, de werkster is verhoord, de districtsleider en 4 medewerkers zijn tot ’s ochtends gevangen gezet. Er wordt gefluisterd, dat “de partij” het gedaan heeft om enkele distributieambtenaren er uit te drukken.
Veel Castricummers moeten eens in de een of twee weken voor de weermacht werken. Boeren worden soms in het holst van de nacht gehaald met hun paard en wagens. Kom je niet, volgt er arrestatie.

Jaarboek 8, pagina 17

*afb. 11 Op de achtergrond een beeld van het distributiekantoor. Maart 1943.*

1 april
De geruchten gaan weer dat hier algehele evacuatie zal komen eind mei begin juni, kan best, we zitten midden in de stellingen. In Velsen-Noord is een beruchte politieman doodgeschoten. Ze zijn bang voor represailles. Hier zijn nog geen represailles geweest van de brand in het distributiekantoor. Het is een troosteloos gezicht dit volkomen uitgebrande gebouw te zien staan als waarschuwing voor de buren van het raadhuis er tegenover. Veel Castricummers werken nu (vrijwel zonder uitzondering) voor de Wehrmacht, eens in de 3-4 weken (sommigen maanden).

13 april
Er is wraak genomen voor de gehate vermoorde N.S.B.-politieman in Velsen. Vooraanstaande figuren worden gepakt en doodgeschoten. Ieder die zich bedreigd voelt, duikt onder. Ook in Castricum. De geallieerden zijn een geweldig luchtoffensief begonnen, het gaat dag en nacht door. Je went aan het gebrom boven je hoofd. De controle aan het station is nu zeer streng geworden. Ook aan de Heereweg wordt weer zwaar gecontroleerd (alleen bij donker).

14 april
Jan Hoberg gefusilleerd, was ingesloten in de Weteringschans te Amsterdam (18 jaar).
De geruchten dat Castricum in mei helemaal leeg moet zijn, blijven aanhouden. De Nederlandse landwacht zal controle gaan uitoefenen op de ausweisen en smokkel.

15 april
7 Uur ’s avonds: vanmiddag om 12:30 is de held van Castricum dokter Leenaers langs geweest. Hij ziet er goed uit en is nog even strijdvaardig. Om 12:15 stopten er 2 auto’s, een kolonel en een 7-tal officieren gingen de scholen bezichtigen. Ze hebben meteen de pastorie bezichtigd en het zusterhuis. Ze zijn met mijn sleutel naar de jongens.school gegaan, er kwam er een woedend terug. De sleutel paste niet. Toen ben ik maar meegegaan. De kolonel was verontwaardigd, zijn ridderkruis bibberde. Ik heb ze de goede deur gewezen, toen ik weg wilde gaan, brulde er een: “Halt, stehen bleiben.” Hij gaf bevel om de kolonel te führen. Dit gedaan zijnde vertrok het hoge gezelschap naar het dorp. Wat hangt ons boven het hoofd?

18 april
Het huis van Heideman (Hermana State) moet binnen enkele dagen ontruimd zijn, door de bewoners wel te verstaan. Verder moet alles blijven staan. Hermana State moet eerst geschilderd en behangen worden vóór de heren officieren er ingaan.

De “Bommenwerper” wordt vervangen, zo gaat er een gerucht. Zondagmorgen is er in Beverwijk een enorme razzia gehouden op jongemannen. Ze werden uit de kerk gehaald!
Alle huizen gecontroleerd; 400 tot 500 man zijn per beestenwagon afgevoerd naar Amersfoort en Arnhem.
Men zegt dat ze 1.000 jongemannen nodig hebben als represaille voor de steeds doorgaande moorden in Beverwijk (Vrijdag 2, Zaterdag 1 op N.S.B.-ers). Eén van de getroffenen was nog niet dood en mocht zijn 4 grootste vijanden noemen, die zijn nu gearresteerd en één is er doodgeschoten. Alle jongemannen in de buurt zijn doodsbenauwd geworden.
Dr. Kuier is verantwoordelijk gesteld voor het leven van de gewonde N.S.B.-er. Nou deze infectie heeft gekregen is dokter Kuier ondergedoken.

5 mei
Een boer moest rijden met paard en wagen in de duinen voor de weermacht. Het paard trapte op een landmijn en moest worden afgemaakt. De Duitsers weten niet precies waar de mijnen liggen.
Om half tien kwam Arie de Nijs van de provincie vragen of er een geestelijke in de duinen wilde komen daar er een ongeluk gebeurd was. Kapelaan Holthuizen is gezeten tussen W.A. mannen in de gemeente-auto naar het pompstation gegaan. Het bleek Arie Hageman te zijn, vroeger van de Heereweg, nu geëvacueerd naar Uitgeest. Ik ben de droeve mare in Uitgeest gaan vertellen.
Er waren oefeningen, er is een kogel verdwaald en dwars door zijn hoofd gegaan, 38 jaar, twee kinderen. De boeren durven de duinen niet meer in.
Het vliegveld Bergen zwaar gebombardeerd. Opvallend zijn de zware aanvallen op Noord-Frankrijk en België.

13 mei
In Heiloo werden zonder bloedvergieten alle bonnen op het distributiekantoor buitgemaakt. Het personeel werd in de kluis gestopt. Daders spoorloos.
Vervanging van de “Bommenwerper” is uitgesteld.
De aangekondigde verlofdatum 15 mei voor de jongens in Duitsland is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Er kwam nl. bijna niemand meer terug, als hij verlof had, dook men onder.
De nacht van Sint Pancratius was erg onrustig voor alle bewoners uit onze streken. Zwaar kust of scheepsgeschut. Het huis stond te dreunen.

28 mei
Overal in het land zijn palen geslagen tegen het landen van vliegtuigen. Speciaal zweefvliegtuigen.

1 juni
De laatste week worden veel treinen beschoten.

5 juni
Rome in handen der Geallieerden.

