Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.
Jaarboek 37, pagina 108
Castricum – Honderd jaar geleden 1913
In het jaar 1913 hield het gemeentebestuur zich voornamelijk bezig met de vraag of gas of elektriciteit aan de inwoners geleverd zou moeten worden. Uiteindelijk wordt besloten voor de bouw van een gemeentelijke gasfabriek. Dit ondanks de grote scepsis van het provinciebestuur en de bezwaren van een grote groep inwoners vanwege de hoge investeringen, de lage rentabiliteit en de voorkeur voor elektrisch licht.
De gebeurtenissen in Castricum van honderd jaar geleden zijn vooral ontleend aan de gemeenteraadsnotulen, de inkomende en uitgaande stukken van de gemeente Castricum, dossiers in het gemeentearchief, de provinciale bladen, de burgerlijke standregisters enzovoorts.
1 januari 1913
Het gemeentebestuur bestaat uit burgemeester Johannes Mooij, de wethouders Joseph Goes en Petrus Valkering. De raadsleden zijn: Pieter Duijn, Gerrit Pzn. Kuijs, Petrus Pzn. Kuijs, Gerrit Slop, Pieter Twisk en een vacature door het overlijden van Theodorus Dijkman.
Op 1 januari 1913 telt Castricum 3.636 inwoners. Dit aantal is op 31 december in datzelfde jaar toegenomen tot 3.751. In het jaar 1913 vestigen zich in onze gemeente 359 personen, terwijl er 264 naar elders vertrekken. Er worden in dat jaar 117 kinderen geboren, er overlijden 97 inwoners en er worden 24 huwelijken gesloten.
15 januari 1913
De directeur van de gasfabriek te Egmond aan Zee krijgt het verzoek om voor 75 gulden een onderzoek in te stellen naar de haalbaarheid van een gasfabriek in Castricum.
De totale kosten van fabrieksgebouw, directeurswoning en buizennet zijn begroot op 90.000 gulden, een voor die tijd gigantisch bedrag. De gemeente wil toch doorzetten en wil voor dit bedrag een geldlening aangaan; in mei 1913 maakt het college van Gedeputeerde Staten (GS) hiertegen bezwaar met de aantekening dat gaslicht, wat de hygiëne en het gemak aangaat, niet de voordelen biedt van elektrisch licht.
17 januari 1913
In het kader van de hinderwetvergunningen is een opgave ingediend van de in gebruik zijnde stoommachines.
- Kaasfabriek (F. Twisk, J. Res, G. Louter, C. Spaansen, stoomachine: 1 vermogen 2,5 PK
- Kaas- en boterfabriek (Th. Burger), stoomachine: 1 vermogen 8 PK
- Timmerwerkplaats (G. Kabel), stoomachine: 1 vermogen 4 PK
- Wateropvoer Hollandsche IJzeren Spoorweg Mij, stoomachine: 1 vermogen 15 PK
- Elektriciteitsproductie (Duin en Bosch), stoomachines: 3 vermogen 75 PK
27 januari 1913
Het provinciebestuur verleent vergunning voor de aanleg van riolering en bermbestrating over een lengte van 500 meter in de Dorpsstraat.
31 januari 1913
Cornelis Spaansen is gekozen als nieuw raadslid. Op 5 maart wordt hij beëdigd.
12 februari 1913
Door ruimtegebrek in de lagere school is besloten om een lokaal te huren in de bewaarschool voor 25 gulden.
5 maart 1913
De gemeenteraad discussieert langdurig over de voor- en nadelen van een eigen gasfabriek en het zelf exploiteren. De voorzitter wijst op de niet gunstige financiële toestand van de gemeente. Met vier stemmen voor en twee tegen wordt ervoor gekozen om in eigen beheer een gasfabriek te laten bouwen.
7 maart 1913
De gemeenteraad besluit tot uitbreiding met twee lokalen aan de Openbare Lagere School te Bakkum. Op 15 juli vindt op het raadhuis de aanbesteding plaats. Van de 13 inschrijvers is de firma Johannes Apeldoorn uit Egmond-Binnen voor 8.300 gulden de laagste; aan hem wordt de bouw gegund.
22 maart 1913
Door het college van Burgemeester en Wethouders (B&W) is de kiezerslijst vastgesteld, die 605 kiesgerechtigden omvat. Van elke kiesgerechtigde worden naam, voornamen, geboorteplaats en -datum en huisnummer binnen de gemeente op de lijst vermeld.
