Categorie: Jaarboeken

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

---

Jaarboek 45, pagina 29

---

In gesprek met … Niek Kuijs

muzikale melkveehouder die honderd jaar werd

In februari 2009 raakten we aan de praat. De toen 91-jarige vertelde en vertelde alsof het gisteren was gebeurd. Zo af en toe in het Castricumse dialect dat je zelden meer hoort.

Niek Kuijs is geboren in 1917 op de boerderij Alkmaarderstraatweg 52. Hij overleed in 2018, honderd jaar oud, in het Verzorgingscentrum De Boogaert. Zijn echtgenote Ans Liefting, inmiddels ook bijna 100 jaar, mist hem enorm.

Niek, zoon van de zeer bekende organist en dirigent Piet Kuijs en Trijntje Brandjes, heeft samen met zijn broer Jan de melkveehouderij van hun vader voortgezet tot de uitbreiding van het dorp dat onmogelijk maakte. Daarna werkte hij tot zijn pensionering bij de agrarische dienst van de Willibrordusstichting in Heiloo.

Schooltijd

“Ik ging naar de Augustinusschool tot mijn 13e jaar. Het was een jongens- en een meisjesschool. De kloosterzusters bestuurden de meisjesschool. Die gaven daar les met een paar onderwijzeressen. Ik mocht na de lagere school niet doorleren van mijn vader; ik moest hem helpen. Ik heb nog wel een jaar of vier op de avondschool gezeten en ook op de tuinbouwschool die hier ook was.

Mijn vader was vaak weg. De missen voor begrafenissen en huwelijksfeesten, de ‘rouwtjes en trouwtjes’, waren altijd voor de middag en mijn vader speelde orgel in Castricum, Uitgeest, Egmond-Binnen, Heemskerk en in Heiloo. Het is een keer gebeurd dat hij achter in het land aan het werk was en de klok van de Pancratius hoorde luiden. Hij begreep dat hij een dienst was vergeten, liet alles vallen en rende zo snel hij kon in een rechte lijn dwars door weilanden en sloten naar de kerk en was nog net op tijd bij het orgel. ‘s Avonds was hij altijd weg. Hij ging altijd op de fiets. Vroeger ging alles nog lopend of fietsend. Auto’s had je temet niet. Vader is in 1966 op 88 jarige leeftijd overleden.”

Kleppermars

Niek’s vader Piet was vooral musicus, de veehouderij kwam op de tweede plaats. Oorspronkelijk zou Piet van zijn vader bakker moeten worden; de bakkerij van Kuijs was in de Dorpsstraat, tegenover café De Vriendschap. Bij het beroep van bakker lag zijn hart helemaal niet. Al op jonge leeftijd was zijn muzikaliteit opgevallen en kreeg hij piano- en orgelles. Hij werd organist in verschillende parochiekerken en leidde kerkkoren. Daarnaast was hij ook nog directeur/dirigent van Castricums fanfare Eendracht maakt Macht (later Aloysius en Emergo genoemd), van DIU (Duin en Bosch), St. Caecilea (Heemskerk) en ‘Eensgezindheid’ (Egmond-Binnen). Zijn zoons hebben het muzikale talent van hun vader meegekregen.

---

Jaarboek 45, pagina 30

---

Voor hun vader was het vanzelfsprekend dat ze van hun talent gebruik maakten. Ze hebben daar zelf weinig keus in gehad. Misschien is dat wel de reden dat geen van zijn kleinkinderen in zijn voetsporen is getreden.

Niek heeft veertig jaar trombone gespeeld bij de Castricumse fanfare. Zijn broers Jan, Piet en Cor bespeelden er ook verschillende instrumenten. Jan en Cor waren meer dan zestig jaar lid van het kerkkoor. Jongste broer Piet (1928-2020), bekend als makelaar en oprichter van reisbureau Zonvaart, is dirigent geweest van het korps ‘Eensgezindheid’ van Egmond-Binnen en heeft ook bij de Castricumse fanfare zijn vader enige jaren opgevolgd. In Egmond-Binnen kwam het korps een trombone tekort en nadat hij eigenlijk al gestopt was, heeft Niek, om zijn broer een plezier te doen, daar nog enige jaren gespeeld.

Niek: “Ik ben gek van klassieke muziek en vooral van harmonie en fanfare. Van jazz hou ik niet, dan draai ik vlug de knop om. Emergo is een goed korps geworden. Die treden op in binnen- en buitenland en doen mee aan verschillende muziekconcoursen. Ik heb in die veertig jaar, behalve mijn vader, natuurlijk verschillende dirigenten meegemaakt, die ons muziekkorps heel ver hebben geholpen.

In 1933 wilde mijn vader de Kleppermars uitvoeren. Hij zei tegen meester Van Westen: ‘Piet ik moet honderd jongens van je hebben’. Van Westen: ‘Ik heb er dertig in de klas en daar heb ik al moeite mee. Daar moet je niet aan beginnen’. Mijn vader zette toch door. Jan Houtenbos, de timmerman, heeft de kleppers gemaakt. Guurt Piepers, de vrouw van ‘Slappe’ Piet Kuijs, maakte witte mutsen. We hadden een muziekconcours hier in Castricum en we traden op bij het gemeentehuis. Aan de overkant had je die villa van Goes en daar stonden we dan met honderd jongens met begeleiding van de fanfare. Het was wel zo mooi! Hij heeft etter en bloed gezweten om dat er in te krijgen. Ik werd bij een repetitie naar huis gestuurd. Waarom? Je had er een linkse bij, die klepperde links. Ik weet het nog best, dat was Siem Groentjes en ik was rechts. Dus ik sloeg elke keer tegen hem op met klepperen. Ik gaf hem op lest een opdonder. Ik moest naar huis van mijn vader. Hij moest een slachtoffer hebben en toen pikte hij mij eruit. De uitvoering werd een succes. Van heinde en ver kwamen de mensen naar de Kleppermars luisteren. Wat was het mooi!”

Niek’s zoon Jan (1952) heeft een boekje gemaakt, waarin hij de familiegeschiedenis beschrijft en de glanzende muzikale loopbaan van zijn grootvader memoreert. Maar ook de keerzijde van de medaille laat hij niet ongenoemd: “Zijn enthousiasme en doorzettingsvermogen is voor velen een voorbeeld geweest. Hij kon dit alles uitvoeren door de steun van zijn vrouw en veel van zijn kinderen. Hij heeft daarbij het bestaan en de levensvatbaarheid van het familiebedrijf, wat hij van zijn vader heeft geërfd, nogal verwaarloosd.”

Uit het leven van Niek Kuijs

Niek Kuijs (geboren op 20 september 1917) en zijn broer Jan zijn vanaf hun jeugd betrokken bij de veehouderij op de boerderij Alkmaarderstraatweg 52.

Grootvader kocht deze in 1908 voor zijn zoon Piet. Piet Kuijs (1877-1966) is oorspronkelijk werkzaam in de bakkerij van zijn vader (landbouwer en bakker) in de Dorpsstraat tegenover café ‘De Vriendschap’. Na het overlijden van zijn eerste vrouw trouwt Piet

---

Jaarboek 45, pagina 31

---

in 1914 met Trijntje Brandjes. In 1916, 1917 en 1918 worden Jan, Niek en Cor op de boerderij geboren. De passie van vader Piet ligt vooral bij de muziek en de drie zonen moeten daarom al snel meehelpen in het bedrijf waar zo’n dertig koeien worden gemolken.

In 1946 verhuizen vader Piet en Trijntje met hun nog thuiswonende drie kinderen naar de Burgemeester Mooijstraat. Hun zoon Jan en zijn vrouw Cornelia Veldt trekken in de boerderij. Niek trouwt in 1950 met Ans Liefting en gaat na enkele jaren tegenover de boerderij wonen in een huis dat zijn vader heeft gekocht.

Voor het land achter de oude stolp heeft de gemeente bouwplannen. In 1968 is het pand tegelijk met het resterende land aan de gemeente verkocht. Er wordt overeengekomen dat Jan er mag blijven wonen zolang er geen andere bestemming voor is. Jan en Niek moeten op zoek naar andere broodwinning. Jan vindt, net als eerder Cor, werk op een fabriek in de Zaan. Niek kan tot zijn 65e jaar aan de slag bij de agrarische dienst van de Willibrordusstichting in Heiloo en heeft tot hoge leeftijd genoten van tuinieren, biljarten en diverse kaartclubjes.

Veebedrijf

Niek: “Samen met mijn oudste broer Jan heb ik in 1950 de veehouderij van mijn vader overgenomen. De boerderij met weilanden was sinds 1908 in onze familie. Broer Jan woonde op de boerderij en nu woont zijn zoon René er. De boerderij, die uit 1870 dateert, heeft hij prachtig laten herbouwen en restaureren met hergebruik van de oude stenen en dakpannen. Het oorspronkelijke karakter is door de architect Sander Douma goed bewaard gebleven, zodat het nog steeds een gemeentelijk monument is.