Invasie begonnen

6 juni
Kapelaan Holthuizen komt met het enerverende bericht dat de invasie begonnen is. Er blijkt een sterk leger te landen in Normandië (in de buurt van Le Havre). Wij drinken een borrel. Er worden allerlei plannen gesmeed:
le een graf zal in de tuin gemaakt worden met het omhulsel dat anders in een echt graf zit. Pracht schuilplaats.
2e wat te doen als Pastoor of kapelaan v.d. Zalm gehaald worden? Elders slapen.

6 juni
’s Avonds 23:45. Pastoor met pyama naar de zusters. Kapelaan v.d. Zalm z’n bed gespreid, maar hij wacht nog even af. Pastoor

Jaarboek 8, pagina 18

Martens zal opendoen, als er gebeld wordt, hem moeten ze toch niet hebben. Dit alles omdat we bang zijn dat er een partij gijzelaars worden opgepikt. Slaap zacht!!
Caen is veroverd, neen niet waar; Bayeux wel. Het moet een fantastische veldtocht zijn. 4.000 Schepen en 13.000 vliegtuigen.

8 juni
Er wordt op veel meer landingen gerekend. De meeste mensen zijn zenuwachtig doch iedereen is optimistisch. Vele valse geruchten. Steden binnen 35 kilometer van de kust zouden gebombardeerd worden. Dokter Leenaers ligt ernstig ziek in Tilburg.
Alle soldaten uit Limmen en Heiloo vertrekken, ook een deel van Castricum. Men zegt vannacht invasie in Rotterdam of Vlissingen. Er moet een vloot klaarliggen. Veel vliegtuigen boven Rotterdam. De Hemel spare ons!!

11 juni
Vele geruchten. Zeker is vrijdagnacht een zeegevecht tussen Duitse en Engelse schepen voor IJmuiden.
Groot alarm in Nederland.
Zeker is ook: Zaterdagmiddag hebben de Duitsers het vliegveld van Bergen in de lucht laten vliegen. Of ze bang zijn.

16 juni
In het Heilooër bos worden tanks opgesteld, ook de Herman Göring-divisie zou deze kant opkomen.

1 juli
Cherbourg gevallen.
Sinds twee weken schiet Duitsland op Londen met een soort raketbom, V1 genoemd. De uitwerking moet vreselijk zijn.
In Rusland een enorm offensief tegen de stad Minsk. Een debacle voor Duitsland.
Verschillende Castricumse meisjes lopen met militairen. Sommigen worden nogal eens ’s nachts om 3 uur thuisgebracht. De ouders staan machteloos.

8 juli
In de steden wordt honger geleden. Duizenden trekken naar het platteland om voedsel te halen.
Dokter Leenaers is bediend. Nog een slachtoffer van de behandeling in Vught.
Nadere berichten over nieuwe evacuatie: er moeten zovelen weg, dat nog slechts 250 gezinnen overblijven, alleen boeren en tuinders.

*afb. 12 Evacuatie van de bewoners van het af te breken pand Duinenboschweg 20-22, alles wat rijden kon werd gebruikt voor de verhuizing.*

Aanslag op de Führer

20 juli
Begin van het einde?
Hitler spreekt, hoewel licht gewond.

22 juli
Dokter Leenaers in Tilburg op 42-jarige leeftijd overleden.

27 juli
Begrafenis dokter Leenaers. Erg plechtig.
Men wilde het lijk van het station ophalen, de burgemeester verbood dat, hoewel hij hem hoogachtte notabene!!
Toen zouden een 30-tal mensen (van corporaties) naar het station gaan, maar de politie stuurde die ook weg.
Er was een krans: “Uit dankbaarheid van hen wier lijden gij in het kamp hielp verlichten.” Dit was een krans uit Vught.

5 augustus
De trein waarin ons distributiepersoneel zat, is beschoten. Castricums meisje gedood. De treinbeschietingen worden veelvuldig.

15 augustus
De Engelse zender is optimistisch. Tweede landing in Zuid Frankrijk.

22 augustus
Maastricht hevig gebombardeerd: 100 doden. Ook Brussel, Gent en Kortrijk.
Komt er een derde invasie in Zeeland en België?
Mocht dit zo zijn dan zullen overal gijzelaars gearresteerd worden. In Castricum is dit een lijst van 13 personen. Uit goede bron is bekend, dat kapitein v.d. Zalm lijstaanvoerder is. Ook staan erop: Joop Zandbergen, Piet v.d. Goes en Jan Rozing. We zullen maar afwachten, maar leuk is het niet.
Zondag om half twee had de landwacht een goede vangst. Een van de overvallers (9.000 bonkaarten) op het distributiekantoor in Oudorp was gepakt. Op het raadhuis gaf hij de Leeuw een klap en sprong toen uit het raam, daar is hij door handige manipulaties verdwenen.
Pastoor en kapitein Holthuizen gaan rustig op vakantie. Dat zullen latere lezers ongelooflijk vinden, maar veel Nederlanders gaan ondanks gevaar nog op vakantie.
Bij boer Poel is juist een paard gestolen. Het was juist gevorderd!! Er wordt enorm gestolen.
Weer een jongen in Duitsland gedood, Jaap Lute, de 2e zoon van die familie die in Duitsland bij een bombardement omkomt. Parijs is gevallen.

2 september
Intussen zijn hier SS-troepen gearriveerd.
Wij zullen toch geen egelstelling worden?
Gisteren zijn de Geallieerden België binnengetrokken.

4 september
Evacuatie gaat toch door, ondanks het feit dat ze op 60 kilometer van onze grens staan. Elk paard of auto, die op straat komt wordt gevorderd. Hoe moet men dan verhuizen?
Gen. Eisenhower heeft order gegeven aan Nederland: geen openlijke opstand, geheime sabotage, gehoorzamen aan vrijscharen, overheidsdienstmensen geweldig sabotteren.
Brussel en Antwerpen bevrijd. Finland gecapituleerd.
Een historische dag:

Jaarboek 8, pagina 19

Troepen op nederlands grondgebied.