15 april 1913
Op het raadhuis wordt de bouw van een ziekenbarak met woning aanbesteed. Johannes Vlaar, timmerman te Castricum, gaat als laagste inschrijver voor het bedrag van 3.888 gulden de ziekenbarak bouwen.
23 april 1913
Het provinciebestuur vraagt aan het college vergunning om de toegangsweg aan de westzijde van het stations-
Jaarboek 37, pagina 109
emplacement iets te mogen verleggen. Dit in verband met de aanleg van een tramverbinding tussen het station en ‘het Gesticht Duin en Bosch’.
29 april 1913
De raad stelt voor om de functie van burgemeester en gemeentesecretaris te splitsen vanwege de vele en uitbreidende werkzaamheden door toename van het aantal inwoners. De raad is van mening dat die functies voor de burgemeester alleen niet meer zijn uit te voeren en stelt voor om meester Dirk Dekker tot secretaris aan te stellen. De burgemeester is voor de splitsing, maar alleen als een gediplomeerd secretaris zal worden aangesteld en niet de heer Dekker, ofschoon hij met lof spreekt over zijn werkzaamheden en ijver.
17 mei 1913
Ter sprake komt het feest voor de burgemeester (25-jarig jubileum). Door de feestcommissie wordt een bedrag van 75 gulden gevraagd.
1 juni 1913
Bernardus Wempe, caféhouder op de hoek Dorpsstraat-Burgemeester Mooijstraat, doet afstand van zijn vergunning voor verkoop van sterke drank.
Handelaar en bloemkweker Antoon van Benthem vraagt aan B&W vergunning voor de verkoop van sterke drank in het café van Bernardus Wempe. Het café bestaat uit een gelagkamer, een kleine zaal en een waranda. Overige inwonende personen: zijn echtgenote Elizabeth Lute en dienstbode Maria Groentjes. De vergunning wordt verleend.
3 juli 1913
Verkiezing van twee raadsleden. Er worden 371 geldige stemmen uitgebracht. Gekozen worden Pieter Twisk (herkozen) en Gerrit Louter (als opvolger van de heer Slop). De installatie van beide raadsleden vindt plaats op 2 september.
5 juli 1913
Een groot aantal inwoners heeft bezwaren tegen de gasfabriek. In een brief aan de gemeenteraad, ondertekend door 68 ingezetenen, geven zij te kennen dat de bouw van een gemeentelijke gasfabriek niet in het belang zal blijken te zijn van de gemeente Castricum vanwege het grote kapitaal dat vereist is, de lage rentabiliteit en dat deze nadelig is qua hygiëne en gemak in vergelijking met elektrisch licht.
19 juli 1913
De bisschoppelijke commissie ‘Onze Lieve Vrouwe (OLV) Ter Nood’ richt een verzoek aan de gemeenteraden van Limmen, Egmond-Binnen en Castricum (de laatste ten behoeve van de inwoners van Noord-Bakkum) om adhesie te betuigen aan het adres van de Directie der Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij ter verkrijging van een halte aan de Visweg te Limmen.
6 augustus 1913
De bouwvereniging Goed Wonen, die eerder van de provincie een gedeelte van het terrein van Duin en Bosch in erfpacht heeft gekregen, acht het toch wenselijk dit terrein ter grootte van 3.200 vierkante meter in eigendom te verkrijgen. Gedeputeerde Staten verlenen een machtiging om de grond voor 960 gulden in eigendom af te staan. Op dit terrein aan de Dr. Jacobilaan worden nadien zeven blokken van twee woningen gebouwd.
De raad besluit toch gas te prefereren boven elektriciteit en opdracht te geven aan de firma Spruit en Bakker tot het bouwen en volledig installeren van een steenkolengasfabriek met inbegrip van buizennet, lantaarns en alles wat voor het in exploitatie brengen benodigd mocht zijn voor de som van 61.810 gulden.
Deze aanbieding is aanzienlijk kleiner van opzet; de gaslevering aan Limmen is vervallen, het buizennet veel korter en de bouw van de directeurswoning is hierin niet begrepen; op 27 augustus 1913 keurt GS dit raadsbesluit goed. Een maand eerder al had GS goedkeuring gehecht aan de aankoop van de grond, daarbij de kanttekening makend dat ze niet voldoende termen aanwezig acht om de goedkeuring te onthouden.
27 augustus 1913
De voorzitter stelt voor om een schrijfmachine aan te schaffen, kosten 280 gulden. Raadslid Slop stelt voor om een tweedehands exemplaar te kopen, omdat een nieuwe wel wat kostbaar wordt geacht.