Het land zijn we door de uitbreiding van het dorp allemaal kwijtgeraakt. We hadden ook heel wat huurland. We molken dertig koeien en dat was in die tijd veel hoor! We werkten zeven dagen per week meer dan twaalf uur per dag. In 1968 zijn we gestopt. De boerderij werd aan de gemeente verkocht met de afspraak dat mijn broer Jan er kon blijven wonen totdat de gemeente de grond nodig had. We hebben heel wat afgemadderd door de uitbreiding van het dorp. Je kon ooit kiefteieren zoeken van huis uit. Tot de wijk Molendijk gebouwd werd, konden we in de verte Uitgeest zien liggen.

Mijn geheugen is nog goed. Ik kan het dorp zo uittekenen zoals het vroeger was. Vanaf de Torenstraat liep er een padje naar de boerderij van Frits Res. Dat noemden ze het padje van Pietje Rijs. Voordat je bij de boerderij kwam, had je een klein huisje waar Pietje woonde. Later heette het Klaverweidepad. Het land, waar mijn huis op staat, was van Brasser en die heeft het land voor bouwterrein gekocht. Het is door buurman aannemer Gerrit Borst en Gert Kabel gebouwd. Onze boerderij was ooit het laatste huis van het dorp en dan kreeg je verderop bij de Kooiweg de ‘molenhuisjes’, genoemd naar de meelmolen die ooit aan de Molendijk heeft gestaan. Verder stonden er aan de Alkmaarderstraatweg nog een boerderij van Co Vergouw (Spitsbergen) en eentje van Cornelis Al.

Ik had al vijf jaar verkering en ik wou wel trouwen, maar ik kon geen huis krijgen. Ik temet alle weken naar de gemeente, maar het ging niet. Er was natuurlijk in de oorlog erg veel afgebroken, waaronder de boerderij van Vergouw, die daarom in dit huis woonde. Hij ging weer bouwen op de oude plaats en dus wist ik dat Alkmaarderstraatweg 65 leeg zou komen. Ik weer naar de gemeente. Ik hoor ze nog zeggen: ‘Dat huis is geschikt voor een gezin.‘

Ik ben in 1950 getrouwd. Ik woonde eerst in de Burgemeester Mooijstraat, boven bakkerij Marjot. Daar heb ik twee jaar gezeten en toen mocht ik hier naar toe. Toen kocht mijn vader dit dubbele huis en konden wij er in. Hij woonde later naast ons met mijn zuster.

Ik had wel vervangende grond willen hebben, maar die was er niet. Veel boeren die verdreven werden, wilden vervangende grond. Mijn broer Jan ging naar een meelfabriek in de Zaan. Op het ogenblik zijn er in Castricum meer paarden dan koeien denk ik.

Willibrordusstichting

Om op je vijftigste ergens anders nog wat te beginnen, zag ik niet zitten. Ik solliciteerde hier en daar. Mijn moeder kwam toen aan met een advertentie van de Willibrordusstichting. Ik heb gesolliciteerd en werd uitgenodigd. Ik zat daar met een stuk of wat jongere jongens en ik moest wel driehonderd vragen op papier beantwoorden. Waarom solliciteer je, waar kom je vandaan, hoe was het thuis, enzovoorts. Het begon om 9 uur en om 13 uur was het pas afgelopen. Ik had mijn diploma’s meegenomen en ik vroeg aan het eind of ik dat moest laten zien. ‘Heb je diploma’s dan?,’ vroeg die broeder. Hij zei: ‘Ga jij eens mee’. Ik liep met hem mee door die gangen. Hij bracht me naar een kamer, waar een broeder zat met een lange habijt aan. Die stelde zich voor als broeder Amandus. Ik heb een uur bij hem gezeten. Hij zei tenslotte: ’Je krijgt van de week bericht.’

---

Jaarboek 45, pagina 32

---

Je kijkt natuurlijk de hele week naar de post uit. Op zaterdag was er nog geen post. Ik zei tegen moeder: ’Dat is wat, zo’n grote instelling en dan krijg je niet eens een berichie.’

We zitten met de kinderen zaterdagavond naar Rudi Carell te kijken. Gaat de bel. Een van de kinderen doet open. Ze komt terug en zegt: ‘Pappa, er is een meneer’. Ik zeg: ‘Laat die meneer maar binnenkomen.’ Hij stond in de deur met een hoed op en een leren jas aan. Hij zei: ‘Ken je me niet?’ Ik zeg: ‘Man al sla je me dood, ik ken je niet hoor.’ Hij doet zijn hoed af en ik zie het: broeder Amandus. Hij kwam tegen 21 uur en hij ging om 1 uur weg. We hebben zo lekker zitten praten. Op slot zeg ik:’ Wat kwam je hier doen?’ Nou hij zegt: ‘Je ben aangenomen. Kom morgenochtend, met je vrouw maar effe kijken hoe alles in mekaar zit.’

Je had de plantsoenendienst en de agrarische dienst. Alles hebben we met hem bekeken. Het was heel groot. Twee en een halve hectare boomgaard, 110 varkens, 1.700 kippen, het hertenkamp met alles erop en eraan. Toen zei hij: ‘Ik heb nog een vraag: Wil jij bij de plantsoenendienst of bij de agrarische dienst?’ Ik zeg: ‘Liever agrarisch, daar heb ik mijn hele leven in gezeten.’ ‘Nou dan kom je daarbij,’ zei hij ‘Dat betekent wel dat je zaterdags en zondags twee keer moet komen voor het voeren van de beesten en eieren rapen.’ Ik zeg: ‘Dat moest ik thuis ook, dat ben ik toch gewend.’

Ik heb er vijftien jaar gewerkt en toen werd ik 65. Ik vroeg aan broeder Amandus of ik nog vijf jaar mocht bijtekenen. Maar dat mocht niet. Ik zei: ‘Minister Luns die is vier of vijf jaar ouder dan ik en die is nog wel in functie.’ Toen zei hij: ‘Dat is een andere cao,’ waarop ik zei: ‘Ik wil ook wel in die cao.’ Maar die vlieger ging niet op.

Toen was het over en dan mag je niets meer dan op Magere Hein wachten. Dat is nu 25 of 26 jaar geleden en ik ben er nog. Ik zit op twee biljartclubs en vanmiddag moet ik nog weer te kaarten in Heiloo. Verder heb ik nog een grote tuin in de Oosterbuurt, waar ik allerlei groentes teel, waar ik mijn familie vaak een plezier mee kan doen.

Duinkant

Op de Zanderij heb ik nog wel zand geladen met (Grote) Bal Lute en Jan Twisk met paard en wagen voor de gemeente voor de aanleg van nieuwe wegen. Jan Twisk had ook Funadama en hij had een zoon, jonge Jan, die later bij de begrafenisvereniging was.

De Zanderij was vroeger allemaal duin. We haalden zand van het Prikkelvlak, waar later het huis van Van Elven stond. Daar moest wel voor betaald worden aan de familie Gevers en later aan de provincie.

Toen stonden er een dertig, veertig huizen in het buurtje dat de Duinkant werd genoemd. Er was ook een cafeetje van (Kleine) Bal Lute. Nelis Stolk en Piet van Duin van de Duinkant heb ik ook wel gekend. Piet was kreupel. Ze waren goed bij de tijd op radiogebied en hadden allebei een draadomroep. Er was wel concurrentie tussen die twee hoor. De een was katholiek en de ander niet. Dat had je vroeger erg hoor, die scheiding. Op bepaalde uren hadden ze uitzending. Er was geen gids of zo.

Grote Jan Brakenhoff heb ik ook heel best gekennen. Gemeentesecretaris Van Lunen woonde er ook en tuinder Manus Zomerdijk.

Manus Hogenstijn heb er ook gewoond. Die is later mijn buurman geworden. Hij had hier aan de overkant nog een stukkie land. Hij was vroeger melkventer. Later kwam hij hier wonen. Een enige man. Hij molk maar een paar koetjes en er stonden een paar schuurtjes op zijn land. Als er een koe moest kalven, dan kwam hij altijd bij mij en zei: ’Niek d’r moet een koe kalven.’ Dan ging ik er naar toe. Maar zelf bleef hij in huis zitten. Hij kon het niet zien. Als ik de deur open deed van het schuurtje, het kalf was er, stak ik mijn hand op en dan kwam ie. Hij wou er niet bij wezen.

Hogenstijn ging naar zijn land via het Molendijkje. Hij ging lopend langs de molenhuisjes naar het Molendijkje met zijn karretje op twee luchtbanden. Daar konden drie of vier melkbussen op. Hij moest de koeien kraanwater geven; het slootwater was niet zo goed.

---

Jaarboek 45, pagina 33

---

Albert’s hoeve

Albert Asjes was een herenboer, een statige man die daar met zijn huishoudster op de boerderij aan de Molendijk woonde. Als het erg warm was, ging ik bij hem drinken. Hij had zulk heerlijk koud water van de pomp.