5 september
(Dolle Dinsdag, redactie)
Vanmorgen is bekend gemaakt, dat Breda al bevrijd was. De Geallieerde troepen zouden al aan de Rijn staan.
’s Middags 4 uur: Zonderlinge dag: niettegenstaande de radio weten wij niets. Wij zitten te berekenen hoever de Engelsen moeten zijn. Er gaan geruchten over Noordwijk.
Duitsers vertrekken spoorslags, gepakt en gezakt, richting Beverwijk. Onze vlaggen liggen klaar. Kinderen worden uit school gehaald. Allerlei mensen slapen ergens anders uit angst voor de laatste streken van de NSB en Duitsers.
Het ziet er naar uit dat de Engelsen en Amerikanen Castricum zonder slag of stoot krijgen. Het Lager in Bakkum is weggestroomd.
Kapitein v.d. Zalm is op toernee door het dorp om te informeren. Zo even 5 uur gearriveerd.
Utrecht is gevallen, dat moet officieel zijn. Anderen zeggen: Sassenheim gevallen, NSB-ers zijn op de vlucht. In Beverwijk stonden verschillende mensen te praten. De Duitsers openden het vuur. Verschillende doden, de rest gearresteerd. Uitzonderingstoestand in Nederland.
8 uur. Tot onze verwondering is de pastoor heel rustig thuisgekomen. De treinen rijden nog tot Dordrecht. Vanmorgen in Breda nog niemand te zien. In Zoeterwoude hebben een tijdje de vlaggen uitgehangen op het bericht dat Noord- en Zuid Holland waren vrijgegeven.

De Alkmaar Packet met Duitsers in het Noordzeekanaal in brand geschoten. Patiënten van Heiloo met Rodekruistreinen afgevoerd. De aanvankelijke spanning “vannacht zijn ze hier” is dus weer verdwenen voor de nuchtere werkelijkheid.
De telefoon gaat ook weer!
De Engelse luchtmacht is zeer actief. 7 Locomotieven in Alkmaar beschoten. Doordat ook alle autoverkeer stil ligt, begint er voedselschaarste te komen. Hoe zal de toekomst in de steden zijn?

7 september
Moord in Castricum.
Woensdagavond 20:15 is in Castricum een moord gepleegd.
Aan de Kooiweg wilde een beruchte WA man hier ter plaatse een auto controleren. De 2 inzittenden waren vrije Nederlanders zonder papieren. Zij hebben de man 6 kogels gegeven, waarvan 3 raak waren. Op slag dood. Het dorp in rep en roer. Angst voor gijzelaars, hoewel ik dat niet geloof omdat de daders geen Castricummers waren. Een politieman, een persoonlijke vijand van het slachtoffer is ondergedoken. Verschillende NSB-ers zijn met families vertrokken, naar men zegt, de mannen naar Duitsland, de vrouwen naar kamp Westerbork in Drente, waar vroeger de Joden zaten!

11 september
Wegens de moord in Castricum is een aantal gijzelaars doodgeschoten, aldus meldt een rood aanplakbiljet in het dorp.

13 september
Volgens berichten van een privé-koerier is Eindhoven bevrijd. Treinen lopen nu nog slechts ’s morgens vroeg en ’s avonds. Bij onze ondergrondse is blijkbaar enige onenigheid. Tegenstelling Christelijk – Communistisch?

14 september
Terreur.
In de zaanstreek zijn 40 gijzelaars opgepakt. Elke dag zullen er 4 gedood worden, als de Engelse parachutisten niet te voorschijn komen. Gisteren zijn de eerste gedood. Zichtbaar van de weg af. De lijken liet men uren liggen. Gruwzaam. Vanmiddag zou er weer een terechtstelling zijn. Inmiddels schijnen zich 6 parachutisten gemeld te hebben.
Het huis van dokter van Oppen in Limmen is met brandbommen bewerkt. Ook een huis van een dokter en een tandarts in Heiloo; vanwege een dynamietaanslag op een trein.

17 september
Vanmiddag is het eerste parachutistenleger geland in de buurt van Eindhoven en Nijmegen. Maastricht vrijdag verovert. Beneden Rijn en Lek moeten verzetsgroepen in actie komen. Momenteel gaan hier geregeld laag vliegtuigen over. Zouden wij ook parachutisten krijgen plus een landing? Het is weer spannend vandaag.
Lanterfanterende mannen tussen 16-50 jaar worden zonder pardon op transport naar Duitsland gezet, aldus de Deutsche Zeitung.

18 september
In de Zaanstreek wapens gevonden in de protestantse kerk. De dominee is doodgeschoten. Nu de Todt (red: speciale Duitse leger-instelling) weg is, had men vóór vertrek benzine en olie aan Jan Stengs verkocht.
Is ontdekt. Jan gedoken, vrouw gepakt, weer los. Vader en knecht zouden gefusilleerd worden. Na 10 tellen moesten ze zeggen waar hij was, anders een schot. Bij de 10e tel kregen ze een paar opstoppers.

19 september
Vanwege de fietsenvordering fungeren kolenhok en lijkenhuisje als schuilplaats.
Onheilspellend nieuws. Vele dorpen in de omtrek moeten binnen 4 dagen ontruimd zijn. Niets meenemen!
Velsen moet vanavond weg zijn. Gaan de fabrieken de lucht in? Blijkbaar zal IJmuiden verdedigd worden. De positie van Castricum wordt er niet vrolijker op.

Men begrijpe de situatie: geen trein, geen autobus, geen fiets, geen paard en wagen, geen post, geen telefoon. Organiseer maar een verhuizing! De kelder wordt in gereedheid gebracht. De ijzeren spijlen worden verwijderd. Oppervlakkig gezien zitten we veilig.