8 september 1913
C. Bakker Az. heeft een verzoek gericht aan de koningin voor ondersteuning in verband met ziekte. Hij was al ongeveer een jaar onder behandeling van dokter Schoonhoff. De koningin heeft een bedrag van 25 gulden beschikbaar gesteld voor zijn gezin.
6 oktober 1913
Inschrijving van 16 aannemers op de bouw van een directeurswoning bij de gasfabriek. De aanneemsommen variëren van 4.124 tot 5.250 gulden. De Raad vindt het bedrag voor de woning te hoog en komt met een nieuw plan. Op 17 november 1913 wordt opnieuw ingeschreven, echter uitsluitend door de plaatselijke aannemers: G. Borst, G. Kabel, Jac. Res, J. Tromp, Joh. Vlaar en J. Weel. De laagste inschrijver is aannemer Johannes Tromp voor een bedrag van 3.389 gulden; aan hem wordt op 20 november 1913 de bouwopdracht verstrekt.
14 oktober 1913
G. Louter en H. Hemmer, vertegenwoordigende het bestuur van ‘de Hanze’ (afdeling van de bond van handeldrijvende en industriële middenstanders in het bisdom Haarlem), hebben de bedoeling om een cursus te openen in het boekhouden en handelsrekenen en doen een verzoek aan het college om een lokaal in de school aan de Dorpsstraat beschikbaar te stellen en een subsidie van 50 gulden te verlenen.
5 november 1913
Vaststelling jaarwedden (jaarsalarissen) door GS: burgemeester 1.350 gulden, secretaris 925 gulden en gemeente-ontvanger 500 gulden. De burgemeester, tevens secretaris, vraagt met ingang van 1 januari 1914 ontslag aan als secretaris.
Door de raad worden daarop de jaarwedden van secretaris en burgemeester gesteld op respectievelijk 1.100 en 1.300 gulden. Verder geldt als jaarwedde 100 gulden voor een wethouder en 80 gulden voor een raadslid.
Jaarboek 37, pagina 110
3 december 1913
De raad besluit een voorschot van 25.300 gulden te verlenen aan de bouwvereniging Goed Wonen als tegemoetkoming in de kosten van de bouw van 14 woningen aan de Dr. Jacobilaan. Voorwaarde is wel dat de gemeente een voorschot van een gelijk bedrag van het Rijk zal verkrijgen.
De raadsleden Goes en Spaansen gaan naar Bergen op Zoom voor een ontmoeting met sollicitant Kortenhoff voor de functie van gasfitter (directeur gasfabriek). Na dit bezoek besluit de raad om Kortenhoff voor de proeftijd van een jaar te benoemen.
De heer Goes neemt ontslag als wethouder. De heer Spaansen wordt gekozen, maar houdt dit in beraad.
Op de aanvraag van een concessie door de Kennemer Electriciteits Maatschappij te Bloemendaal wordt niet ingegaan vanwege de bouw van de gasfabriek.
11 december 1913
De heer Spaansen heeft besloten om de functie van wethouder niet te aanvaarden. De heer Goes wordt nu herkozen.
24 december 1913
Er zijn sollicitaties binnengekomen naar de functie van secretaris der gemeente. Besloten wordt om met ingang van 1 februari 1914 de heer J.A. Verder te benoemen, nu nog gemeentesecretaris van Egmond-Binnen. Tot die datum wordt tijdelijk tot secretaris aangewezen de heer G.H. Sanders, eerder werkzaam als klerk op Duin en Bosch, nu op het gemeentesecretarie.
Er wordt een gascommissie ingesteld die tot taak heeft B&W bij te staan in het beheer van de gasfabriek door regelmatig toezicht te houden op het financieel beheer en de werking van de gasfabriek. De commissie gaat bestaan uit wethouder P.J. Valkering als voorzitter en de raadsleden P. Kuijs en G. Louter; de directeur gasfabriek is secretaris.
G. Slop, bouwkundige van het gesticht Duin en Bosch, wordt voor een jaar benoemd tot gemeentearchitect. Wethouder Goes heeft zijn functie neergelegd.
31 december 1913
Vaststelling van een verordening waarin de voorwaarden zijn opgenomen voor de levering van gas door de gemeente met allerlei bepalingen over de aansluitkosten, gasmeterhuur enzovoorts.
De gemeenterekening over het jaar 1913 telt aan ontvangsten 139.309 gulden en aan uitgaven 136.585 gulden (waaronder de financiering van de gasfabriek). Er is een batig saldo van 2.724 gulden.
Simon Zuurbier