Asjes heeft in 1937 de eendenkooi aan laten leggen. Toen heeft hij volgens mij ook een jachtgeweer gekocht. In het begin was het een echte eendenkooi met gangen en netten. De eenden die hij ving, gingen naar de poelier. Hij schoot ook wel op eenden als ze aan kwamen vliegen. Het was om het schieten een beetje te onderhouden. Hij schoot niet zoveel hoor. Hij was ook een echte dierenliefhebber. Paarden waren zijn grootste hobby. Hij heeft ook een tijdje een auto gehad. Dan reed hij de garage in en riep: ‘Ho…’. Dat gaf niet en toen kwam hij er aan de andere kant weer uit.

Rooie buurt

Vroeger was Castricum een heel mooi dorp. Mijn vrouw durft nu niet meer over de Dorpsstraat te fietsen. Dat nieuwe stuk bij de Rooie buurt is nog het gevaarlijkste. Ik weet niet hoe de Rooie buurt aan zijn naam komt. Dat het ‘Rooien’ waren van Duin en Bosch geloof ik niet. Ik heb al die mensen die daar woonden best gekend, maar er werkte er geen een bij Duin en Bosch.

De eerste op het rijtje was het scheerwinkeltje van Kleine Bertus Stuifbergen. Die had daar bijna geen achtertuin, maar op het plaatsje had hij wel een paar konijnenhokken. Was ie de hokken aan het uitmesten en hoorde hij de bel, dan kwam ie an en ging zo weer je haar knippen.

De huizen in de Rooie Buurt zijn allemaal precies hetzelfde. Ze hebben een smal steegje, zo smal dat je er niet naast je fiets kan lopen. Dezelfde huisjes staan in de Schoolstraat.

Toen ik op de Avondschool was, hoorden we dat aan de overkant van de school een paar publieke vrouwen zaten. Er was een dikke en een dunne vrouw. We noemden hen ook de Dikke en de Dunne. Dan kwamen er wel eens klanten en dan gingen wij met onze fietslampen, draaiend aan de voorwielen, in de ramen schijnen. We wisten van toeten nog blazen. Veldwachter Couperus, zoon van de kastelein van De Landbouw, stuurde ons weg.

De jacht

Van vader op zoon werd er getuind in het duin. Bonen, erwten, aardappelen. Toen het water werd opgepompt, werd het veel te droog. Een slechte tijd voor veel mensen.

Half oktober begon het jachtseizoen. Dan kon je in het land niet veel meer doen. De koeien stonden op stal. Ze kwamen vragen of ik drijver wilde worden. Ik heb het er met mijn broer over gehad. Die zei: ‘Dat moet je waarmaken.’ Ik kreeg er 45 gulden per dag voor en daar kreeg mijn broer de helft van. Allemaal koek en ei. Als die wat anders deed, kreeg ik daar de helft van.

Dat drijven heb ik vijftien jaar gedaan. Ik had het dan druk, want ik moest evengoed melken. Van der Zee was het hoofd van de jachtopzieners en ook temet onze baas. We waren met tien drijvers. Er kwamen er heel wat uit Egmond-Binnen, uit Limmen en uit Castricum. In Castricum had je Jan van der Park. Op lest was ik de enige Castricummer. Jongeren hadden geen tijd meer en stopten ermee.

Prins Bernhard jaagde hier ook. Dat was wel een stijve hark. Niet leuk. Hij kon wel goed schieten. Dan vroegen we hoeveel hij er had geschoten en dan noemde hij een getal. Hij ging meteen weer in de auto zitten. Mijn vader is in oktober 1920 nog eens voorgesteld aan prins Hendrik, ook bij een jachtpartij. Het fanfarecorps van Egmond-Binnen bracht een aubade aan de prins en die schonk alle muzikanten een paar konijnen. Aan mijn vader beloofde hij een reebok, zodra hij die geschoten zou hebben … Voor de zekerheid nam mijn vader ook maar drie konijntjes mee.

Wij haalden met de hondjes het wild op. De honden volgden het spoor en dat duurde nog wel eens even. Het was een drukke maar wel een hele mooie tijd. Ik moest er ‘s morgens om 9 uur wezen. Soms was ik om vijf uur nog in Bergen aan Zee en ik moest ook melken. Ik ging met de brommer. Lange dagen. Erg gezellig.

Meestal waren er vier geweren bij een jachtpartij. De jagers moesten 300 gulden per geweer betalen. We begonnen in Wijk aan Zee op maandag, dinsdag in Heemskerk, woensdag Castricum, donderdag Bakkum, vrijdag Egmond-Binnen, maandag Bergen ten zuiden van de Zeeweg, dinsdag ten noorden van de Zeeweg en dan weer naar Wijk aan Zee. Dat ging zo het hele seizoen door. Er waren altijd twee jachtopzieners. Tussen twee driften kon wel twee kilometer liggen. De jagers stonden op zo’n twintig tot dertig meter van elkaar af, net hoe breed de drift was. Als ze net klaar stonden, hoorden ze ons al in de verte en vroegen ze zich af hoe we konden weten dat we konden beginnen. We kenden het duin precies. De driften hadden allemaal een naam.

---

Jaarboek 45, pagina 34

---

We karden zo met de brommer door het duin. Dat hebben we later met de auto ook nog gedaan. Ze mochten de helft van het wild houden, de rest ging naar de poelier. We liepen zo’n 25 meter bij elkaar vandaan en sloegen met stokken om het wild op te jagen. De kokken (mannetjes fazanten), de hennen en ook hazen en konijnen moest je proberen voor je te houden.

In Castricum aten de jagers altijd bij Johanna’s Hof; in Bergen gingen ze bij De Pilaren eten. De leukste mensen vond ik de gebroeders Boskalis. Die hadden een baggerbedrijf dat over de hele wereld werkte. Dat waren zulke leuke lui. We kregen altijd twee flessen drank en een pakje sigaretten. We rookten vroeger allemaal als schoorstenen.

Duin en Bosch

De patiënten van Duin en Bosch liepen vaak in grote groepen door het dorp, allemaal met een grijs pak aan. Wij kwamen nooit op het terrein hoor. Je mocht er niet zomaar in. Op Duin en Bosch mocht je ook niet drijven, maar wel er omheen. Je zag die mensen wel eens aan het werk daar. Bos uitdunnen, takken opruimen.

Het werd eenvoudig het gekkenhuis genoemd en je had geen contact met de patiënten. In het begin was je er een beetje bang van. De mensen bleven er soms hun hele leven. Ik had wel medelijden met ze. Als ik nu nog wel eens op de Willibrordusstichting kom, dan zie ik nog mensen die er 25 jaar geleden, toen ik nog werkte, ook al waren.

Badgasten

We hebben ook badgasten gehad. Ik zette dan een advertentie. Op een keer kwamen er twee dames uit Amsterdam. Mijn broer Cor woonde hier aan het begin van ons rijtje huizen. Hij woonde eerst in de Nuhout van der Veenstraat. Later kwam hij hier en nam zijn huisnummer mee. Hoe dat precies is gegaan weet ik niet. Hij had nummer dertien. Er zaten twee huizen tussen zijn huis en mijn huis, maar ik heb nummer 65. Toen kwamen die badgasten, zagen nummer dertien en dachten dat ze nog een heel eind moesten lopen. Toen waren ze vlakbij de Molenhuisjes en toen vroegen ze het maar eens. Toen werden ze teruggestuurd. Slap van het lachen kwamen ze aan.

Ik heb ze nog eens laten wandelen over de Molendijk, die je temet hier vandaan kon zien. Dan loop je naar de boerderij van Ab Asjes. Daar kan je doorlopen en dan kom je op de Uitgeesterweg uit. Dan ga je rechtsaf op de Uitgeesterweg en dan kom je zo op de Cieweg. Dat was ook nog een oud dijkje. Op dat dijkje stond nog een gemaaltje en dan kon je over het kerkenpadje terug. De dames vonden het een prachtige wandeling en voordat ze weggingen hebben ze het nog een keer gelopen.

Oorlog

Voor de oorlog, in de mobilisatietijd, zaten er Hollandse soldaten in de school. Die kwamen in de zomer nog wel eens bij ons helpen. Op een zondagochtend had een koe gekalfd, heel achter bij Ab Asjes. Ik haalde dat kalf bij huis en deed de koe bij de andere koeien die bij huis liepen. Ik ben me aan het verkleden om naar de kerk te gaan. Ik sta voor het raam en toen zag ik de koe die gekalfd had door de sloot lopen. Die wou terug naar de plaats waar ze gekalfd had. Ik gauw mijn overall aan en het land in. Ik loop halverwege op het land toen er geschoten werd uit de school vandaan bij de kerk en ook vanaf de boerderij van Cor Spaansen aan de Breedeweg. Ik liet me meteen in een greppel vallen en bleef daar liggen. Toen kwamen die jongens eraan met hun geweren. Ze zeiden: ’Hé Niek ben jij het?’ Ze dochten dat ik een parachutist was. Ze hadden me hard zien lopen en zeiden: ‘We schoten eerst over je heen, maar als je doorgelopen was, hadden we gericht geschoten.’