21 september
Gisteravond werd door de dorpsomroeper Dorus Kuys uit de Oosterbuurt omgeroepen, dat alle fietsen moesten worden ingeleverd. Het was half 8. Niemand ging, behalve enkele NSB-ers. Vanmorgen vroeg werd bekend gemaakt dat als er voor 12 uur niet een groot aantal fietsen gearriveerd was, er tien huizen in brand gingen.
Enkele mensen die op de nominatie stonden, waren hun huis al aan het leegsiepen. Toen zijn er 300 fietsen gebracht, heel oude karretjes.
Om 12 uur werd omgeroepen, dat als om 4 uur niet alle fietsen ingeleverd waren, 10 Castricummers zouden worden doodgeschoten.
6 uur: Zojuist wordt gemeld dat er ongeveer 1.200 fietsen zijn ingeleverd. Om half zeven mag men zijn fiets terughalen.
8 uur: Bijna alle fietsen zijn teruggegeven, de 100 mooiste hebben ze gehouden.
De Kommandant kwam zelfs een fiets voor de kapelaan brengen. Hij had er een voor mij gevorderd, nu heb ik er 2. Het is een prachtfiets met nieuwe banden. Er stond op: PWN 150. De betonweg Velsen — Amsterdam wordt opgeblazen — enorme knallen.
Noord-Holland wordt opgesloten.

22 september
Vandaag zijn de Coenhaven en de dokken in Amsterdam de lucht ingegaan.

26 september
De pastoor reorganiseert het lager onderwijs. Allerlei ongediplomeerde krachten zorgen dat alles doorgaat.
Barre strijd bij Arnhem. De parachutisten zitten ingesloten.

Jaarboek 8, pagina 20

30 september
De slag bij Arnhem is verloren. Er zijn nieuwe troepen gearriveerd. Ik zag er een met een koe lopen! Duizend man zouden nu in de bunkers en koloniehuizen zitten.

1 october
Walcheren onder water gezet.
Putten is totaal platgebrand, wegens moord op enkele Duitsers. Alle mannen 15-50 jaar gaan naar Duitsland.
Velsen is de lucht ingegaan. Tussen Hoogovens en Papierfabriek staat niets meer.

7 october
Vanaf aanstaande maandag geen licht meer in Noord-Holland, geen kolen, geen kaarsen, geen olie.

9 october
Om 8:33 is mijn elektrische klok stil blijven staan. In Apeldoorn de hele mannelijke bevolking opgeroepen om loopgraven te spitten, er kwamen er 3, waarvan 2 NSB-ers. Er zijn 22 man doodgeschoten.
De helft werd doodgestoken en als voorbeeld op de hoeken van de straat neergelegd.
Er zijn vanmorgen tijdbommen gelegd op de rails tussen Alkmaar en de Koog.
Om 4:15 kregen de bewoners van drie huizen: v. Eyk, kapper Bakker en Verduin een kwartier de tijd om nog wat uit hun huizen te halen.
Wat kleedjes, fosfor, auto’s wat weggezet en staken de boel in brand. Na een kwartier mocht de brandweer erbij, die op de hoek stond te wachten. Het volk is woedend. De Grüne Polizei rookte er een sigaret bij! Vannacht om 5 uur is de boerderij van Groen in de brand gegaan. In de hooibergen waren kostbare instrumenten bewaard. De Duitsers speelden voordat de boerderij in brand ging op de piano.
In Uitgeest 7 huizen.
Worden de tijdbommen niet te schadelijk?

17 october
Ik ben naar Den Haag gefietst, een waagstuk. Er heerst daar volslagen hongersnood. Ik zag duizenden mensen lopend met gebrekkige karretjes en fietsen zonder banden om voedsel te zoeken. Linnengoed en lakens mee om aardappelen te ruilen. De gaarkeukens hebben het erg druk. Bomen worden bij honderden gerooid. Men kan alleen nog op een houtfornuis koken.

18 october
In Alkmaar distributie van water. Piet van Duyn — hij weet altijd raad — heeft voor de verlichting gezorgd, accu’s en 15 kaarslampen voor elke kamer, de keuken 10 – standverschil.
Churchill met Eden bij Stalin geweest. Wantrouwen, de Poolse kwestie nog steeds niet afgelost. De Russen veroverden verschillende plaatsen in Hongarije. De Amerikanen zijn op de Philippijnen geland. Aken veroverd. (Generaal) Rommel is dood.

30 october
Breda, Tilburg en Bergen op Zoom bevrijd. Ook Goes, een reden voor een borrel van de pastoor?
In Amsterdam en Haarlem nieuwe fusillades als represaille voor moord op Gestapo mensen.

2 november
Terreur op grote schaal.
Er wordt hier een gaarkeuken geopend; leider Marcker, kok Jacob van Diepen: 1 liter per persoon.

Op een illegaal pamflet op een boom voor de kerk staat een prijsbepaling voor de noodzakelijke levensbehoeften.
In de Wormer is een boer — zwarthandelaar — neergeschoten. Alle Duitse steden worden platgebombardeerd.

14 november
Massale razzia’s in R’dam 10.000 – 15.000 man (17-40 jaar) worden afgevoerd naar Drente, 54 wagons — beestenwagons — stonden in Haarlem.
Londen en Antwerpen worden bestookt met de V2 raketbommen.
Voor de kerk van Heemstede is een verdwaalde terechtgekomen, enorme schade.
500 Deelnemers aan de centrale keuken.

25 november
De ondergrondse doet hier nogal van zich spreken. Een zwarte manufacturier moet 500 gulden betalen, omdat hij door veel te hoge prijzen te vragen zijn dorpsgenoten uitzuigt. Een beetje vreemde methode vinden wij op de pastorie. “Strijd” wordt regelmatig rondgebracht.
Straszburg is veroverd, over een front van 600 kilometer woedt een hevige strijd. Wanneer zal er een doorbraak komen?

28 november
In Rotterdam zijn geen 10.000 maar 50.000 man opgepikt.

1 december
Twee marechausses kwamen via via waarschuwen dat er vannacht razzia zou zijn.
Verschillende mannen hebben de nacht in de schuilplaats boven de sacristie doorgebracht.
Ik ben nog op onderzoek uitgegaan, maar werd niet veel wijzer. Bovendien zat ik er niet rustig, er werd vlak achter mij in het donker geschoten, op wie? Ik ben zelf maar naar huis gegaan. Zo gaat het altijd: geruchten.

Leo Toepoel. — *afb. 13 Leo Toepoel, hij werd enige maanden voor de bevrijding op zijn vluchtweg naar bevrijd Nederland gepakt en gefusilleerd. Hij werd slechts 23 jaar.*

Jaarboek 8, pagina 21

11 december
Een dronken officier had gezegd, dat hij voor 300 man voedsel moest zorgen. Razzia’s dus, zegt men. Alles wordt nu zo uitgelegd.
Stoeten mensen komen langs uit de grote steden, eten bedelend en onderdak vragend. De bevolking is nogal gastvrij. Ook de manufacturier herbergt regelmatig mensen. Tragische verhalen over sterfgevallen onderweg, over een boer die slechts wilde ruilen voor schoenen die iemand aan had. Broodrantsoenen weer verlaagd. Typhus in Amsterdam.

16 december
In de grote steden heerst grote hongersnood. Deze week razzia’s in Limmen, Heiloo en Beverwijk.
Duitse tegenaanval.
Tot allergrote verrassing hebben de Duitsers een groot tegenoffensief opgezet. Doorbraak bij Malmedy. Wanhoopspoging of toch nog kracht?
Wat een misrekening.

28 december
De ondergrondse adviseert ons geen Ausweis meer te halen. Alle mannen van 16-40 jaar worden opgepakt. Er kan geen man meer op straat, iedereen heeft schuilplaats in huis. Wanhopig. Het offensief van de Duitsers is tot stilstand gebracht, ze waren al bij Dinant.
Leo Toepoel is gefusilleerd toen hij naar bevrijd gebied wilde ontsnappen. R.I.P. (red: Hij ruste in vrede).

30 december
Burgeroorlog in Griekenland, en dat in een bevrijd land. Strijd tegen het communisme? Voorspel voor de volgende oorlog: Rusland – Engeland?

5 januari 1945
Bevolkingsregister door S.D. soldaten weggehaald, ze hebben de namen en adressen van onze jongemannen.
De gaarkeuken botert niet zo best, iedereen moppert. Mensen genoeg, maar geen eten.

6 januari
Er is een WA man dood gevonden op de weg naar Uitgeest Limmen. Op ons territorium dus. Gevolgen?

7 januari
Van 5 tot 8 januari moeten alle mannen zich melden. Ondergronds parool: Ga niet. Vrijdagavond heeft Vrij Nederland zich op het arbeidsbureau laten insluiten, en alle gegevens meegenomen.
Op de plaats van de moord op de primaire weg zijn 10 of 12 gijzelaars doodgeschoten, nadere berichten ontbreken.
In een bunker aan de Brakersweg schoot een soldaat zijn vriend per ongeluk dood. Hij heeft zichzelf in e.en andere bunker doodgeschoten. Wat is tegenwoordig een mensenleven?

23 januari
Er worden kinderen uit Amsterdam en Den Haag in Castricumse gezinnen opgenomen.
De Russen staan op 60 kilometer van de Oder.

26 januari
Broodrantsoenen gehalveerd. 500 gram.
In de steden staan de lijken soms een week boven aarde, ze worden niet meer opgehaald. Men begraaft per bakfiets, in kratten.
De stadsreiniging werkt niet meer, men leegt zijn vuilnisemmer op straat. Tot overmaat van ramp sneeuwt het al een week lang. Vele tobben, de aardappelmannen en -vrouwen, banen zich een weg naar de “noord”, waar trouwens niet veel meer te halen valt.
Kunnen de Engelsen ons niet bevrijden?

31 januari
De sneeuwperiode is voorbij, sterke dooi. Optimistisch. Johanna’s Hof is afgebrand.

9 februari
Onder gejuich hadden we gisteravond weer licht, maar na 2 minuten zaten we weer in het Egyptische duister.
Verschillende boeren hebben de vorige week gedorst en aan de komende en gaande man 5 of 2 pond uitgedeeld.

10 februari
Nog steeds komen vele aardappelhalers langs. Vanmorgen werd onze WC vereerd door het bezoek van Romme, voormalig minister.

19 februari
Deze week was de grote Krimconferentie. Duitsland zal geheel bezet worden.
Berlijn door de Geallieerden.

21 februari
De meest onmogelijke situaties bij het kinderen plaatsen: velen willen er weer van af, anderen ruilen eigenmachtig. Er is een comité opgericht.

23 februari
Vanmorgen om half elf gierde over het huis een kleine jager, een vreselijk geluid. 700 a 800 meter van de kerk is het toestel met piloot te pletter gevallen. Ik ben er met het Heilig Oliesel nog geweest, niets meer aan te doen. De Duitsers kwamen als gekken met 50 man aangerend met getrokken revolver. Arme piloot R.l.P. (red: Hij ruste in vrede)

4 maart
De Führer heeft weer eens gesproken: “Ich profziere dasz Deutschland soll siegen”.
De kinderuitzending behoort tot het moeilijkste sociale werk, dat wij tot nu toe gedaan hebben.
Boeren moeten alle melk aan de fabriek afstaan, anders worden alle koeien afgenomen.
Het vervoer langs de weg is levensgevaarlijk, allen worden systematisch van de weg geschoten. Dorus Schermer gaat gewoon zijn gang. Heeft zeker een aparte engelbewaarder. Geruchten over bouw aanleg van een startbaan voor V1 of V2’s. Deze dagen hebben wij ons laten wegen. Het blijkt dat de oorlog danig in onze lichamen heeft huisgehouden (min 16 tot min 22 pond)!
Piet Groen is dezer dagen door ondervoeding gestorven. Zoeven verneem ik dat de V1 startbaan op het ijsclubterrein komt en een andere op het kampeerterrein.
Overval op de tarwevoorraad van dorsende mannen, die 10 procent tarwe als loon van de boeren bedongen hadden. Ze verkochten het voor 1.000 gulden per mud.
Een fiets is gekocht voor 2.200 gulden.

5 maart
Vanavond komen zeer optimistische berichten binnen. De Duisers trekken zich terug over de Rijnbruggen. Het Ruhrgebied ligt onder artillerievuur.