De oorlogstijd was treurig. We moesten toen land scheuren voor de voedselproductie en we moesten zaad telen. We teelden wel aardappelen en groente maar geen zaad. We hebben toen drie hectare grasland gescheurd achter het huis en daar hebben we tarwe op gezaaid.

In de verschrikkelijke hongerwinter kwamen er veel trekkers uit Haarlem en Beverwijk langs onze boerderij. Die gingen naar de Noord om voedsel. Dan kwamen ze ‘s avonds laat terug en vroegen of ze bij ons mochten overnachten. Dat mocht natuurlijk. We hadden stro en hooi. De karretjes werden naar binnen gereden. Achter de koeien was het warm.

Om kwart voor vijf stond ik altijd op om te melken. Toen kwam ik de stal in en zag ik het al. Onder elke kar een grote plas water. De aardappelen waren bevroren en ontdooiden. De mensen huilen, huilen … verschrikkelijk.

---

Jaarboek 45, pagina 35

---

Voor het dorsen kwam er een dorskast van Jan Kooi. Eerst moesten er schelven gebouwd worden. We hadden platte wagens met melkbussen onderin en als we de tarwe gingen opladen, dan gaven we de bossen allemaal een tik, zodat de tarwe eruit viel.

Zo drukten we wel een mud of zes achterover, wat buiten de controle viel. Bij het dorsen kwam er een controleur bijstaan. Toen maakten we op een gegeven moment bekend dat iedereen een kilo tarwe kon komen halen. We zouden om 9 uur beginnen, maar om half acht stonden er al mensen op de dam hier. Weegschaal erbij en allemaal hadden ze een pannetje of potje mee. Ik denk dat we wel honderd mensen geholpen hebben hoor. Maar tenslotte raakt het op.

Later hoor je dan weer: ‘Die rotboeren’. Zoveel narigheid hebben we meegemaakt. Mijn moeder deed niets anders dan pap koken. De hele dag was ze aan het pap koken voor die mensen. Wat heb moeder toch aan de gang geweest. Verschrikkelijk, verschrikkelijk en gestolen werd er ook nog. Moeder gaf ze een bord met een lepel natuurlijk; waren die lepels weer weg.

We moesten voor de Wehrmacht ook palen wegbrengen die geplaatst werden om zweefvliegtuigen te weren. Cor Beentjes haalde vlak voor de capitulatie zulke palen uit een weiland en werd nog doodgeschoten.

Ik was in het duin met mijn vriend Lau Veldt, toen het paard, dat drie meter voor ons liep, op een landmijn stapte. Het hele paard was aan flarden. We kwamen er zelf best vanaf, maar dan gaat er wel wat door je heen.

Er werd overal hout vandaan gehaald om te stoken. Kolen had je niet. Bomen werden omgezaagd en die lagen soms midden op de weg. We moesten voor de gemeente meel halen in Wormerveer voor de bakkers. We gingen met twee paard en wagens; een van Gerrit Veldt van de Kooiweg en een van ons. De politie zat naast je.

Vlees hadden we door clandestien te slachten. Kennissen hielpen ons daarbij. Op een keer hingen er twee halve varkens aan een ladder. De slager was net weg toen er controleurs kwamen, NSB-ers. Ze haalden het vlees weg en we kregen een bekeuring. Mijn vader huilde als een kind, man. De Duitsers hebben ook nog eens een koe bij ons uit het land gehaald. Het was een rottijd.

We hadden drie paarden en op een gegeven moment moesten we een paard inleveren. Ze konden niet met een dissel rijden; wel konden ze het met een lamoen (disselraam waarin een paard loopt om de kar te trekken). Die Duitsers waren hier allemaal met paard en wagen Castricum binnengekomen.

Toen we een paard moesten inleveren, brachten we er twee naar de eendenkooi van Ab Asjes. Een paard schraapte een beetje met zijn hoef over de stenen; hij had wat aan zijn achterbeen. Daar gingen we mee naar de keur en die werd dus afgekeurd. Piet de Wildt, een NSB-er, vroeg: ‘Waar benne die andere twee?’ Ik zeg: ‘Ja joh, ik haalde ze uit het land, ik maakte ze los en ze vlogen weg.’ Hij wist het misschien wel, maar hij maakte er geen werk van.

Roele, die op de boerderij zat van de in 1939 overleden Asjes, was ook een NSB-er en we brachten de paarden dus bij hem in de eendenkooi. We konden het best met hem hebben. We hielpen hem met hooien; het was allemaal koek en ei. Hij verraadde niks hoor. De Wildt was ook geen beroerde kerel, maar ze hadden nu eenmaal dat standpunt. De Wildt dacht dat hij misschien nog wel eens burgemeester kon worden.

Tweehonderd meter bij ons vandaan had je de boerderij Kleibroek van Jan Dekker. De boerderij stond zo’n meter of zestig van de weg af. Die slachtte ook veel clandestien en hij maakt ook drank. Ik moest nog eens met de bakfiets een mud tarwe voor hem halen uit Oudorp om drank te stoken. Ik kreeg duizend gulden mee. Vrachtrijder Jan Lute bracht het vlees voor hem naar zijn klanten. Als je vroeger een vrachtrijder nodig had, dan zette je een kaartje voor je raam. Jan Lute werd aangehouden bij het Heilooër bos. Ze wisten uit hem te krijgen dat het vlees bij Jan Dekker vandaan kwam. Voordat de controleurs bij Dekker waren, had hij al bericht gehad. Ik zie Jan Dekker nog het huis uit rennen en die dook in de aardappels. Effe daarna kwam er een auto met een controleur het erf op. Het was verraden. Zijn schapen werden bij ons gebracht. Dan kreeg je zomaar twintig schapen in de schuur en die moesten we ‘s avonds over de straatweg weer naar de boerderij Kleibroek brengen. Dekker is later ondergedoken. Ik heb hem nog eens gezien in Amsterdam, waar we heen moesten voor een nieuw pak. Later is hij naar Frankrijk geëmigreerd.

Een man waar je mee praten kan

Ik heb zestig jaar gepandoerd met Lau Veldt, Cor Kuijs, Niek Brandjes en Niek Vergouw van de boerderij Spitsbergen die in de oorlog afgebroken is en later herbouwd. Later ging Vergouw naar Uitgeest en dan gingen we daar te kaarten. Alle vier zijn ze weg en ik heb alle vier naar het kerkhof gebracht. Ik was nog wel de oudste. Met Allerzielen kom ik op vijf kerkhoven: hier liggen er twee begraven en eentje in Uitgeest, Egmond-Binnen en Beverwijk.

Dan staan ik gewoon te praten tegen een steen en zeg bijvoorbeeld: ’Man wat hebben we toch lekker gekaart.’ Bij mijn oude buurman Manus Hogenstijn ga ik ook altijd effe langs. Ik vind het wel mooi dat ik oud word, maar het is wel moeilijk dat er om je heen zoveel wegvallen. Bij een verjaardag zeg ik wel eens: ‘Wanneer komt er nou eens een man waar je mee praten kan? De jongeren, ik vind het prachtig hoor, die hebben het over golfen en over tennissen. Mijn soort is er niet meer.‘

Niek Kaan

---

Jaarboek 45, pagina 36

---

Met dank aan: Jan Kuijs (geboren in 1952, zoon van Niek Kuijs).

Zie voor meer informatie onder andere 13e Jaarboek: De jacht in het duingebied; 27e Jaarboek: De Castricumse fanfare; 43e Jaarboek: De restauratie van de boerderij Alkmaarderstraatweg 52 en het renteniershuisje; 30e Jaarboek: Castricum in opbouw.

Genealogie vanaf grootvader Jan Kuijs:

Jan Kuijs (1844-1932) is opgegroeid in Castricum, is broodbakker, landbouwer, woont in een boerderij aan de Dorpsstraat (afbeelding 34e jaarboek, bladzijde 77), trouwt in 1870 met Neeltje Kraakman, die is opgegroeid op een boerderij aan de Limmerweg op Noord-Bakkum. Zij krijgen tien kinderen, waaronder zoon Pieter Kuijs.

Pieter (Piet) Kuijs (1877-1966), geboren in Castricum, veehouder, organist, dirigent, trouwt in 1904 met Anna Maria Stuijt van Uitgeest (1881-1905) en als weduwnaar in 1914 met Catharina (Trijntje) Brandjes (1888-1968) uit de Oosterbuurt.

Piet Kuijs, krijgt alleen uit zijn tweede huwelijk kinderen:

1. Jan Kuijs (1916-2004), veehouder, woont Alkmaarderstraatweg 52, trouwt in 1946 met Cornelia (Nel) Veldt (1920-2004); zij krijgen negen kinderen.

2. Nicolaas (Niek) Kuijs (1917-2018) zie hierna.
3. Cornelis (Cor) Kuijs (1918-2006), werkzaam op de linoleumfabriek, woont Alkmaarderstraatweg 13, trouwt in 1944 met Maria Brakenhoff (1921-2004); zij krijgen negen kinderen.