Jaarboek 8, pagina 22

4e Jaargang

6 maart 1945
Als hebdomarius open ik deze vierde jaargang van ons dagboek in de overtuiging, dat deze vierde jaargang de laatste zal zijn. Traditiegetrouw eerst een overzicht. Mondiale visie:
De Geallieerden hebben de overmacht en bombarderen Duitsland letterlijk plat. Het lijkt uitgesloten dat dit regime ooit zal capituleren.
Het gevolg is een eindeloze moordpartij. Japan wordt ook gekraakt en zal wel spoedig na Duitsland vallen.
Nationale visie: Hongersnood in de 3 provincies Noord- en Zuid-Holland en Utrecht. Tenzij de bevrijding spoedig komt, de hongersdood voor velen. Wij hopen geen gevechtsterrein te worden. Dorpsvisie: Als IJmuiden een tweede St. Nazaire gaat worden, dan zijn wij hier nog niet klaar. Meerdere gezinnen lijden aan ernstige ondervoeding.

9 maart
Over de Rijn.
Als een lopend vuurtje verspreidde zich vandaag het bericht dat de Amerikanen over de Rijn getrokken zouden zijn.
Vandaag kreeg ik een zogenaamd. wonderkacheltje dat bovenop een gewone kachel gestookt moet worden met kleine houtjes.

13 maart
In Den Haag erbarmelijke toestanden. Een nieuwe ziekte: hongeroedeem.
Dagelijks sterven honderden met opgezwollen ledematen. Het Bezuidenhoutkwartier is zaterdag 3 maart van de wereld verdwenen. 30.000 Mensen alles kwijt, 1.500 doden. Het Velserpont vaart niet meer, we zitten op een eiland.
Volgens geruchten is er aan aanslag op Rauter gedaan, er zouden 1.000 mensen als represaille gefusilleerd worden. Wel is het zeker dat een aantal gevangenen van de Weteringschans (20) zijn doodgeschoten.

22 maart
Een rookgordijn dag en nacht tussen Düsseldorf en Emmerich gelegd. Komen ze?
We schaffen olie en carbid aan 35 per liter en 50 gulden per kilo. Bijna alle soldaten in Castricum zouden weg zijn, ook de Luftwaffe, in Bakkum zijn er nog 5.
Er is de laatste dagen veel gebeurd. Na het bruggehoofd te Remagen, dat kennelijk per geluk is veroverd, zijn de Geallieerden ook bij Wesel en Frankfort de Rijn overgestoken. Het overwicht aan materiaal is groot. Door de permanente bomaanvallen is er totaal geen Duitse aanvoer meer. De linker Rijnoever is geheel in handen der Geallieerden. Eisenhower heeft verklaard, dat het Duitse leger verslagen is.

2 april
Vandaag aanval met 20 jagers in de buurt van Heemskerk. Prachtig gezicht, ze wierpen kleine bommen uit. De Engelse zender deelt mee, dat er een grote aanval is begonnen op Arnhem, Nijmegen. De Duitsers trekken zich uit Noord- en Zuid-Holland terug. Het Roergebied is omsingeld.
80.000 man opgesloten.

5 april
Hoe lang nog, Heer …

15 april
Roergebied ingerekend. Opmars naar Bremen en Hamburg. De Russische machine nadert Berlijn. Ons land is bevrijd ten Oosten van de IJssel. Roosevelt gestorven. Broodrantsoenen zijn weer verlaagd, wij krijgen ’s morgens pap als bijvoeding.

18 april
De bevrijding nadert met rasse schreden en toch zijn we niet blij, omdat we niet weten, hoe de strijd hier zal verlopen. Wij zijn bang, dat alle verslagen troepen naar Castricum verjaagd worden. Vanmiddag om 2 uur zijn de sluizen van Den Oever opengezet om de Wieringermeer te inunderen.
Kilometers tarwe gaan verloren. Verleden week kregen wij voor het eerst Zweeds brood van het Rode Kruis, smakelijk. De eindstrijd om Berlijn is begonnen, een wedloop. De Russen op 50 kilometer, de Geallieerden op 80 kilometer.

19 april
Groningen, Friesland, Drente en Overijsel zijn officieel bevrijd. En, ze zijn nog maar 35 km van Amsterdam, anderen zeggen 20.
Maar dat water, dat water … Alles wordt geïnundeerd.
De Duitsers in de bunkers aan de Brakersweg lezen ook de ondergrondse blaadjes. Ze hebben alle vier een burgerpakje gekocht.

22 april
De Russische en Amerikaanse legers herenigd in de omgeving van Dresden. De Canadezen staan voor het inundatiegebied, dat zich uitstrekt van Amersfoort tot de Zuiderzee.

29 april
Het bericht van 22 april schijnt wat voorbarig te zijn geweest. Pas in de loop van deze week hebben de legers elkaar ontmoet. Als internationaal teken van vriendschap zoenden ze elkaar. De Geallieerden hebben afgekondigd, dat zij pakketten levensmiddelen zouden droppen. De Duitsers mogen niet op de vliegtuigen schieten, anders zijn het “oorlogsmisdadigers”. De Engelsen zijn voorshands niet van plan de waterlinie te doorbreken. West Nederland is blijkbaar de meest onneembare vesting van Europa! Berlijn waarbinnen Hitler zich moet bevinden, is omsingeld en voor 2/3 veroverd. Is Goering afgetreden of vermoord? Het kristalletje zei, dat op de conferentie van San Francisco gezegd was, dat slechts een onvoorwaardelijke capitulatie aanvaard zal worden.
Hitler zou stervend zijn, figuurlijk of letterlijk bedoeld? Moorden door Duitsers in Oudorp en Heemskerk. De Nazi’s in Berlijn hebben nog slechts de regeringsgebouwen en de dierentuin.
Wij beleven historische dagen.
Mussolini is dood, gefusilleerd. Lijk met dat van 17 aanhangers in Milaan tentoongesteld, hangend aan een benzinepomp.