4. Eva Cornelia (Eef) Kuijs (1922), trouwt in 1947 met Hendrik Antonius Duin (1920) van Beverwijk, bloembollenkweker; zij krijgen zes kinderen.
5. Cornelia Maria (Corry) Kuijs (1924), hoofd huishouding in ‘de Santmark’, ongehuwd, woont Dorpsstraat 140.
6. Petrus Theodorus Joseph (Piet) Kuijs (1928-2020), makelaar, Brink 25, trouwt in 1954 met Catharina Geertruida de Wit (1932) uit Heiloo.
7. Dorothea Catharina (Doortje) Kuijs, geboren in september 1932, is een week later overleden.

Nicolaas (Niek) Kuijs (1917-2018), geboren in Castricum, veehouder, vanaf 1968 agrarisch medewerker bij de Willibrordusstichting te Heiloo, woont Alkmaarderstraatweg 65, trouwt in 1950 met Johanna Anna (Ans) Liefting (1922) van Egmond-Binnen.

Hun kinderen worden geboren in Castricum:

1. Catharina Johanna Alida Maria (Ineke) Kuijs (1951), trouwt in 1971 met Engelbertus Franciscus (Bert) van der Eng (1949).
2. Johannes Petrus Maria (Jan) Kuijs (1952) trouwt 1976 met Johanna Maria Anna Duijn (1953).
3. Alida Cornelia Maria (Lida) Kuijs (1953), overleden in 1957 in Amsterdam.
4. Eva Cornelia Maria (Eefke) Kuijs (1955), trouwt in 1984 met Hans van Wetering (1951).
5. Petronella Maria (Petra) Kuijs (1956), ongehuwd.
6. Alida Cornelia Maria (Lida) Kuijs (1957), trouwt in 1977 met Petrus Simon (Peter) Kok (1957).
7. Petrus Nicolaas (Piet) Kuijs (1959), partner van Anita Schrey (1961).
8. Nicolaas Johannes Gerardus (Nico) Kuijs (1961) trouwt 1989 met Karin Alexanderson (1964).
9. Catharina Petronella Johanna (Carolien) Kuijs (1968) partner van Bob Bruinis (1966).

• Verschenen jaarboekartikelen over personen:
• Asjes, Albert
• Bakker, Kees – kunstschilder
• Bakker, Thijs
• Brandjes, Co
• Buuren, Armin van
• Deelen, Derk van
• Dekker, Dirk
• Gevers, Frits
• Ginhoven van, Huibert
• Godschalk gezin
• Hageman, Arie
• Heeck, Cor
• Heideman, Henk
• Heimans, Eli
• Hoberg, Jan
• Hofdijk, Willem Jacobsz.
• Hurk, Gesina van der
• Jacobi, Jan Willem
• Jacobs-Wentink, Gré
• Kortenoever, Eldert
• Kraakman, Jacob
• Kramer, Matthijs
• Krist, Meine
• Kuijs, Niek
• Leenaers, Henri
• Mooij, Cor
• Mooij, Geertje ten Wolde
• Nievelt, Anne van
• Peperkamp, Cor
• Portegies, Sijf
• Rommel, Albert
• Scheerman, Hein
• Schut, Dirk
• Schotvanger, Dirk
• Stuyt, Jan
• Toepoel, Leo
• Tulp, Lide
• Twisk, Engel
• Vasseur, Johannes Bernardus
• Veldt, Klaas
• Vlaanderen-Boot, Tiny van
• Weda schilders
• Weenen, Wub van
• Wit de, vrachtrijderij
• Zomerdijk, Herman

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

---

Jaarboek 45, pagina 83

---

Castricum en Bakkum 1921, de gebeurtenissen

In het jaar 1921 is de mogelijkheid geopend om subsidie te krijgen bij de bouw van een huis. Er is een grote behoefte aan woningen. Vele Castricummers hebben bij de gemeente subsidie aangevraagd en bouwtekeningen ingediend. De te bouwen huizen waren vooral gepland aan de Bakkummerstraat, de Ruiterweg en de Stetweg.

Er is besloten om de oude school hoek Dorpsstraat–Schoolstraat te gaan verbouwen. Een andere optie was om deze school en die aan de Van Oldenbarneveldweg te slopen en te vervangen door een halverwege beide scholen te bouwen nieuwe openbare lagere school.

De gebeurtenissen in Castricum van honderd jaar geleden zijn vooral ontleend aan de gemeenteraadsnotulen, de inkomende en uitgaande stukken van de gemeente Castricum, dossiers in het gemeentearchief, de provinciale bladen, de registers van de burgerlijke stand enzovoorts.

1 januari 1921

Het gemeentebestuur bestaat uit burgemeester Lommen, de wethouders Piet Kuijs en Cornelis Spaansen en de raadsleden Gerrit Kuijs, Geert Middelveld, Hendrik Schipper, Piet Twisk en Henderik Zandbergen. Klaas van Lunen is de gemeentesecretaris en Bernardus Res de gemeenteontvanger.

Castricum telt op 1 januari 1921 4.503 inwoners. Dit aantal is op 31 december toegenomen tot 4.639. In de gemeente worden er in dit jaar 124 kinderen geboren, er overlijden 128 inwoners en er worden 41 huwelijken gesloten.

6 januari 1921

C. Dijkhuizen en 31 anderen, allen ouders van schoolgaande kinderen op de openbare scholen, doen het verzoek om in het vervolg op katholieke feestdagen op die scholen onderwijs te geven.

Voor de functie directeur-administrateur van de Gemeentelijke Lichtbedrijven wordt Jacobus van Hoeve benoemd, die dan nog woont in Visby (Zweden) en de betrekking per 1 maart aanvaardt. Bij dezelfde onderneming wordt tot monteur-meteropnemer benoemd op een weekloon van 38 gulden: Hendrik van Amersfoort, dan nog wonend in Beverwijk.

16 februari 1921

In verband met de bepalingen van de Lager Onderwijswet van 1920 wordt de commissie van toezicht op het lager onderwijs opgeheven en de leden eervol ontslagen. Door de raad wordt een verordening vastgesteld regelende de inrichting en de samenstelling van de commissie van plaatselijk toezicht op het lager onderwijs in de gemeente Castricum. De Schoolcommissie bestaat uit negen leden en benoemt uit haar midden een voorzitter en secretaris; de leden worden voor drie jaar benoemd.

7 maart 1921

Het bestuur van de vereniging ‘Castricum Vooruit’ heeft een rapport uitgebracht over het tot stand brengen van een behoorlijk vaarwater. Dit rapport wordt door Burgemeester en wethouders (B&W) onderzocht.

Pieter Korn neemt ontslag als lid van het Burgerlijk Armenbestuur in verband met zijn vertrek uit de gemeente.

De gemeenteraad levert een bijdrage van 10 procent in de wachtgeldregeling van het werkloos wordend personeel, dat woont in onze gemeente en werkzaam is bij de Verenigde Koninklijke Papierfa- brieken van de firma Van Gelder en Zonen in Amsterdam.

Petrus Johannes Valkering was lid van de schattingscommissie Rijksinkomstenbelasting, woont niet meer in deze gemeente en krijgt als lid eervol ontslag. Als opvolger wordt benoemd Dirk Cornelis Twisk (1866).

Tot gemeenteveldwachter is per 29 maart benoemd Pieter Bleijendaal, geboren in Den Helder (1884).

14 april 1921

De heer A. Jacobs en mevrouw M. Liefting-Duijker zijn benoemd als leden van het Burgerlijk Armenbestuur als opvolgers van de heer P. Korn en mevrouw A. Louter-de Weijer.

Van het Rijk wordt door de gemeente een gedeelte van het strand gehuurd nabij de strandweg om te kunnen verhuren aan personen die daar een tentje willen plaatsen, zodat bezoekers daar verversingen kunnen gebruiken. Huur van een lengte van 100 meter tegen een huurprijs van 5 cent per meter.

Uitvoerige discussie in de gemeenteraad over de toekomst van de twee openbare lagere scholen:

• school 1 op de hoek van de Schoolstraat en Dorpsstraat;
• school 2 in Bakkum aan de Van Oldenbarneveldweg.

De varianten zijn:
a. beide bestaande scholen afdoende verbeteren;
b. de oude school 1 afbreken en op die plaats een nieuwe school bouwen;
c. beide scholen opheffen en halverwege een nieuwe school bouwen.

---

Jaarboek 45, pagina 84

---

De kosten van de verschillende varianten worden nog begroot en tekeningen worden gemaakt.

21 april 1922

Voor de benoeming van een schoolarts is een verzoek bij de gemeenteraad ingediend door P. Lommen en D. Commandeur, respectievelijk voorzitter en secretaris van de rooms-katholieke Vereniging Het Wit-Gele Kruis en door B.A. Res en N.A. Nijsen, voorzitter en secretaris van de Vereniging Het Witte Kruis te Castricum. Omdat de noodzakelijkheid niet is gebleken en ook in verband met de financiële toestand van de gemeente wordt dit verzoek door de gemeenteraad afgewezen.

Opgave geneeskundigen werkzaam in Castricum:

• huisarts: Y. Schoonhoff; vijf geneesheren bij Duin en Bosch;
• apotheker: mejuffrouw M.A. van der Vegte;
• vroedvrouw: mejuffrouw J.J. Vahl.

Opgave aan de inspecteur der directe belastingen te Alkmaar van de vergunninghouders voor de verkoop van sterke drank en de huurwaarde voor het bedrijf:

1. Rika van Benthem: 224 gulden, wijk A, nummer 216, De Vriendschap
2. H.Bischot/J. Blauw: 274,50 gulden, wijk A, nummer 157, De Rustende Jager
3. Ant. van Benthem: 262,50 gulden, wijk A, nummer 71, Dorpsstraat, hoek Burgemeester Mooijstraat
4. P. Schotvanger: 156 gulden, wijk A, nummer 134, Burgemeester Mooijstraat (De Harmonie)
5. C. Stuifbergen: 106,75 gulden, wijk A, nummer 67, Dorpsstraat (De Landbouw)
6. H. Kerkhoff: 160 gulden, wijk A, nummer 57, Dorpsstraat (Funadama)
7. P. Spanjaard: 71,70 gulden, wijk A, nummer 41, Beverwijkerstraatweg (Duinzicht)
8. A.L. Burgering: 57,50 gulden, wijk C, nummer 122, Bakkummerstraat
9. W. Borst: 79 gulden, wijk E, nummer 16, Nu Fase Fier
10. G. van Egmond: 93 gulden, wijk E, nummer 63, Heereweg 12 (Café De Onderneming)
11. C. Castricum: 106 gulden, wijk E, nummer 51, Heereweg 36 (De Goede Verwachting)

20 mei 1921

Als een van de eersten verkrijgen Theodorus van Weenen, metselaar en Johannes Spil, timmerman, van de gemeente een hypotheek voor de bouw van een dubbele arbeiderswoning (Mient 47 en 49).

Aan de verschillende aanvragers voor de bouw van een woning wordt 80 procent hypotheek verstrekt.
Naast de verstrekking van een hypotheek door de gemeente kan er ook in 1921 een subsidie door het Rijk worden verkregen.

Bij koninklijk besluit van 8 november 1920 kan de Minister van Arbeid premies toekennen ten behoeve van de bouw van particuliere woningen met een maximale inhoud van 450 vierkante meter. De premie bedraagt 20 gulden per vierkante meter woningoppervlakte (voor zolders geldt 10 gulden) met een maximum van 2.000 gulden per woning.

Van deze nieuwe regeling wordt in Castricum veel gebruik gemaakt. Er wordt in 1921 een groot aantal aanvragen voor premie ingediend met bijvoeging van bouwtekeningen. De premies worden alleen beschikbaar gesteld voor deugdelijke arbeiders- of bescheiden middenstandswoningen.

De aanvraagprocedure is veelomvattend. Verzoeken om premie worden gericht aan het gemeentebestuur. Dit bestuur vraagt aan de Minister van Arbeid goedkeuring voor de premieverstrekking met het overleggen van bouwtekeningen en een globale raming van de bouwkosten. Voor de bouw van woningen die voor premie in aanmerking komen, kunnen zo nodig door het Rijk aan de gemeente hypotheken worden verleend tegen een rente van 6 procent voor de tijd van 15 jaar.

Veel inwoners met bouwplannen doen een aanvraag voor toekenning van premie. De te bouwen huizen zijn vooral gelegen aan de Bakkummerstraat, Ruiterweg en Stetweg.

---

Jaarboek 45, pagina 85

---

Per te bouwen woonhuis moet een uitvoerige procedure voor toekenning subsidie worden gevolgd.

Als voorbeeld de subsidie voor Petrus de Baat (1899) aan de Kramersweg.
Aanvraag op 11 april 1921 aan B&W van Castricum voor een woning die zal worden gebouwd op het terrein gelegen aan de Kramersweg.

Oppervlakte van de woningvloer buitenwerks gemeten 52 vierkante meter en van de zolderverdieping 40,5 vierkante meter. Indienen bouwtekeningen (afbeelding 1) in drievoud, stichtingskosten zonder grondprijs schatting 4.500 gulden; de grondprijs bedraagt 500 gulden.

P. de Baat ondertekent een verbintenis dat hij gedurende 15 jaar na voltooiing van de woning deze zal bewonen of ter bewoning doen gebruiken, bij verhuur geen sleutelgelden zal heffen met een eventuele huur van 6 gulden per week.

Advies van opzichter G. Slop van Gemeentewerken aan B&W om vergunning te verlenen tot het bouwen van het woonhuis. Bouwpremie kan bedragen 52 x 20 gulden en 40,5 x 10 gulden = 1.445 gulden.

Brief van 4-5-1921 van Staatstoezicht op de Volksgezondheid, Hoofdinspectie Volkshuisvesting uit ’s-Gravenhage aan B&W met de mededeling dat aan de Minister van Arbeid is voorgesteld om een subsidie van 1.330 gulden toe te kennen en voor eenzelfde bedrag te verstrekken aan P. de Baat.

Brief van B&W aan P. de Baat dat een positief advies is uitgebracht aan de minister om een premie van 1.330 gulden te verstrekken.

Landelijke publicatie op 20-5-1921 van het Ministerie van Arbeid van het subsidiebedrag met de namen van de betrokkenen en ook de naam van P. de Baat.

Na ontvangen van de machtiging van de minister moet binnen drie maanden met de werkzaamheden worden gestart.

Brief van 12-8-1921 van B&W aan P. de Baat dat een premie zal worden uitgekeerd van 1.330 gulden, die zal worden uitgekeerd ineens, wanneer de woning glas- en waterdicht is, mits aan een aantal bouwtechnische voorwaarden is voldaan.

---

Jaarboek 45, pagina 86

---

1 juni 1921

De gemeenteraad neemt het besluit om de oude school bij het raadhuis te verbouwen en niet te kiezen voor nieuwbouw. De inspecteur van het Lager Onderwijs oordeelde dat de bestaande school afdoende kan worden verbeterd om aan de geldende eisen te voldoen. Dit plan is aanzienlijk voordeliger dan de bouw van een nieuwe school. In het plan worden de lokalen langs de Dorpsstraat omgebouwd tot gymnastieklokaal en de lokalen langs de Schoolstraat worden drastisch verbouwd. Om de geluidshinder te verminderen, wordt de Schoolstraat geasfalteerd.

Bestek en voorwaarden voor het slopen van gangen, het leggen van riolering, de bouw van privaten en het aanbrengen van tussenmuren is vastgesteld op 29 juli; de openbare aanbesteding volgt op 15 september.

De afdeling voor U.L.O heeft op de school geen reden meer van bestaan en wordt opgeheven.

1 juli 1921

Er wordt besloten om de gemeente aan te sluiten bij de Postcheque- en Girodienst.

Eervol ontslag aan onderwijzer Dirk Dekker na 42 jaar aan de dorpsschool verbonden te zijn geweest.

27 september 1921

Leningen worden aangegaan voor de verbouw van de school en voor de uitbreiding van het gasbuizennet en het elektrisch net.

Raadslid Gerrit Kuijs vraagt om de Veldweg (Bleumerweg) te verbeteren met het laten aanbrengen van sintels tot zijn woning aan het einde van die weg, die dan nog onberijdbaar en onbegaanbaar is.

24 oktober 1921

De snelheid van de tram in de kom van het dorp wordt gemaximeerd. Op het gedeelte van de Rijksstraatweg (Dorpsstraat) tegenover de Burgemeester Mooijstraat en de weg ’t Over (Overtoom) maximaal 5,5 kilometer per uur en van de weg ’t Over tot de rooms-katholieke kerk maximaal 7,5 kilometer per uur.

B&W stelt een verordening voor op de heffing van schoolgeld voor het gewoon lager onderwijs en voor het vervolgonderwijs in de gemeente Castricum.

11 november 1921

Opgave 10e volkstelling van het aantal geheel of gedeeltelijk bewoonde huizen:

Wijk A Kerkbuurt, aantal huizen: 235

Wijk B Oosterbuurt, aantal huizen: 35

Wijk C Duinderbuurt, aantal huizen: 182

Wijk D Duin en Bosch, aantal huizen: 69

Wijk E Zuid-Bakkum, aantal huizen: 74

Wijk F Noord-Bakkum, aantal huizen: 20

Wijk G Schulpstet, aantal huizen: 49

Wijk H Noordeinde, aantal huizen: 24

Verspreide huizen, aantal: 30

In het Burgerlijk Armenhuis wonen acht personen, waarvan vijf oude lieden en drie gebrekkigen.