1 mei
Zo even komt het bericht, dat Himmler aan het capituleren is. Ruzie in San Francisco om Polen.
Algemeen werd de capitulatie vanmiddag verwacht. Tot op heden geen nieuws. Churchill antwoordde, toen het Lagerhuis

*afb. 14 Burgemeester Masdorp neemt de door de Geallieerden gedropte voedselpakketten in ontvangst.*

Jaarboek 8, pagina 23

hem vroeg hoe het nu met de capitulatie stond, dat hij daarover niets had mee te delen. Alleen dat de oorlog er iets beter voorstond dan 5 jaar geleden!!!
Al 2,5 millioen kilo eten afgeworpen boven de 3 hongerende provincies. Er zijn een aantal concentratiekampen bevrijd onder andere Dachau en Buchenwald. Toestanden zijn onbeschrijflijk. Wat waren die Duitsers toch een barbaren geworden.

2 mei
De zoveelste teleurstelling. Geen capitulatie. Toch wel goed nieuws: Hitler is dood. 1 Mei 7 uur ’s avonds in Berlijn. Admiraal Dönitz tot opvolger benoemd, die alleen voor Engeland en Amerika wil capituleren, niet voor Rusland. Gisteravond vierde Beverwijk voorbarig feest.

4 mei
Plechtige mededeling gedaan door kapelaan Holthuizen: “Hoera, wij zijn vrij”.
Politie Weel kwam zeggen, dat Radio Eindhoven Herrijzend Nederland de capitulatie bekend had gemaakt. Wij hoorden het om 21:22 uur ’s avonds. Nog twijfel.
De radio van het kristal bracht om 21:45 en 22:01 in het Frans en Duits zekerheid. Wij vierden feest met vooroorlogse sigaretten (5 jaar bewaard), eigen teelt sigaren, wijn, omelet en het Wilhelmus.

5 mei
Een eigenaardige dag. Geen feest en toch feest. Gewoon school. De Zaanstreek en Amsterdam vlagt, Castricum doet niets. Wij brengen het vandaag niet verder dan een paar oranje strikjes in het haar van een paar kindertjes. De S.S. is hier nogal fel. De burgemeester komt brutaalweg nog in het raadhuis. De eerste Engelse pakketten zijn hier gearriveerd. De ondergrondse wordt bovengronds. Hoofdredacteur van “Strijd” P. v.d. Goes duikt weer op.

6 mei
De vlag mag eindelijk uit. Spoedig was Castricum in feesttooi. We worden aangemaand om ons kalm te houden.
De kinderen houden een optochtje langs het huis van de zogenaamde burgemeester, de gordijnen gingen dicht. De jongensschool is gevorderd door de NBS. Blom was de aanvoerder. ’s Avonds ouderwetse bijeenkomst; goede sigaar en zelfs champagne!!

7 mei
Het wachten op de Canadezen begint vervelend te worden. De kinderen zijn in permanente oranjestemming. De vreugde werd vandaag geremd:

*afb. 15 Een glorieus moment voor de ondergrondse, die op 5 mei 1945 weer bovengronds kon worden.*

Van links naar rechts: Jan Rozing (K.P.), Piet van de Goes +, Kees Kulk, Piet Fijn, Kees v.d. Key (K.P.) +, Klaassen – directeur van het postkantoor +, Gert van Weel (K.P.), Jan Blom (commandant K.P.J.).

Aftocht van de Duitsers: "Ze maken geen grootse indruk meer". — *afb. 16 Aftocht van de Duitsers (red. langs Stationsweg): “Ze maken geen grootse indruk meer”.*

De Nederlandse S.S. geeft zich niet over, verschanst bij de Grebbelinie, bloedig oponthoud van 24 uur.
Cor Beentjes doodgeschoten door de Mof, toen hij palen uit een weiland haalde. De Duitsers weten zich toch wel gehaat te maken.
Intussen begint de nieuwe overheid zich te roeren: Masdorp gevangen, het Gemeentehuis in bezit genomen, NSB-ers geschorst. Nielen geïnstalleerd als plaatsvervanger van de burgemeester van Limmen.
Door allerlei verhalen over schietende Duitsers zullen wij ons pas veilig voelen als de Geallieerden hier zijn. De verwachting is dat het morgen zal gebeuren. Woensdag zal dan de officiële feestdag zijn. Onder leiding van Bodewes, het Oranjecomité voelt zich gepasseerd.

Intussen is de ondergrondse langzamerhand bovengronds geworden: De Delta, raad van verzet in ons dorp was: dokter van Nievelt, Jan Rozing, Blom, Weel en van Eyk.

8 mei
Vanmorgen kwamen de eerste Canadezen. De hele dag een voortdurend doortrekken van Canadese wagens. Bruine gezichten, witte tanden, waardig zegevierend de V-teken makend. Victorie: zo trokken ze alle hoofdsteden binnen. Heden enige meisjes kaalgeknipt.
De Canadezen blijven doortrekken: koplampen op: verduistering is niet meer nodig. De telefoon gaat weer. Tot ieders spijt zijn de feestelijkheden uitgesteld. Het valt nu op 11 mei. De vrede is er.

9 mei
Dorys Kuys bazuint het rond: vanaf half twee mag niemand meer buiten komen. Een razzia maar nu op de NSB-ers. Wanneer en hoe zullen wij dit boek besluiten?

Jaarboek 8, pagina 24

10 mei
Er schijnen zo’n 300 NSB-ers en sympathisanten opgesloten te zijn. Opgesloten in Duin en Bosch. Nog steeds zijn de moffen in Bakkum niet ontwapend. Vanavond een auto door ons dorp: de beulen van Vught. Ze stonden achter prikkeldraad: “Verboden deze dieren aan te raken of te voederen”. Ze waren in Limmen opgepakt. In het dorp grote discipline. Vanmorgen zijn de moffengrieten opgehaald.

12 mei
Door al die arrestaties is het dorp een groot roddeltoneel geworden.

Vele mensen bij bevrijdingsfeest met optocht, Geelvinckstraat 1945. Collectie `Werkgroep Oud-Castricum. Toegevoegd.