Opgave aantal personen die ondersteuning krijgen:

• Burgerlijk Armbestuur telt 17 personen, waarvan 13 het gehele jaar; 16 vrouwen en 1 man, vier boven de 70
• Het rooms-katholiek Parochiaal Armbestuur telt 12 personen, waarvan vier boven de 70.
• De Diaconie der Nederlands Hervormde Gemeente telt zes personen: 3 vrouwen en 3 mannen; 1 het gehele jaar; geen boven de 70.

De gemeenteontvanger Bernardus Res neemt ontslag als secretaris-penningmeester van het Burgerlijk Armenbestuur.

Veel inwoners hebben het financieel slecht en doen een oproep aan de gemeente om meer te bezuinigen en daarmee de lasten te verlagen.

Een commissie wordt ingesteld die onderzoekt of de huren van de gemeentewoningen wel in overeenstemming zijn met de uitgaven van de gemeente.

Er is veel werkloosheid.

Simon Zuurbier

Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming van de Stichting Werkgroep Oud-Castricum.

---

Jaarboek 44, pagina 8

---

‘Een vreeselijk ongeluk’, 30 juli 1939

In jaarboek 34 van 2011 wordt gesproken van twee tragische ongelukken in Bakkum. De twaalfjarige Henk Koeman kwam in 1929 om. Hij werd bedolven toen zijn zelf gegraven kuil instortte. Jantje Blei kwam in 1936 op vijfjarige leeftijd om door een omvallende radio-antennepaal op het duintje bij de Van der Mijleweg. In 1939 had nog een ‘vreeselijk ongeluk’ plaats in Bakkum, toen vier jonge meisjes in zee verdronken.

Zondag 30 juli 1939. Het is de hele week al prachtig weer. Vier vriendinnen uit Sloten besluiten een dagje naar het strand te gaan in Castricum aan Zee. Ze hebben de hele week hard gewerkt en wel een verzetje verdiend. Ze gaan op tijd van huis, want het is een hele tocht, bijna 32 kilometer op de fiets.

Op het strand huren ze een tentje om zich om te kleden. Ze zijn niet de enigen. Er zijn al duizenden badgasten, die ook van deze mooie dag willen profiteren. De vriendinnen hebben een bal meegenomen en genieten in het water van deze heerlijke dag. Niemand begrijpt hoe het kan gebeuren dat onder het oog van een badman en al die badgasten de vier meisjes ’s middags in zee verdrinken.

Sloten

Bep en Annie Sol zijn de jongste meisjes in het grote tuindersgezin van Nelis Sol en Marie Ruhé, dat vijftien kinderen telt. Achter het huis aan de Osdorperweg 240 in Sloten, onder de rook van Amsterdam, heeft Nelis zijn eigen bedrijf. Hij is warmoezier, een ouderwets woord voor groenteteler. Marie zorgt voor de kinderen en het huishouden. In 1939 is Bep zestien jaar en werkt in de groentewinkel van haar zwager Toon Tabak in de Zeilstraat in Amsterdam. Annie van vijftien helpt moeder in de huishouding.

Lena en Joke Bakker groeien ook op in Sloten. Zij zijn dochters van Klaas Bakker en Bertha Scheunhage. Het gezin woont met zeven kinderen op Sloterweg 400, het laatste huis van een rijtje arbeiderswoningen in het wijkje Veelust. Vader Bakker is los werkman, hij pakt alles aan. Lena is achttien en Joke is zestien jaar oud. Ze werken beiden als dienstbode in de huishouding bij andere families.

De vier meisjes zijn dikke vriendinnen. Ze kennen elkaar al sinds de lagere school in Sloten. Als trouwe leden van de Maria Congregatie zien ze elkaar elke week. De congregatie is bedoeld voor ongehuwde meisjes. Er is ook een broederschap van de Heilige Jozef voor ongehuwde jongens: de Jozefgezellen.

---

Jaarboek 44, pagina 9

---

De meisjes en jongens komen een avond per week onder leiding van een geestelijke bij elkaar. Op deze avonden wordt gezongen en gebeden en over de katholieke levensbeschouwing gepraat: wat betekent het leven eigenlijk, wat is de waarde ervan en hoe moet het geleefd worden?

Zus Mien Sol zegt hierover in het boek ‘Polderkinderen’ van Paula Zuidhof: “Gezellig werd het natuurlijk pas als de lessen afgelopen waren. Dan ontmoetten de jongens en meisjes elkaar en werd er heen en weer gelopen tussen de kerk en de brug over de ringvaart.”

Een dagje naar het strand

Moeder Sol twijfelt aan het plan om naar Castricum te gaan. Het is een hele onderneming en het zijn haar jongste dochters. Zo’n tocht, dat doe je niet zomaar. Ze waarschuwt eerst voor van alles en nog wat en strijkt ten slotte met de hand over haar hart: “Vooruit dan maar! Maar: op tijd thuiskomen hoor!” Moeder kent het risico. Haar dochters kunnen niet zwemmen. Hun vriendinnen ook niet.

Zelf vinden ze dat geen bezwaar. Enthousiast pakken Bep en An hun strandspullen. Als de meisjes Bakker zijn gearriveerd fietsen ze vrolijk kletsend weg. Het is een lange fietstocht, zo’n 2,5 uur fietsen. Maar met windkracht vijf vanuit het zuidwesten, dus met de wind schuin in de rug, schiet het lekker op.

Veel mensen hadden hetzelfde idee: een dagje naar Castricum aan Zee. Als ze aankomen is het strand al overvol. De meisjes lopen een flink stuk noordwaarts waar het rustiger is. Ze huren een tentje om zich om te kleden en hun spullen achter te laten. Al snel gaan ze het water in en spelen met de bal in de golven. Ze kunnen niet zwemmen, dus gaan niet te ver in zee. Ze komen daarna een flink stuk noordelijker het water uit. De zee ‘trekt’ heel erg, zullen ze later tegen hun ‘buren’ zeggen. Voor mensen die vaker naar het strand gaan, is dit een bekend gegeven.

Een vreeselijk ongeluk

’s Middags gaan ze nog een keer in zee. Al spelende komen ze op de tweede zandbank terecht, zo’n tachtig meter uit de kust, waar ze zich amuseren met de bal. Het is die nacht volle maan en dan is er sprake van springtij of springvloed en komt het water hoger dan gemiddeld. De meisjes worden door de vloed verrast en als ze proberen hand in hand terug te lopen naar de eerste zandbank, merken ze dat ze geen vaste grond onder de voeten hebben. Ze gaan kopje onder, raken elkaar kwijt en voordat iemand iets kan doen verdrinken de meisjes.

Het wordt meteen opgemerkt, want toevallig aanwezige leden van de Amsterdamse Reddingsbrigade komen direct in actie. Binnen tien minuten wordt het eerste meisje uit het water gehaald en binnen een half uur de andere drie meisjes.

---

Jaarboek 44, pagina 10

---

De EHBO-post op het strand wordt gewaarschuwd. Twee dienstdoende marechaussees assisteren de strand- en rijkspolitie en houden de aanwezige badgasten op afstand. Burgemeester Sloet, die onmiddellijk was gewaarschuwd, nam de leiding bij de hulpverlening.

Talloze mensen zijn getuige van een drama. Al het mogelijke wordt gedaan om de meisjes te reanimeren. Twee aanwezige artsen en de opgeroepen huisarts dokter Leenaers uit Castricum proberen ‘de levensgeesten weer op te wekken’ door hartmassage, kunstmatige ademhaling en het toedienen van zuurstof. Het mag niet baten; om 17.00 uur moeten de artsen het opgeven.

Identificatie

Uit een gevonden briefkaart in het tentje wordt duidelijk wie de meisjes zijn. De politie haalt de beide vaders op in Sloten. Zij moeten mee naar Castricum “want daar is iets gebeurd”. De stoffelijke overschotten van de meisjes werden met een ziekenauto van het Provinciaal Ziekenhuis Duin en Bosch in Bakkum overgebracht naar het lijkenhuisje op de Algemeene Begraafplaats bij de Dorpskerk in Castricum.

Burgemeester Sloet en wijkzuster Boelrijk hebben de moeilijke taak de vaders te begeleiden bij de identificatie. Ze herkennen onmiddellijk de lichamen van hun dochters:“Het was afschuwelijk, ze lagen met zijn vieren op een rijtje, de blos nog op het gezicht.”

De dertigjarige politiefunctionaris Lorenz Couperus had een aanstelling als toezichthouder op het strand. Hij is ook degene die de aangifte van overlijden heeft gedaan bij de burgerlijke stand in Castricum op 31 juli 1939, met de ambtelijke verklaring ‘daarvan uit eigen wetenschap kennis dragende.’

Krantenberichten

De volgende dag is de verdrinking van de vier vriendinnen voorpaginanieuws. Alle landelijke en regionale dagbladen en ook kranten in overzeese gebiedsdelen besteden op maandag 31 juli 1939 aandacht aan het ongeval.

De berichtgeving laat zien dat niemand weet hoe het precies gegaan is. De Telegraaf schrijft bijvoorbeeld dat de meisjes al spelende te ver waren gegaan en door een vloedgolf gegrepen werden. Er zou sprake zijn van onvoldoende toezicht op het strand. Er lag geen reddingsboot achter de baders in zee en er was geen verhoogde uitzichtpost van de reddingsbrigade.