14 mei
Morgen zal dan als mosterd na de maaltijd vermoedelijk in regen en storm ons dorpsfeest gevierd worden.

15 mei
Het is meegevallen, het weer en de stemming vielen beide mee. Als novum voor ons dorp werd ook volksdans uitgevoerd. Dokter Leenaers heeft zijn straat gekregen. ’s Avonds was het dankzij de harmonie en de hossende slierten jongelui gezellig in het dorp.

19 mei
Terug van Den Haag, twee keer wind tegen. Het is daar nog niet best. Er zijn daar veel Nederlandse soldaten. Om beurten vieren de straten groot feest. De BS is in Nederland niet gezien, ze zullen wel gauw verdwijnen. Het interneringskamp Duin en Bosch is lang geen ideaal, de leiding deugt niet.

22 mei
Dezer dagen: chocolade, knakworstjes, scheepsbeschuit, wij genieten overal van. De eerste kranten verschijnen weer. Maasbode, Volkskrant, Nieuwe Dag, Het Binnenhof. De Castricumse “Strijd” blijkt een banaal blad te zijn. Politiek is alles onzeker en vaag.

24 mei
De radiodistributie gaat weer.

30 mei
In Duin en Bosch zijn thans 500 arrestanten. De derde commandant is er al. Er komen in Duin en Bosch spoedig 5.000 loges. De Koningin heeft twee kabinetsformateurs benoemd; Schermerhorn en Drees. Duizenden Duitsers marcheren naar Den Helder. Ze maken geen grootste indruk meer. Thans kan ik mededelen, dat wij steeds naar de radio hebben geluisterd. Ik had mijn toestel verborgen tussen het plafond van mijn kamer aan de achterkant van het huis. De luidspreker er uit gehaald, daar die met een magnetisch apparaat ons kon verraden. Toen de stroom wegviel, heb ik een oud toestel geleend (met een accu) en verstopt onder de grond. Via een lichtknopje bij de wastafel had men Engeland. Tot de accu niet meer geladen kon worden.

De laatste weken luisterde ik met een kristalletje. Hier zij dank gebracht aan de firma’s die hielpen. Zo hebben wij in de loop der jaren altijd nieuws gehoord en is ons moreel op peil gebleven.

16 juni
Jeugdbewegingen herrijzen.

21 juni
De bevrijdingsfeesten zijn niet altijd even prettig. De jeugd is bandeloos.

De begrafenis van Joop Zandbergen. — *afb. 18 De begrafenis van Joop Zandbergen, hij kwam na de bevrijding om door een per ongeluk afgegaan geweer op 30 juni 1945.*

6 juli
De tijd vroeger gespendeerd met het bijhouden van “het boek” wordt nu onder andeere in beslag genomen door het lezen van talloze kranten; nu weer: De Typhoon en het Nieuw Noord Hollands Dagblad. Er gebeurt haast niets, zodat het dagboek gaat kwijnen.
Kapper Zandbergen is overleden door een per ongeluk afgegaan geweer.
Door de BS in uniform is hij begraven.

10 juli
In Duin en Bosch 600 gevangenen er bij. De bankbiljetten van 100 gulden zijn ongeldig verklaard. Pastoor wist het van te voren. Hij ruimde er bijtijds 180 op!! Verleden week is door NSB sabotage de munitie in de duinen van Beverwijk aangestoken.
Geen ruit heel in Beverwijk.

16 juli
Onthulling van gedenkplaat in de kerk. In Duin en Bosch 800 gevangenen bijgekomen.

29 juli
Er zijn geen fietsbanden meer. Steeds lekke banden.

11 augustus
Japans aanbod tot capitulatie door twee belangrijke feiten:

Toepassing van de atoombom, die de steden Hirosjima en Nagasaki in een puinhoop veranderde.
De oorlogsverklaring van Rusland woensdag jongstleden.

Eind augustus zal Castricum 4 volle dagen bevrijdingsfeesten gaan vieren. Er heerst grote ontevredenheid in Nederland.

15 augustus
Nederlaag van Japan. De oorlog is nu overal voorbij.
De staten die afgoderij pleegden zijn vernederd.
Het zwaard kan weer omgesmeed worden tot ploegschaar. De atomen kunnen heel blijven, of voor vredelievende doeleinden worden gesplitst.
Ik heb mijn collega voorgesteld om het dagboek te sluiten. Hij stemde er mee in.
Moge dit boek dat ons in donkere jaren dikwijls een aangename verpozing bracht, voor het nageslacht enige betekenis hebben, ter lering, ter afschrikking, ten voorbeeld, ten vermake.
Als hebdomodarius sluit ik dit dagboek.

w.g. F. Holthuizen

15 augustus
Met weemoed schrijf ook ik mijn laatste woorden in dit dagboek.
Moge dit boek jarenlang worden bewaard en veel gelezen. Wij vragen zeer dringend, dat niemand van ons nageslacht dit boek zal ontvreemden, het is een geschenk aan de parochie en dient in het archief te worden bewaard. Aparte leugens staan niet in dit boek, wel worden er ook geruchten in vermeld, doch zij staan als zodanig vrijwel altijd aangekondigd … Moge Nederland en ons Indië herrijzen uit de chaos waarin het zich bevindt.
Lang leve de Koningin.

was getekend J. v.d. Zalm, pr.

Verschenen jaarboekartikelen over WO1:
eerste Wereldoorlog
Verschenen jaarboekartikelen over WO2:
Castricum in oorlogstijd
Dagboek kapelaans
De dood van Arie Hageman
Duin en Bosch, evacuatie
Duinkant, een verdwenen dorpje
Geheimagent Co Brandjes
Ginhoven, Huibert van
Godschalk, Joods gezin
Hoberg, Jan
Leenaers, dokter
Nachtwacht in het Geversduin
Oorlogsherinneringen Nardus Bos
Oorlogsmonument
Oorlogstijd, Castricum in
Oorlogsverhaal Tiny van Vlaanderen-Boot
tante Sientje
Toepoel, Leo
verdedigingswerken
Verzetsmonument
verzetsstrijders