De Alkmaarsche Courant schrijft dat de meisjes achter de tweede zandbank in een gevaarlijke kuil terecht zijn gekomen. Er wordt gesproken van het nemen van onnodig risico als men de zwemkunst niet machtig is. Was het roekeloze onvoorzichtigheid of hebben zij het gevaar van de zee onderschat?

De precieze toedracht is helaas niet meer te achterhalen. Wel kan een aantal omstandigheden worden genoemd die een rol hebben gespeeld.

Zwinnen en muien

Wie vaker aan het strand komt, is waarschijnlijk bekend met deze termen. Zwinnen zijn natuurlijke geulen tussen de zandbanken. Een zandbank verdwijnt bij vloed geheel onder water. Bij eb en vloed kunnen zwinnen heel gevaarlijk zijn, omdat het water er flink kan stromen. Tussen de zandbanken kunnen muien ontstaan met zeer sterke stroming. Vooral bij eb, als de zee zich terugtrekt, is dit heel gevaarlijk. Het water uit de zwinnen zal door de muien de zee instromen. Het is soms onmogelijk om tegen deze stroming in te zwemmen. Verdrinking in een mui komt ook nu nog regelmatig voor.

Zopers

Deze ontstaan als gedurende meerdere dagen de wind uit dezelfde richting komt, bijvoorbeeld een aanhoudende zuidwestenwind. Dat was ook het geval in de week voorafgaand aan 30 juli 1939, een sterke wind van zuid naar noord. Er ontstaan diepe wegslijpingen van het zand voor, tussen en achter de zandbanken. Kenmerkend voor een zoper zijn de sterk afgesleten steile zandbank randen en zwinnen met diepe kuilen.

Deze verraderlijke verdiepingen in de zeebodem tussen de zandbanken zijn gevaarlijk, omdat ze niet te zien zijn. Het is waarschijnlijk dat de meisjes, spelend op de tweede zandbank, zijn verrast door de snel opkomende vloed. Er ontstonden sterke golven op de zandbank. Ze probeerden terug naar het strand te komen, maar stapten van de steile zandbank af meteen in diep water. Hoewel ze door de vloedgolven richting het veilige strand werden gedreven, werd het feit dat ze niet konden zwemmen hun noodlottig.

---

Jaarboek 44, pagina 11

---

Begrafenis

Het hele dorp Sloten is in rep en roer. De zusjes Sol en Bakker worden op maandag 31 juli thuisgebracht. Bep en Annie worden opgebaard in de zijkamer op de Osdoperweg 240. Voor Lena en Joke gebeurt dat thuis in de voorkamer van hun woning op Sloterweg 400. Een buurjongen van de meisjes Bakker, Henk Buis, vertelt in 2020 dat alle kinderen uit de wijk Veelust langs mochten komen om afscheid te nemen.

De uitvaart wordt gehouden op donderdag 3 augustus om 9.30 uur. De ouders Sol en Bakker besluiten dat er een gezamenlijke uitvaart plaatsvindt en dat de meisjes in één graf worden begraven.

Dagblad de Tijd schrijft op 3 augustus: ‘Onder overgroote belangstelling zijn vandaag op het kleine en vredige kerkhof der St. Pancratius-kerk te Sloten, het landelijk dorp tegen de grens der gemeente Amsterdam, de stoffelijke overschotten der vier jeugdige slachtoffers, die zondagmiddag door de zee onverhoeds uit het leven werden weggerukt, met groote plechtigheid aan den schoot der aarde toevertrouwd. Onder de belangstellenden bevond zich ook de burgemeester van Castricum, binnen welke gemeente het droevig ongeluk zich heeft afgespeeld. Geheel Sloten treurde met de beide zwaar getroffen families. Iedereen in dit kleine dorp, dat nog weinig werd aangetast door de nabijheid der groote stad, kende de vier meisjes Annie en Beppie Sol, Joke en Lena Bakker. Menigeen had hen zondagmorgen op weg zien gaan onder vroolijken lach. Nog geen halven dag later wist men, dat men de meisjes niet meer terug zou zien.’

---

Jaarboek 44, pagina 12

---

Jaarverslag Gemeente Castricum 1939

In Castricum heerst grote verslagenheid. Dat het ongeval een grote impact heeft op de gemeente Castricum, blijkt uit het jaarverslag van 1939. Op pagina acht wordt de verdrinking van vier badende meisjes betreurd en er worden vergaande maatregelen genomen om de veiligheid op het strand te verhogen.

Ooggetuige

In 2000 publiceerde Paula Zuidhof het boek ‘Polderkinderen’ over het leven van Mien en Riek, twee zussen van de verdronken meisjes Sol. Daarna meldde zich mevrouw Nell van den Berg-Bosch. De nu 95-jarige Nell uit Amsterdam, in 1939 veertien jaar oud, was met haar ouders en zus ooggetuige van het drama: “Zondag 30 juli 1939 was onze eerste vakantiedag. Wij arriveerden aan het begin van de middag op het strand en mijn ouders huurden zo’n geel met oranje gestreept tentje. Al snel brak er paniek uit, er was iets vreselijks gebeurd. Maar je gaat niet vooraan staan om te kijken. De reddingswerkers waren bezig. De meisjes hadden een tentje direct achter ons.” Het greep haar erg aan, omdat bleek dat zij in Amsterdam vlakbij de meisjes woonde. Zij is het nooit vergeten en is later zweminstructeur geworden.

De zussen Nell van den Berg-Bosch en Emma Bosch wonen in een seniorencomplex in Lelystad. Nell kan zich het ongeluk nog steeds herinneren, Emma was toen pas twee jaar oud. In hun jeugd gingen ze met hun ouders enkele jaren achtereen op vakantie in Bakkum en verbleven in pension ‘Twa Famkes’ van de familie Buimer aan de Bakkummerstraat 60. (Vader Wiebe werd geboren in Dokkum en was verpleger bij Duin en Bosch. ‘Twa Famkes’ is Fries voor ‘twee meisjes’ en slaat waarschijnlijk op de twee dochters van het echtpaar Wiebe en Hendrika Buimer).

---

Jaarboek 44, pagina 13

---

Boekje

In het ouderlijk huis van zowel de familie Sol als de familie Bakker en later ook bij alle broers en zussen, hing altijd een portretje van de verdronken zusjes. Hun dood was een ramp en liet de beide families verslagen achter, maar erover praten was eigenlijk een taboe. De families hadden veel steun aan het katholieke geloof en de kerk. De meisjes liggen nog steeds begraven achter de Sint-Pancratiuskerk in Sloten met het verzoek op de grafsteen: ‘Ga hier niet voorbij en wees zo goed, en bidt voor ons een weesgegroet.’

Op 13 juni van dit jaar (2021) werd het verslag van het onderzoek naar deze gebeurtenis in de vorm van een boekje gepresenteerd aan de familieleden en nabestaanden van de families Sol en Bakker in Sloten. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan Theo, de bijna negentigjarige broer van de zusjes Bakker. Ten tijde van het ongeval was hij acht jaar oud. Tijdens de uitreiking haalt hij zichtbaar geëmotioneerd een beduimeld portretje van de vier meisjes tevoorschijn, dat hij al jaren in zijn portemonnee bewaart. Hij is het ongeluk nooit vergeten.

Annette Beentjes en Corrie Loogman

Bronnen:

• Alkmaarse Courant, 31 juli 1939; Westfriesch Dagblad Onze Courant, 31 juli 1939;
• Jaarverslag 1939 Gemeente Castricum: Regionaal Archief Alkmaar;
• www.delpher.nl;
• Stichting Werkgroep Oud-Castricum, archief en beeldbank;
• Castricumse Reddingsbrigade De Strandlopers;
• Zuidhof, Paula. (2000) ‘Polderkinderen’, het leven van de zussen Riek en Mien Sol; Haarlem: eigen uitgave.

Met dank aan: Familieleden Bakker, Sol, Loogman, Koenen en Tabak, Nell van den Berg-Bosch en Emma Bosch.

• Verschenen artikelen over Bakkum:
• Bakkum, de Heerlijkheid en zijn ambachtsheren
• Bakkum, einde gemeente
• Bakkum in de 18e eeuw
• Bakkum omstreeks 1830
• Bakkum na 1930, de huizen en hun bewoners
• Bakkum, vijftig jaar kerk
• Bewoningsgeschiedenis Bakkum Noord
• Boenstraatje te Bakkum
• Cafés en kasteleins in Bakkum
• Cunerakapel
• Kampeerterrein Bakkum
• Kermis in Bakkum
• Kermis in Castricum en Bakkum
• Klompenbuurt in Bakkum
• Koninklijk Landgoed Bakkum (deel 1)
• Koninklijk Landgoed Bakkum (deel 2)
• Ongevallen in Bakkum
• Een vreeselijk ongeluk
• Starburg buitenplaats in Bakkum